Bulten sinir sayisi pdf
Yüklə 182,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sınır
- Sınır, Sessizlik ve Felsefe 50 Sınır
Sınır Özel Sayısı, Yaz 2016 49 W ittgenstein ile Russell ara- sında geçen bir diyalogla başlayacağım. Wittgenste- in 1911 ile 1914 arasında Cambrid- ge’de Russell’ın öğrencisi olmuştur. Yanında bulunduğu ilk sömestrin so- nunda Wittgenstein Russell’ın odası- na gidiyor ve ona şöyle diyor: “Bana ”, “ ” diye yanıtlıyor Russell. Bunun üzerine Wittgenstein, “ ” diyor. Sonra Rus- sell ona bir şeyler yazıp, daha sonra gelmesini salık veriyor. Wittgenste- in’ın yıl içerisinde yazıp getirdiği el yazmasının ilk cümlesini okuduğun- da Russell şöyle diyor: “ ” (Hadot, 2011, s.45) Russell’ın ilk cümleden anladığı şey Wittgenstein’ın dehâsı- dır kuşkusuz. Wittgenstein hemen he- men her cümlesinde bu dehâsını belli eder. Bir dehânın dünyasına nüfuz etmek zordur. Wittgenstein I. Dünya Savaşı sonrasında Russell’a yazdığı bir mektupta Russell’ın ’un asıl anlamını hiç anlamadığını söylü- yor. Yani Russell gerçi daha ilk cüm- lelerinden Wittgenstein’ın bir dehâ olduğunu anlamış ama onun yazdığı kitabın asıl anlamını anlamamıştır. Burada ben kuşkusuz Wittgenstein’ı “doğru” anladığımı iddia edecek de- ğilim. Yalnızca onun yazdıklarından ve onun hakkında yazan kimi yorum- culardan hareketle çeşitli bağlantılar kuracağım. Başlıkta yer alan sözcükler –sınır, sessizlik ve felsefe- keyfi bir biçimde yan yana dizilmedi. Bu üç sözcüğün Wittgenstein’ın felsefesinde birbirle- riyle bağlantılı, birbirlerini gerektiren kimi düşüncelere gönderme yaptığını düşünüyorum. Bu konuşmada önce- likle onun dönemindeki kimi düşüncelerini ele alarak sınır ve sessizlik arasındaki bağlantıyı or- taya koymaya çalışacağım ve bunu yaparken onun Kantçı sınır çizme düşüncesinin ötesinde Schopenhauer, Kierkegaard tarzında bir felsefenin izlerini taşıdığını iddia edeceğim. Bu açıdan Heidegger’le de bir şekilde bağlantı kurulabileceğini gösterme- ye çalışacağım. Daha sonra dil, dün- ya ve “sınır”a ilişkin düşünceleriyle bağlantılı felsefe anlayışına kısaca değineceğim. Wittgenstein’ın çok fazla okuyan, felsefe tarihine damgasını vurmuş birçok filozofu doğrudan kendi me- tinlerinden okuyan bir filozof olma- dığı biliniyor. Terry Eagleton “ ” adlı makale- sinde, kendine özgü ironik tarzıyla, Wittgenstein’ın klasik felsefe konu- sundaki bilgisizliğine vurgu yapıyor: “ ” (Eagleton 1990: 46). Wittgenstein’ın Aristoteles, He- * Bu metin 3 Şubat 2012 tarihinde Assos’ta düzenlenen Wittgenstein Sempozyumu’nda sunulmuştur. Alıntı linki: http://viraverita.org/yazilar/sinir-sessizlik-ve-felsefe ** Hacettepe Üniversitesi, Felsefe Bölümü (http://cetinturkyilmaz.blogspot.com.tr/) Sınır, Sessizlik ve Felsefe 50 Sınır Özel Sayısı, Yaz 2016 gel gibi filozofları birinci elden oku- maması, onun felsefe tarihindeki fi- lozoflardan bazılarını hiç okumadığı anlamına gelmez kuşkusuz. Kendisi etkilendiği kişiler arasında Frege ve Russell’ın yanında Schopenhauer’i de saymaktadır (K.D. s. 134). Augus- tinus’u, Kant’ı çok iyi okuduğunu da biliyoruz. Çok erken bir dönemde, savaş sırasında (1914) Nietzsche’yi de okumuş ve onun “ ” (Wittgenstein, Gizli Defterler 2006: 196). Ayrıca 1929 yılında Schilck’in yanında Heidegger ve Kierkegaard’tan bahsetmektedir. Onun Schlick’in yanında Heidegger ve Kierkegaard’a ilişkin söylediği şeyler tam da sınır düşüncesi ile ses- sizlik arasındaki ilişkiye işaret ediyor. Doğrudan doğruya benim konuşma- mın genel temasıyla ilgili olduğu için daha sonra bu bağlamı aktaracağım. Ben şimdilik buradan şöyle bir sonuç çıkarmak istiyorum. Wittgenstein Augustinus’un, Kant’ın, Schopenha- uer’in, Kierkegaard’un düşünceleri- ne, daha sonraları ise Heidegger’in düşüncelerine aşinaydı ve bu onu do- laylı ya da dolaysız bir şekilde mis- tisizmin uzun geleneğine bağlıyordu. Bu bazı Wittgenstein yorumcuları ta- rafından açık bir biçimde ifade edil- miştir. G.E.M. Anscombe dönemindeki Wittgenstein’ın üze- rindeki Schopenhauer etkisine dikkat çeker (Anscombe, 1965, s.168-169). Pierre Hadot ise söylenemez olan çerçevesinde Wittgenstein’ın Yeni Platoncu Damascius ile Silesius gibi mistiklerle bağlantısına vurgu yap- maktadır (Hadot, 2011, s. 23 ve s.42). Öyleyse şimdi Schopenhauer ve Kierkegaard gibi filozoflarla bağlantı kurulabilecek yönlerin ve mistik ge- lenekle ilişkilendirilebilecek düşün- celerin Wittgenstein’ın felsefesinde nasıl ortaya çıktığını görebilmek için onun ( ) ile dönemindeki düşünce- ler üzerinde yoğunlaşmanın zamanı geldi. Burada herkesin çok iyi bildi- ği bazı şeyleri tekrar söylemek daha sonra kurulacak bağlantılar açısından bana zorunlu görünüyor. Wittgenstein ’a yazdığı Ön- söz’de, kitabın felsefe sorunlarının soru olarak ortaya çıkmalarının nede- ninin dilin mantığının yanlış anlaşıl- masına dayandığını ve kitabın bütün anlamının şu şekilde dile getirilebi- leceğini söylüyor: “ ” ( , Önsöz). Zaten, çok iyi bilindi- ği gibi, felsefe tarihinin tartışmasız başyapıtlarından biri olan bu kısa kitap yine aynı şekilde son buluyor: Üzerine konuşulamayan konusunda susmalı ( , 7). Öyleyse bizim neyin üzerine ( ) konuşulamayacağını sorma hakkımız vardır. Wittgenste- in’da üzerine konuşulamayacak olan şey söylenemez olandır ( ). Felsefe ona göre söylenebilir olanı açıkça ortaya koyarak söylenemez olanı imleyecektir (bedeuten) (T, 4.115). Bu noktada Wittgenstein’ın düşüncesi Kant’ın eleştiri (kritik) dü- şüncesiyle buluşur. Kant da, bilindiği gibi, aklın kaynak, kapsam ve sınır- larını göstererek, alanda nesnel geçerliği gösterilemeyecek olan, bir alan açıyordu. Kant’ın eleştiri felsefesi böylece bir sınır çizme etkinliğine dönüşüyor- du. Wittgenstein da un Önsöz’ünde böylesi bir sınır çizme- den bahsetmektedir: “ : “Sınır, öyleyse, yalnızca dilin içinde çizilebilecektir ve sınırın ötesinde ka- lan da, düpedüz saçma [ ] ola- caktır” ( , Önsöz). Bu “saçma”nın ne anlama geldiği ancak sınır düşünce- sini biraz daha iyi anladığımızda ve bununla bağlantılı olarak da dil-dün- ya-ve özne ilişkisini ortaya koyduğu- muzda açıklık kazanacaktır. Bilindiği gibi, Wittgenstein’ın ’daki dil anlayışını belirleyen temel düşünce, ile arasında tam bir örtüşme, karşılık gelme ilişki- sinin olduğu düşüncesidir. Dilin man- tıksal temel öğeleri ile dünyanın man- tıksal temel öğeleri arasında, yani ad ile nesne, temel önerme ( /tümce) ile olgu bağlamı ( ), öner- me ile olgu ( ) arasında bir karşılık gelme ilişkisi vardır. Örneğin bu dönemdeki dil anlayışına göre, ” ( , 3.203). Bu dil-dünya bağlantısı gereği dil dünyayı tasarlar (resmeder). Tasarı- mın/Resmin ( ) ortaya koyduğu şey ise onun anlamıdır ( ). Dola- yısıyla anlamlı önermeler, tümceler yoluyla nesneler arasındaki ilişkiler, nesne durumları, olgu bağlamları ortaya konur. Bütünüyle dil içinde söylenenler, dünya içinde olanlara denk gelir. Ama hem bütününde dilin hem de bütününde dünyanın anlamı, “anlamlı tümceler” yoluyla ortaya konamaz. Gerçeklik ( ) denen şey, önermeler yoluyla dile getirilir. Anlamlı önermelerin toplamı yoluyla da olgular (dünya olguların toplamı- dır) betimlenir. Bir bütün olarak ” ( , 6.41). Wittgenstein’a göre bu anlam , ancak . Daha önce de söylediğimiz gibi, Wittgenstein’ın felsefe anlayışının (Kantçı düşünceye uygun olarak) bir etkinliği olarak ortaya çı- kar. Felsefe söylenebilir olanı açıkça ortaya koyarak, söylenemez olanı im- leyecek ( , 4.115), yani dünyaya dil yoluyla sınır çizerek (“ dünyamın sınırlarıdır”) ( , 5.6), dünyanın kendi dışında olan anlamı- na işaret edecektir. Bu dönemdeki dil anlayışı gereği, öyleyse, anlam Anadolu Aydınlanma Vakfı Düşünüyorum Bülteni Yüklə 182,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|