Böyük Azərbaycan yolçusu
15
görə məşhur Nehrəm İmamzadəsindəki qəbrdə şiələrin
yeddinci imamı Museyi-Kazımın oğlu Seyid Əqil dəfn olunub.
Zəvvarlar bu gün də qəbri ziyarət edir, nəzir verir, qurbanlar
kəsirlər.
Naxçıvana tez-tez gələn, onun tarixinə, insanlarına
qəlbən
vurulan görkəmli alim Əbülfəz Hüseyninin fikrincə Nehrəm
kəndinin adı ərəb mənşəli “nehr” böyük çay və “əm”- icma,
cəmiyyət sözlərinin birləşməsindən ibarət olub mənası böyük
arx, çay kənarında yaşayış məskəni deməkdir.
Sözümün canı odur ki, Nehrəm və nehrəmlilərlə yaxınlıq
mənə atamdan keçmişdir. Nehrəmli Kəlbə Muxtarın adı atamın
dilindən düşməzdi. İctimaiyyətə bu istiqlal əsgəri haqqında ilk
məlumatı da o vermişdi. Bu, həmin şəxsiyyətdir ki, (təəssüf ki,
nehrəmlilər bu məşhur şəxsiyyətin adının əbədiləşdirilməsi
haqqında fikirləşməyi unutmuşlar) qeyrətli və cəsur nehrəm-
liləri ətrafına toplayaraq özünümüdafiə dəstəsi yaradıb ona
komandanlıq etmiş, Türk qanına susamış cəllad Andronikin
dəstəsinə ağır zərbələr vuraraq kəndin bir qarış torpağının belə
tapdanaraq murdarlanmasına imkan verməmişdir. Yeri
gəlmişkən qeyd edim ki, XX yüzilliyin əvvəllərində Kərbəlayi
Muxtarın elədiklərini XX yüzilin sonunda Bünyamin Qəmbərli
elədi. Nehrəmin qorxmaz oğullarını toplayaraq Sədərəkdən,
Ordubadın Kilit kəndinə qədər Naxçıvan torpaqlarının
erməni-
rus silahlı birləşmələrindən qorunmasında xüsusi rol oynadı.
Yaddaşımda yuva salan xatirələrimdən biri də 1964-cü
ildə atamın bərk xəstələnmiş Münəvvər xanıma göstərdiyi
diqqət və qayğı olub. Atam özü Münəvvər xanımı Naxçıvan
şəhər xəstəxanasına yerləşdirib sağalanadək onun qayğısını
çəkmişdir.
Bu ənənəni davam etdirərək mən də Novruz Əliyevlə,
Əsəd Əliyevlə, Süleyman Süleymanovla, sonralar isə Bünya-
min Qəmbərli ilə dostluq etdim. Nehrəm və nehrəmlilərlə bağlı
Böyük Azərbaycan yolçusu
16
əlimdən gələni etdim və bu gün də mümkün olan hər şeyi
etməyə hazıram.
1981-ci ildə Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi
İnstitutunun rektoru, uşaqlıq dostum Samur
Novruzovun dəvəti
ilə həmin institutun “Dillər” kafedrasının müdiri vəzifəsində
çalışdım. Məşhur Nehrəm kəndinin yetirmələrindən olan
Bünyamin Qəmbərlini də həmin institutda tanıdım. Həm dərs
əlaçısı kimi, həm də ictimai işlərdə fəal iştirak edən bir tələbə
kimi Bünyamin Qəmbərli institutun professor-müəllim
heyətinin və tələbə kollektivinin sevimlisinə çevrilmişdi.
Bünyaminin yüksəlməsində mənim də payım var. Kafedraya
dəvət edib onda elmə maraq oyatdım. Məsləhətimlə Bünyamin
“Azərbaycan qəhrəmanlıq dastanlarında
fiziki tərbiyə məsə-
lələri” mövzusunda araşdırmalar apardı. Bu işdə Əlyazmalar
institutunun direktoru, uzun illər dostluq etdiyim professor
Cahangir Qəhrəmanov mənim xahişimlə Bünyaminə hərtərəfli
köməklik etdi. Bünyaminin yazdığı elmi iş Tələbə elmi
cəmiyyətinin respublika olimpiadasında I dərəcəli diploma
layiq görüldü. Bünyamin araşdırmalarını bir qədər də
dərinləşdirib onu diplom işi kimi Dövlət Komissiyasında uğurla
müdafiə etdi. Ali məktəbi bitirdikdən
sonra görüşlərimiz
zəiflədi. Arzum onu peşakar folklorçu görmək idi. Amma hər
şeyə hakim zamandır.
1988-ci ildə xalqımız böyük əzmlə milli-azadlıq
hərəkatına başlamışdı. O vaxt mən Naxçıvan Dövlət Pedaqoji
Universitetində Tarix-ədəbiyyat fakültəsinin dekanı idim. Xalq
Cəbhəsinin üzvü olmasam da ara-sıra yolumu Naxçıvan Xalq
Cəbhəsindən salıb cəbhənin liderləri ilə görüşüb söhbətləşər-
dim. Hətta 1989-cu ildə Naxçıvan şəhərindəki Azadlıq mey-
danında on minlərlə insanın iştirak etdiyi mitinqin bir hissəsinə
vaxtı ilə fakültəmizin yetirmələri olan İbrahim İbrahimlinin,
Kazım Teymurlunun təklifi ilə mən aparıcılıq etdim. Bu
mitinqdə və digər mitinqlərdə mənə ehtiramla yanaşanlardan
Böyük Azərbaycan yolçusu
17
biri də Bünyamin idi. Onu da qeyd edim ki, Naxçıvanda
keçirilən mitinqlərdə sanki
bölgənin bütün təbəqələri-
vəzifəsindən, rütbəsindən, mövqeyindən asılı olmayaraq hamı
eyni fikirdə, eyni mövqedə idi. Ölkədə baş verən hadisələr
ətraflı təhlil edilir, ictimaiyyətə düzgün şəkildə çatdırılırdı.
Naxçıvanda gedən bütün proseslərdə çox fəal iştirak edən
Bünyamin Qəmbərlinin “Şərq qapısı” qəzetinin müstəqil qəzetə
çevrilməsində, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Sovet
imperiyasının tərkibindən çıxmasında payı az olmamışdır.
1990-cı il noyabrın 17-də Naxçıvan Ali Məclisinə
ağsaqqallıq edən Heydər Əliyev iclası açarkən Culfadan
deputat seçilmiş tələbəmiz Eyvaz Həsənov söz alıb dedi ki, bu
bayraq (SSRİ-nin bayrağını nəzərdə tuturdu) altında biz
məclisimizi apara bilmərik.
Xahiş edirəm Azərbaycan Xalq
Cümhuriyyətinin bayrağı Dövlət bayrağı kimi qəbul edilsin. Elə
həmin iclasda həm Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respub-
likasının adı dəyişdirilərək Naxçıvan Muxtar Respublikası, həm
də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bayrağı Naxçıvan MR-in
Dövlət Bayrağı qəbul edildi. Qərar qəbul edilən kimi
Bünyamin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bayrağı əlində
zala daxil olanda (Vilayət Partiya Komitəsində Bayraq olma-
dığından kənardan gətirildi) Naxçıvan Ali Məclisinin iclasında
iştirak edənlərin hamısı Bayrağa ehtiram olaraq ayağa qalxdı,
uzun zaman alqış səsləri kəsilmədi.
Bünyamin Nehrəmdə yaşasa da günlərini Naxçıvanda,
sərhədyanı kəndlərdə keçirərdi.Yorulmaq bilmirdi. Məhz bu
istiqlalçı gənclərin xalqın içərisində olması, xalqın birliyinə və
təşkilatlanmasına səbəb oldu ki, bunun da nəticəsində Naxçı-
vandan bir qarış torpaq belə verilmədi.
1990-cı il yanvarın 15-16-sı olardı.Yubiliyarımız Bünya-
minin təşkilatçılığı ilə bütün Nehrəm əhli İmamzadənin
qarşısına toplaşmışdı. Din
xadimi Kərbəlayi Muradəli
“ALLAH köməyiniz olsun” deyərək yurddaşlarını haqq işi yo-
Böyük Azərbaycan yolçusu
18
lunda daha qətiyyətli olmağa çağırır, Bünyamin isə nehrəmliləri
bütün sahələrdə sıx birliyə səsləyərək Şəhriyarın aşağıdakı
misralarını səsləndirir:
Can qurban etməyin vaxtı çatıbsa,
Səndən hansı namərd əsirgəyər can!
Qoyuram başımı ayaqlarına,
Ey ana torpağım,ey Azərbaycan!