Böyük şəxsiyyətlər bütün dünyaya məxsusdur



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/99
tarix04.11.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#8423
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   99

18 
 
həm də Lombardiya kralı etdi. Karl bütpərəst saksonlarla döyüşdü, lakin Saksoniya 
kübarları ilə ittifaqını bəyan etməli oldu. 
778-ci  ildə  o,  İspaniyaya  girdi,  lakin  məqsədinə  nail  ola  bilmədi.  Bu 
məğlubiyyəti  onun  hökmranlığının  birinci  mərhələsinin  sonu  rolunu  oynadı.  Bu 
dövrdə o, cəsarətli ekspansiya siyasəti aparmışdı. On il ərzində frankların yeganə 
hökmdarına  çevrilmiş,  Lombardiya  krallığını  işğal  etmiş,  saksonları  özünə  tabe 
etmiş və İspaniyaya müdaxilə etmişdi. 
772-ci  illə  804-cü  il  arasında  Karl  18  dəfə  saksonlara  qarşı  vuruşmuşdu. 
Axırda  öz  məqsədinə  nail  olmuş,  bu  ərazini  bütövlükdə  imperiyasına 
birləşdirmişdi.  Yerli  əhalini  o,  xristianlığa  keçirmişdi.  788-ci  ildə  Reyn  çayının 
arxasındakı  german  tayfalarından  axırıncısını  müstəqillikdən  məhrum  etmişdi. 
Bavariyalılar da birbaşa imperiyaya birləşdirilmişdi. 
Frank  dövlətinin  nəhəng  qaydada  genişlənməsi,  onu  Orta  əsrlərin  tayfa 
dövlətlərindən  çox  yuxarı  qaldırmışdı,  kəmiyyət  dəyişiklikləri  həm  də  keyfiyyət 
dəyişikliklərinə səbəb olmuşdu. Şərqi Roma və ya Bizans imperiyası özünün dünya 
dövləti kimi tanınması barədə iddia irəli sürdükdə, Papalar hələ də konstitusional 
qaydada Bizansın təbəələri olsalar da, Şərq imperatorlarının ikonapərəst siyasətinə 
qarşı çıxdılar. Papa Romada öz şəxsi düşmənləri tərəfindən sıxışdırıldıqda, Karlın 
sarayında  sığınacaq  tapdı  və  kral  onu  öz  şəhərinə  geri  qaytardı.  800-cü  ilin 
noyabrında  isə  Karl  özü  Romaya  gəlib  imperator  şərəflərini  qəbul  etdi.  Həmin 
vaxtdan  etibarən  Papa  imperatora  tac  qoyurdu.  1804-cü  ildə  referendumun 
nəticəsinə  müvafiq  olaraq  imperator  adını  alan  Napoleonun  da  tac  qoyma 
mərasimində  Romadan  Parisə  gəlmiş  Papa  iştirak  etmişdi.  İmperial  titul  roman 
ləyaqətinin təbiətindən irəli gəlirdi. 
Karlın  imperial  rütbəsi,  onun  köhnə  Roma  imperiyasının  qərb  hissəsində 
ağalıq  etməsini  qanuni  olaraq  təsdiq  edən  əlamət  idi.  Beləliklə,  Karl  imperial 
idarəetməni  özünün  möhkəm  əlinə  keçirdi.  Paytaxtı  Axenə  (Eks-la-Şapelə) 
qayıtdıqdan  sonra  imperator  tituluna  tam  uyğun  olaraq  öz  qanunlarını  elan  etdi. 
Bizans  imperatoru  I  Mixail  də  onu  on  iki  illik  müddətdən  sonra  da  olsa  tanıdı. 
Lakin  imperial  adı  ona  əlavə  heç  bir  hakimiyyət  vermirdi,  bu  vaxt  yalnız  Roma 
üzərində onun nəzarəti legitimlik qazanmışdı. 
Onun  üzərinə  böyük  siyasi  işlər  düşdü.  Karl  öz  dövlətinin  onun 
sərhədlərindən  kənarda  da  tanınmasını  hərbi  və  diplomatik  vasitələrlə  yoluna 
qoyurdu.  Qədim  Roma  imperiyasının  qanuni  varisi  olan  Bizans  imperiyası  ilə 
rəqabət aparırdı. 
Xristianlıq üçün onun ən böyük xidməti imperiyanın şimalında və şərqində 
olan  bütpərəst  tayfaları  bu  dinə  keçirməsi  idi.  Sakson  tayfaları  zorla 
xristianlaşdırıldı. 
Böyük  Karl  həm  də  incəsənətin  və  elmlərin  himayəçisi  idi.  Bu  “Karolinq 
inqilabı” adlanır. Məşhur frankon akademiyası meydana gəldi. Bu, ilahiyyatçıların, 
tarixçilərin, şairlərin dərnəyi olmaqla, qədim latın kanonlarını həyata qaytarırdı. 
Karl  xalq  arasında  savadlılığın  yayılmasına  böyük  əhəmiyyət  verirdi.  Hər 
yerdə  latın  dilini,  ədəbiyyatını,  qrammatikanı,  ilahiyyatı  öyrədən  məktəblər 
meydana  çıxdı.  O,  vahid  xristian  roman-german  mədəniyyət  məkanı  yaratmağa, 


19 
 
frank mühitində savadlılığı tətbiq etməyə can atırdı. O, xüsusilə göstəriş vermişdi 
ki, latın dili kimi, yazısı da unifikasiya edilsin. Heç də təsadüfi deyildir ki, Karlı 
Avropanın  yaradıcısı  adlandırırlar.  Min  il  sonra  imperator  titulunu  qəbul  edən 
Napoleon  da  Böyük  Karlın  universal  imperiyasının  ənənəsini  davam  etdirmək 
istəyirdi. 
Frank cəmiyyətində ailə məsələlərinə də ciddi diqqət verilirdi. Burada nikah 
ailəni genişləndirmək üçün cavanların adından ata və ya əmi tərəfindən bağlanırdı. 
Arvadlar  ərlərinə  sədaqətli  olmalı  idilər.  Qızın  15  yaşı  olanda  öz  mühafizəçisinə 
ona  ər  seçməyə  icazə  verirdi.  Stabil  kəbin  monoqamiya  xarakterli  olmaqla  daimi 
idi. Bir sıra xüsusiyyətlərinə görə Karlın imperiyası əslində “Avropa krallığı” idi. 
İmperiyanın  yaranması  həm  də  başlıca  olaraq  onun  daxilində  əhalinin 
mədəni 
səviyyəsinin 
yüksəldilməsi 
sahəsində 
Karlın 
cəhdlərinin 
legitimləşdirilməsinə  şərait  yaradırdı.  Karl  hakimiyyətə  gələndə  Frank  krallığının 
mədəni,  inqilabi  və  qanun  institutları  müqayisəli  qaydada  götürdükdə,  hələ  də 
inkişaf etməmiş şəkildə qalırdı. Frank kralı, misal üçün, heç bir daimi iqamətgaha 
malik deyildi. Yayda bir tərəfə gedilirdi, axı həm də yay ayları hərbi kampaniyalar 
mövsümü  hesab  olunurdu.  Qışda  isə  kral  özünün  imperial  saraylarının  birində 
məhkəmə  prosesləri  aparırdı.  Axen  isti  bulaqlarına  görə  yaşlı  monarxlara  xoş 
gəlirdi. Karl isə orada indiyədək qalan saray kilsəsi tikdirdi. 
Karlın  sarayı  onun  ailəsindən,  şəxsi  xidmətində  olan  keşişlərdən,  bu,  kral 
kapellası adlanırdı və müvəqqəti qulluqçulardan ibarət idi. Karl çalışırdı ki, onun 
sarayı  səltənətin  siyasətinin  və  inzibatçılığının  intellektual  mərkəzi  olsun.  Bu 
məqsədlə  imperiyanın  bütün  guşələrindən,  hətta  xaricdən  çox  sayda  görkəmli 
alimlər  dəvət  olunurdu.  Onların  daha  məşhurları  Eynhard  və  Alkuin  idi. 
Axırıncıların  və  digər  savadlı  adamların  köməyi  ilə  Karl  saray  kitabxanasını 
yaratmışdı,  həmçinin  gənc  frank  rıtsarlarının  təhsil  alması  üçün  saray 
akademiyasının əsasını qoymuşdu. 
Karlın  ana  dili  köhnə  yüksək  german  dili  olsa  da,  frankların  çoxunun 
danışdığı dil olan köhnə fransız dialektini də başa düşürdü. Yaşlı adam kimi o, özü 
də  latın  dilini  və  bir  qədər  yunan  dilini  öyrənmişdi.  Ona  ucadan  kitablar 
oxuyurdular və həm də matematika və astronomiya biliklərinə yiyələnmişdi. 
Öz  sarayı  vasitəsilə  Karl  imperiyasını  idarə  edir  və  inzibatçılığı  həyata 
keçirirdi. İldə ən azı bir və ya iki dəfə imperiyanın hər tərəfindən magistratlar və 
kübarlar  baş  məclisə  toplaşırdılar.  Karolinq  imperiyasının  unikal  quruluşu  ondan 
ibarət  idi  ki,  heç  kəs  silahlı  qüvvələr  məclisi  ilə,  kübarlığın  konstitusiya  məclisi 
kimi kilsə sinodu arasında aydın xətt çəkə bilməzdi. Ədalət məsələləri, hərbi işlər 
və köməyə aid olan problemlər kübarlığın və ruhanilərin nümayəndələri tərəfindən 
eyni  bir  vaxtda  müzakirə  edilirdi.  Onların  hamısının  üstündə  isə  Şarlemanın 
şəxsiyyəti dayanırdı. 
Karl  müxtəlif  xalqların  və  tayfaların  ənənəvi  hüquqlarına  hörmətlə 
yanaşırdı.  Kapitulyarilər  (frank  krallarının  imzaladığı  qanunlar  və  sərəncamlar) 
müəyyən dərəcədə tayfa hüquqlarına əlavə kimi xidmət edirdi, həm də ictimai və 
özəl həyatın ayrı-ayrı aspektlərini nizamlamaq üçün tətbiq olunurdu. 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   99




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə