Böyük şəxsiyyətlər bütün dünyaya məxsusdur

28 
 
yarımkürəsində üzüb keçmiş və ilk avropalıdır ki, Karib dənizinə gedib çıxmışdır. 
O, Cənubi və Mərkəzi Amerikanın başlanğıcını qoymuşdu. Çox sayda adaları kəşf 
etmişdi. Onun qeyri-adi və yüksək təxəyyüllü ağlı yüksək köklənmiş və avtokratik 
xarakteri  ilə  birləşməklə,  onu  azmaq  yoluna  yönəltdi,  əvvəlcə  ona  şöhrət  və  var-
dövlət  gətirsə  də,  lakin  sonradan  taleyinin  faciəli  qaydada  dəyişilməsinə  səbəb 
oldu, onun Yeni Dünyaya axırıncı səfərindən bu dəniz-okean dənizlərinin admiralı 
və  İndiyaların  vitse-kralı  qandalda  qayıtdı.  Ömrünün  bir  hissəsindəki  şərəf  və 
böyük mülkiyyət qazanmaq üçün ürək ağrıdan cəhdləri onu çaşdırmışdı. 
O,  italyan  liman  şəhəri  olan  Genuyada  yaşayan  toxucu  kişinin  oğlu  idi. 
Onun  anadanolma  tarixi  dəqiq  bilinmir,  güman  edilir  ki,  1451-ci  ildə  anadan 
olmuşdur.  Belə  hesab  edilir  ki,  ilk  olaraq  atasının  sənəti  üzrə  işləmiş,  14  yaşı 
olanda  dənizdə  üzməyə  yollanmışdı.  Yəqin  ki,  o,  1472-73-cü  illərdə  dəniz 
quldurunun  xidmətində  olmuşdu,  sonrakı  ili  isə  yunan  adası  Kosda  yaşamışdı. 
Müqəddəs  Vinsent  burnu  döyüşündə  iştirak  etdikdə  onun  olduğu  gəmi  yanmış, 
avarların  köməyi  ilə  o,  üzüb  Portuqaliya  sahilinə  çıxmışdı.  Genuyaya  qarşı 
Portuqaliyanın  tərəfində  vuruşması  onun  vətənpərvər  olmamasından  xəbər  verir. 
O,  bir  daha  heç  vaxt  Genuyaya  qayıtmadı,  hətta  qardaşlarına  məktublarını  da 
italyanca  yazmırdı,  yalnız  ispan  dilində  yazmağa  üstünlük  verirdi.  Qardaşları  da 
özlərini ispan dili qaydasında Kolon adlandırırdı (onun italyanca soyadını bildirən 
colombo  sözü  “göyərçin”  deməkdir).  Bu  faktlar  göstərir  ki,  Kolumb  Genuyada 
məskunlaşmış ispan-yəhudi ailəsindən idi. 
Kolumb  Amerikanı  astronomiyadan  çox  peyğəmbərə  möhkəm  inanmağına 
görə kəşf etmişdi. O, 1502-ci ildə kral Ferdinand və kraliça İzabellaya yazırdı ki, 
(bu  ər-arvad  rüşeym  halında  olan  mərkəzləşmiş  İspaniyanın  –  Araqon  və 
Kastiliyanın  həmhökmdarları  idilər),  “İndiyalara  səfəri  icra  edəndə  nə 
matematikadan,  nə  də  xəritələrdən  istifadə  etməmişdim.  Yalnız  İsayyanın 
(peyğəmbər) sözlərini bütünlüklə yerinə yetirmişdim”. O, Bibliyadakı İsayyaya aid 
11:10-12  (ayələrində)  abzaslarında  ifadə  olunan  fikri  nəzərdə  tuturdu.  Axı  onun 
həyatı dramatik səhnələrlə zəngin idi. Gəmi qəzasından fövqəltəbii qaydada xilas 
olub  Portuqaliyaya  gəlməsi  də,  sonra  baş  verən  hadisələr  də  qəribəlikdən  xali 
deyildi. 
Belə güman edirlər ki, hələ 1474-cü ildə astronom və coğrafiyaşünas Paolo 
Toskanelli  ona  məktubunda yazmışdı  ki, onun rəyinə əməl  edib, əgər  qərbə tərəf 
üzülsə,  dəniz  yolu  ilə  Hindistana  daha  qısa  müddətdə  çatmaq  mümkündür.  Elə  o 
vaxtlar Kolumb Hindistana səyahət etmək barədəki öz layihəsi barədə fikirləşməyə 
başlamışdı. 
Portuqaliya o vaxt məlum olan dünyanın qərb qurtaracağı idi, Lissabon isə 
(bu  şəhər  Odisseyin  –  Ulissin  şərəfinə  belə  adlandırılmışdı,  qədim  yunan 
mifologiyasının  macəraçı  qəhrəmanının  adını  bütünlüklə  doğruldurdu)  yeni 
torpaqlar  kəşf  etməklə  bağlı  olan  dənizçilərin  mühüm  görüş  yeri  idi. 
Portuqaliyalılar  buradan  üzüb  Madeyranı  kəşf  etmişdilər,  Afrikanın  Atlantik 
okeanı sahillərinə gəlib çıxmışdılar. Şəhər həm də artıq incəsənət və elmlər üçün, 
xüsusən  kosmoqrafiya  və  astronomiya  üzrə  mərkəz  rolunu  oynayırdı.  Güman  ki, 

---

29 
 
Xristofor  da  kiçik  qardaşı  Bartolomey  ilə  bura  gəlib  çıxmışdı.  O,  dənizə  görə 
vətənini tərk etmişdi və kartoqrafçı kimi fəaliyyət göstərirdi. 
Şərqə  çatmaq  üçün  qərb  tərəfə  üzmək,  yuxarıda  deyildiyi  kimi,  ilk  dəfə 
florensiyalı  bir  kartoqrafın  ağlına  gəlmişdi.  Portuqaliyada  sahilə  çıxdıqdan  sonra 
Kolumb  İspaniyaya  üzmüşdü  və  bu  səfəri  vaxtı  artıq  Qərb  yolu  ilə  “Kataya”  (o 
vaxtlar  Avropada  Çini  belə  adlandırırdılar)  üzmək  barədə  düşünmüşdü.  Sonra  o, 
Madeyra  adalarında  məskunlaşdıqda  Cənubi  Atlantikaya  üzmək  istəmişdi,  bir  ya 
iki dəfə Qızıl sahildəki Portuqaliya ticarət postuna səfər etmişdi. Burada o, şəkər 
qamışlarını  və  şam  ağacının  gövdəsini  gördükdə  qərb  üfüqünün  arxasında 
torpaqların mövcud olmasının bəzi işarələrinin mövcudluğunu güman etmişdi. 
Lissabona  geri  döndükdən  sonra  o,  şərq  barədəki  yazıları,  Marko  Polonun 
sərgüzəştlərini  oxudu.  Baxmayaraq  ki,  o,  Ptolomeyi  öyrənmişdi  –  onun  Asiyanın 
ölçüsü  barədə  yanlış  nəzəriyyəsi  Xristoforda  möhkəm  bir  inam  yaratdı  ki,  qərb 
tərəfə səyahət etməklə Asiyaya gedib çıxmaq olar. Apokrif (dinə görə qeyri-dəqiq 
olan)  Bibliyası  peyğəmbəri  Ezdraya  görə  yer  dəyirmidir.  Qərbin  qurtaracağı 
(İspaniya  ilə)  Şərqin  qurtaracağı  (“Hindistan”,  başqa  sözlə  Asiya)  arasındakı 
məsafə  çox  uzaqdır,  lakin  İspaniya  ilə  “Hindistan”  arasındakı  dəniz  yolunun 
məsafəsi  çox  qısadır.  Kolumb  buna  uyğun  olaraq  hesablamalar  apardı.  Bu 
hesablamalara  görə  “Hindistan”  Kanar  adalarından  6,3  min  kilometr  məsafədə 
olacaqdı. Doğrudan da bir qədər çox və ya az, bu məsafədə Amerika yerləşirdi. 
Bu  sistem  Kolumbun  təxəyyülünü  alovlandırdı  və  Qərb  yolunun  açılması 
üçün onu kəşflərə səslədi. O, yeni yolla köhnə torpaqlara çatmaq istəyirdi. Lakin 
onun cəhdləri əbəs idi.  
Hindistana  getmək  üçün  Qərbə  tərəf  üzmək  barədə  müraciətini  ilk  dəfə 
1475-1480-ci  illərdə  etmişdi.  O,  bunu  doğma  Genuyasının  hökumətinə  və 
tacirlərinə ünvanlamışdı. 1483-cü ildə o, bu təklifi Portuqaliya kralı II Juana etsə 
də, monaxrdan rədd cavabı almışdı. 1485-ci ildə Kolumb öz oğlu Dieqo ilə birlikdə 
İspaniyaya gəldi. Bir il sonra o, öz layihəsi ilə hersoq Medina-Selini maraqlandıra 
bildi,  o,  isə  öz  növbəsində  Kolumbu  öz  dayısı  kardinal  Mendosa  ilə  tanış  etdi. 
Axırıncı  isə  katolik  krallar  olan  Ferdinand  və  İzabella  tərəfindən  onun  qəbul 
edilməsinə köməklik göstərdi. Kolumb eyni təkliflə 1488-ci ildə İngiltərə kralı VII 
Henriyə də müraciət etmişdi. 
1486-cı  ildəki  görüşdən  sonra  kraliça  bu  işi  baş  müsahibinə  həvalə  etdi. 
Görüşdə Kolumbun böyük səfərinə kraliça İzabella xüsusilə böyük maraq göstərdi 
və  səyyah  onu  özünün  himayəçisi  hesab  edirdi.  1504-cü  ildə  sonuncu  səfərindən 
qayıtdıqda  kraliçanın  öldüyünü  eşitdikdə  çox  məyus  oldu,  axı  o,  özünün  əsl 
himayəçisini, onun kəşflərinə xüsusi qayğı göstərən bir tac sahibini itirmişdi. 
Monarxlar  Kolumbun  təkliflərini  öyrənmək  üçün  “adamları  və  dənizçiləri” 
nəzərdən  keçirməkdən  ötəri  xüsusi  komissiya  yaratdılar.  Komissiya  onu  dörd  il 
gözlətdi,  bu  da  komissiyanın  lazımınca  baş  çıxarmaması  və  üstəlik,  onun 
üzvlərinin  baxışlarının  mühafizəkarlığı  ilə  əlaqədar  idi.  Dörd  il  ərzində  Kolumb 
sarayın  arxasınca  bir  şəhərdən  digərinə  keçirdi.  Yalnız  Salamanka  universitetinin 
professorunun  –  tacın  varisi  Don  Xuanın  müəlliminin  köməyi  ilə  saray 

---