Bu cild üçün orijinal mətni 1981-ci ildə Robert L. MakKan yazmışdır. O, elə
Yüklə 2,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Bu cild üçün orijinal mətni 1981-ci ildə Robert L. MakKan yazmışdır. O, elə həmin dövrdə Vaşinqtonda Təhsil Xidmətləri Mərkəzinin prezidenti vəzifəsində işləmişdir. Fəsillərə girişləri və redaktor xidmətlərini Pitsburq Universitetinin iqtisadiyyat üzrə professoru Mark Perlman vermişdir. Biznes fəlsəfəsi sahəsində Landidə professor, Şimali Karolinanın Buis Krik şəhərində Kəmpbel universitetində Biznes Landi-Feterman Məktəbində işləyən Uilyam H. Peterson 1984-cü ildə əsər üzərində işləyərək, onu tam yeniləşdirmişdir. Çattanoqada Tenessi Universiteti İqtisadiyyat Təhsili Mərkəzinin direktor müavini Con Lüsyen Elinqton əsəri redaktə etmişdir. 1981-ci ildən 1990-cı ilə kimi Birləşmiş Ştatlar MəTumat Agentliyinin «Economic Impact» jurnalının baş redaktoru işləmiş Styuart Ramsey 1991-ci ildə əsəri tam şəkildə yeniləşdirmişdir. . .AMERİKA İQTİSADİYYATININ ƏSAS CƏHƏTLƏRİ MƏZMUNU I HİSSƏ Giriş ................................................................................................................... 4 II HİSSƏ Birləşmiş Ştatlar iqtisadiyyatı necə fəaliyyət göstərir ...................................... 10 III Hissə Amerika iqtisadiyyatının tarixi perspektivi ...................................................... 24 IV HİSSƏ Kiçik biznesdən korporasiyaya doğru .............................................................. 70 V HİSSƏ Aksiyalar, mallar və bazarlar ........................................................................... 90 VI HİSSƏ İqtisadiyyatda hökumətin rolu ....................................................................... 104 VII Hissə Pul və maliyyə siyasəti .................................................................................. 122 VIII Hissə Amerika kənd təsərrüfatının dəyişən siması .................................................. 156 IX HİSSƏ Amerikada əmək: Əmək birliklərinin rolu ..................................................... 170 X HİSSƏ Xarici ticarət və qlobal xarici siyasət ............................................................. 186 XI HİSSƏ Son söz ........................................................................................................... 202 Amerika İqtisadiyyatı haqqında qısa ədəbiyyat siyahısı ................................ 209 AMERIKA İQTİSADİYYATININ ƏSAS CƏHƏTLƏRİ BİRİNCİ HİSSƏ GİRİŞ I HİSSO: GİRİŞ A merika iqtisadiyyatı dinamikdir, istehlakçı, istehsalçı, investor və seçicilər kimi müxtəlif rol oynayan milyonlarla vətəndaşın arzu və qərarlarına müvafiq olaraq, durmadan inkişaf edən azad bazar sistemidir. Birləşmiş Ştatlar, ümumiyyətlə, qanşıq bir iqtisadiyyat ölkəsi kimi təsvir edilir. Bu isə o deməkdir ki, istehsal mənbələrinin böyük əksəriyyəti hətta xüsusi əllərdə olsa belə, federal hökumət bazarda əsas rol oynayır. Hansı standartla ölçülürsə-ölçülsün, 250 ildən də az bir müddət ərzində inkişaf edən Amerika iqtisadiyyatı böyük uğurlar qazanmışdır. Əhalisi dünya əhalisinin 5 faizindən az olan Birləşmiş Ştatlar 1990-cı illərin əvvəllərində dünyada istehsal olunan malların 25 faizini istehsal etmişdir. Birləşmiş Ştatlarin iqtisadiyyatı ən yüksək səviyyəli iqtisadiyyat olan Yaponiyanın iqtisadiyyatından iki dəfədən də çox böyükdür. Dünyanın başqa xalqları ötən onilliklərdə daha yüksək inkişaf səviyyəsinə çatdıqlarına baxmayaraq. Birləşmiş Ştatlarda istehsal və xalqın həyat səviyyəsi dünyanın sənaye baxımından inkişaf etmiş ölkələri arasında ən yüksək yer tutur. Amerika iqtisadiyyatı ötən illər ərzində müxtəlif dəyişikliklərə mə’ruz qalsa da, bə’zi sahələr respublikanın ilk günlərində olduğu kimi qalmaqda davam edir. Bunlardan biri bazar iqtisadiyyatında AMERİKA İQTİSADİYYATININ ƏSAS CƏHƏTLƏRİ hökumətin xüsusi rol oynamasının vacibliyi haqqında davam edən mübahisələrdir. Azad müəssisəyə əsaslanan iqtisadiyyat, ümumiyyətlə, xüsusi mülkiyyət və təşəbbüskarlıqla səciyyələnir ki, buna da hökumət nisbətən nadir hallarda qanşır. Buna baxmayaraq, hökumətin işə qarışması bə’zən elə hallarda vacib olur ki, hökumət iqtisadi imkanların öz qaydasında cərəyan etdiyinə və onun insanlar üçün yararlı olduğuna əmin olsun, təhlükəli nəticələr verə biləcək sui-istifadə hallanmn qarşısım alsın, inflyasiyanın önünə çəpər çəksin və yüksəlişə təkan versin. Müstəmləkəçilik dövrlərindən bəri hökumət iqtisadi qərarların qəbulunda müəyyən dərəcədə iştirak etmişdir. Məsələn, federal hökumət 19-cu əsrdə kanallardan və poçt yollanndan başlamış 20-ci əsrdə ştatlararası şose yolların salınması və yer kürəsi ətrafında fırlanan süni peykə qədər infrastrukturlara külli miqdarda valyuta qoymuşdur. Özəl sektorun imkanı və ya xüsusi arzusu olmadığı üçün ictimai rifah proqramlanm hökumət tə’min etmişdir. Keçən onilliklər ərzində hökumət ən müxtəlif yollarla kənd təsərrüfatına yardım etmiş və onun inkişafına təkan vermişdir. 1930-cu illərin «Yeni kurs» («New Deal») tədbirləri hökumətin rolunu hədsiz dərəcədə genişləndirdi. Yeni-yeni qərarlar qəbul olundu ki, bunlar da malların satışından başlamış fəhlələrə birliklər yaratmaq hüququ verməyə qədər bir çox iqtisadi fəaliyyəti tənzimləməyə xidmət edirdi. Bundan əlavə, hökumət fəhlələr qocaldıqdan sonra onları iqtisadi cəhətdən tə’min etmək üçün bir sıra tədbirlər də görməyə başladı. 1935-ci ildə qəbul edilmiş İctimai Tə’minat proqramı təqaüdə çıxan adamları hələ də hər ay müntəzəm gəlirlə tə’min edir və təqaüdçülərin səhiyyə xərclərini də nəzərə almaqla bu proqram daha da genişləndirilmişdir. Lakin hər şey heç də həmişə yaxşı nəticə vermir. 1970-ci və 1980-ci illərdə vergilərin durmadan artdığı və Birləşmiş Ştatlar iqtisadiyyatının durğunluğu dövründə yeni dövlət başçıları ciddi fəaliyyətə başladılar ki, hökumətin xərclərini və vergilərin məbləğini azaltsınlar, başqa sözlə desək, hökumətin özəl sektor üzərində tə’sirini zəiflətsinlər. Onların əsas məqsədi özəl sektorun təşəbbüsünə və azad bazar iqtisadiyyatında mühərrik olan investisiyaya istiqamət vermək idi. Yüklə 2,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|