18
həm də Lombardiya kralı etdi. Karl bütpərəst saksonlarla döyüşdü, lakin Saksoniya
kübarları ilə ittifaqını bəyan etməli oldu.
778-ci ildə o, İspaniyaya girdi, lakin məqsədinə nail ola bilmədi. Bu
məğlubiyyəti onun hökmranlığının birinci mərhələsinin sonu rolunu oynadı. Bu
dövrdə o, cəsarətli ekspansiya siyasəti aparmışdı. On il ərzində frankların yeganə
hökmdarına çevrilmiş, Lombardiya krallığını işğal etmiş, saksonları özünə tabe
etmiş və İspaniyaya müdaxilə etmişdi.
772-ci illə 804-cü il arasında Karl 18 dəfə saksonlara qarşı vuruşmuşdu.
Axırda öz məqsədinə nail olmuş, bu ərazini bütövlükdə imperiyasına
birləşdirmişdi. Yerli əhalini o, xristianlığa keçirmişdi. 788-ci ildə Reyn çayının
arxasındakı german tayfalarından axırıncısını müstəqillikdən məhrum etmişdi.
Bavariyalılar da birbaşa imperiyaya birləşdirilmişdi.
Frank dövlətinin nəhəng qaydada genişlənməsi, onu Orta əsrlərin tayfa
dövlətlərindən çox yuxarı qaldırmışdı, kəmiyyət dəyişiklikləri həm də keyfiyyət
dəyişikliklərinə səbəb olmuşdu. Şərqi Roma və ya Bizans imperiyası
özünün dünya
dövləti kimi tanınması barədə iddia irəli sürdükdə, Papalar hələ də konstitusional
qaydada Bizansın təbəələri olsalar da, Şərq imperatorlarının ikonapərəst siyasətinə
qarşı çıxdılar. Papa Romada öz şəxsi düşmənləri tərəfindən sıxışdırıldıqda, Karlın
sarayında sığınacaq tapdı və kral onu öz şəhərinə geri qaytardı. 800-cü ilin
noyabrında isə Karl özü Romaya gəlib imperator şərəflərini qəbul etdi. Həmin
vaxtdan etibarən Papa imperatora tac qoyurdu. 1804-cü ildə referendumun
nəticəsinə müvafiq olaraq imperator adını alan Napoleonun da tac qoyma
mərasimində Romadan Parisə gəlmiş Papa iştirak etmişdi. İmperial titul roman
ləyaqətinin təbiətindən irəli gəlirdi.
Karlın imperial rütbəsi, onun köhnə Roma imperiyasının qərb hissəsində
ağalıq etməsini qanuni olaraq təsdiq edən əlamət idi. Beləliklə, Karl imperial
idarəetməni özünün möhkəm əlinə keçirdi. Paytaxtı Axenə (Eks-la-Şapelə)
qayıtdıqdan sonra imperator tituluna tam uyğun olaraq öz qanunlarını elan etdi.
Bizans imperatoru I Mixail də onu on iki illik müddətdən sonra da olsa tanıdı.
Lakin imperial adı ona əlavə heç bir hakimiyyət vermirdi, bu vaxt yalnız Roma
üzərində onun nəzarəti legitimlik qazanmışdı.
Onun üzərinə böyük siyasi işlər düşdü. Karl öz dövlətinin onun
sərhədlərindən kənarda da tanınmasını hərbi və diplomatik vasitələrlə yoluna
qoyurdu. Qədim Roma imperiyasının qanuni varisi olan Bizans imperiyası ilə
rəqabət aparırdı.
Xristianlıq üçün onun ən böyük xidməti imperiyanın şimalında və şərqində
olan bütpərəst tayfaları bu dinə keçirməsi idi. Sakson tayfaları zorla
xristianlaşdırıldı.
Böyük Karl həm də incəsənətin və elmlərin himayəçisi idi. Bu “Karolinq
inqilabı” adlanır. Məşhur frankon akademiyası meydana gəldi. Bu, ilahiyyatçıların,
tarixçilərin,
şairlərin dərnəyi olmaqla, qədim latın kanonlarını həyata qaytarırdı.
Karl xalq arasında savadlılığın yayılmasına böyük əhəmiyyət verirdi. Hər
yerdə latın dilini, ədəbiyyatını, qrammatikanı, ilahiyyatı öyrədən məktəblər
meydana çıxdı. O, vahid xristian roman-german mədəniyyət məkanı yaratmağa,