|
Boshlang‘ich sinf matematika darslarida o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatlarini o‘stirish
|
səhifə | 4/19 | tarix | 18.04.2022 | ölçüsü | 2,43 Mb. | | #85626 |
| boshlangich sinf matematika darslarida oquvchilarning fikrlash qobiliyatlarini ostirish-§. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini matematika darslarida fikrlash qobiliyatlarini o‘stirish
Boshlang‗ich sinf o‗quvchilarini matematika darslarida fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirishda turli masalalarning o‗rni katta.Biz quyida anna щunday masalalarning ayrim turlariga to‗xtalib o‗tamiz.
Sahnalashtirilgan masalalar. Sahnalashtirilgan masalalarga katta e‘tibor beriladi. Bu masalalarda bolalarning kuzatgan, ko‗pincha o‗zlari bevosita bajargan harakatlari aks ettiriladi. Bu erda savolga javob berish emas, balki bu berilgan sonlar ko‗rgazmali asosida ko‗rinib turishi mumkindir. Birinchi sinf bolalari ko‗pincha masalani echishni bilmaydilar, chunki ular u yoki bu harakatni ifodalovchi (sarf qildi, bo‗lishib oldi, sovg‗a qildi va hakozo)so‗zlarning ma‘nosini tushunmaydilar. SHunning uchun maktabda, tayyorlov guruhida u yoki bu harakatni ifoda etuvchi so‗zlarni mazmunini ochib berishga alohida e‘tibor berish kerak. SHu maqsadda masala asosiga qanday amaliy harakatlarni kiritish zarurligini hisobga olish kerak. Bunda qarama- qarshi harakatni: keldi-ketdi, yaqin kelishdi-uzoqlashdilar, oldi-berishdi, ko‗tarishdi-tushirishdi, olib kelishdi- olib ketishdi, uchib ketishdi nazarda tutuvchi yig‗indi va qoldiqni topishga oid masalalarni taqqoslash maqsadga muvofiqdir.
Ko‘rgazmali masalalar. Dastlab bolalarga mavzu mazmuni to‗g‗risida gapiriladi, hamda berilgan sonlar tasvirlangan rasmlar ko‗rsatiladi. Rasm bo‗yicha birinchi masalani o‗qituvchining o‗zi tuzadi.U bolalarni rasmlarni ko‗rib chiqishiga, berilgan sonlarni hamda miqdoriy munosabatlarning o‗zgarishiga olib kelgan hayotiy harakatlarni ajratib olishga o‗rgatadi. Masalan, rasmda 5 ta shar ushlagan bola tasvirlangan, u 1 ta sharni qizchaga bermoqda. Rasmni ko‗zatayotib o‗qituvchi: Bu erda nima tasvirlangan? Bola nima ushlab turibdi? Unda nechta shar bor? U nima qilmoqda? Biz nimani bilamiz? Masalani shartini tuzing. Nima haqida so‗rash mumkin? deb so‗raydi.O‗qituvchi berilgan sonlarni o‗zgartirib, bolalarni ayni bir mavzuda har xil mazmundagi yig‗indi va qoldiqni topishga oid masalalarni o‗ylab topishga, hikoya qilishga o‗rgatishda foydalanadigan hohlagan mazmundagi rasm asosida masala tuzishga undaydi.
Matematik masalalar sodda va murakkab masalalarga ajratiladi. Bitta amal bilan echilishi mumkin bo‗lgan masalalarga sodda masalalar deyiladi. Bir nechta sodda masalalardan tuzilgan va shu sababli ikki yoki undan ortiq amallar yordamida echiladigan masalalarga murakkab masalalar deyiladi.
Masalan: daraxt shoxida 6 ta qush bor edi. Ulardan 2 tasi uchib ketdi? Bu masalaga 2 ta teskari masala tuzish mumkin.
Daraxt shoxida bir nechta qush bor edi. 2 ta qush uchib ketgandan so‗ng daraxt shoxida 4 ta qush qoldi. Daraxt shoxida nechta qush qoldi?
Daraxt shoxida 6 ta qush qo‗nib turgan edi, bir nechta qush uchib ketgandan so‗ng 2 ta qush qoldi. Nechta qush uchib ketdi?
Sodda masala orasidan bevosita ifodalangan masala ajratilgan.
masala. Bir qutida 8 ta olma bor bu olmalar ikkinchi qutidan 5 ta ortiq. Ikkinchi qutida nechta olma bor.
Echish:8-5=3 ta (olma)
Javob: ikkinchi qutida 3 ta olma bor.
masala. Vali 6 ta quyon rasmini chizdi. Valini chizgan rasmlari Zokirni chizgan rasmlaridan 2 ta ortiq. Zokir nechta quyon rasmini chizdi?
Echish: 6-2=4 ta.
Javob: Zokir 4 ta quyon rasmini chizdi.
Sodda masalalardan yig‗indi va qoldiqni topishga doir masalalar.
masala.Ahmad 3 ta qo‗g‗irchoq va ikkita koptok rasmini chizdi. Ahmad nechta o‗yinchoq rasmini chizdi?
Echish: 3+2=5 ta.
Javob: Ahmad 5 ta o‗yinchoq rasmini chizdi.
masala.Zokir olma daraxtidan 7 ta olmani oldi va 3 tasini edi. Zokirda nechta olma qoldi?
Echish: 7-3=4 ta (olma). Javob: Zokirda 4 ta olma qoldi.
masala Stol ustida 4 ta qizil qalam bor edi yana unga 4 ta ko‗k qalamni qo‗shdi. Stol ustida nechta qalam bor edi:
Echish: 4+4=8 ta
Javob: stol ustida 8 ta qalam bor edi.
Sodda masalalarni turlaridan yana biri sonni nechta birlik ortirish yoki kamaytirishga doir masalalar.
Ahmadda 6 ta, Salimda esa undan 2 ta ortiq qalam bor. Salimda nechta qalam bor?
Echish: 6+2=8 ta (qalam) Javob: Salimda 8 ta qalam bor.
Salim 4 ta qizil mashina rasmini Ahmad esa 3 ta yashil mashinaning rasmini chizdi. Ikkalasi nechta mashina rasmini chizdi?
Echish: 4+3=7 ta.
Javob: Ikkalasi 7 ta mashina rasmini chizdi.
Vali 5 ta sabzi rasmini, Nodir esa 3 ta sabzi rasmini chizdi. Ikkalasi nechta sabzi rasmini chizdi?
Echish: 5+3=8 ta.
Javob: Ikkalasi 8 ta sabzi rasmini chizdi.
Sodda masalalarni shartlari bolalar uchun tushunarli bo‗lishi kerak.Va qoldiqli topishga doir masalalar shunday masalalar to‗plamiga kiradi. Sodda masalalar echish yordamida matematika boshlang‗ich kursining asosiy tushunchalaridan biri arifmetik amallar haqidagi tushuncha va boshqa bir qator tushunchalar shakillanadi. Sodda masalani echa olishni o‗zlashtirganlaridan so‗ng murakkab masalalarni echishni o‗rganadilar. CHunki murakkab masalalar bir nechta sodda masalalardan tuzilgan bo‗ladi.
Masala. Likopchada 2 ta yashil, 3 ta qizil olmalar bor edi. Ulardan 2 ta qizil olma eyilgandan so‗ng. Likopchada nechta olma qoldi?
3+2=5 (ta)
Echish: 5-2=3 ta olma.
Javob: Likopchada 3 ta olma qoldi. 2.Karimda 3 ta, Sobirda undan 6 ta ortiq qalam bor.
Sobirda nechta qalam bor? Karimda — 3 ta Sobir - ? - 6 ta ortiq.
Echish: 3+6=9 (qalam)
Javob: Sobirda 6 ta qalam bor.
Polizdan elyor 7 ta tarvuzni uzib chiqdi. Nodir esa 3 ta tarvuzni polizdan uzib chiqdi. Ikkalasi nechta tarvuz uzib chiqdi?
Echish: 7+3=10 ta (tarvuz).
Javob: Ikkalasi 10 ta tarvuz uzib chiqdi.
Dostları ilə paylaş: |
|
|