Bulten sinir sayisi pdf
Yüklə 182,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Düşünüyorum
82 Sınır Özel Sayısı, Yaz 2016 linç, hem kendini karşıtında bilir hem de ancak kar- şıtıyla kendine sınır çizebilir ve sadece öne sürdüğü teze karşıt bir antitez olduğunda, sentez yapabilir. Fakat bu sentezin de nihâî bir son olmadığını, onun da kendi içinde bir tez ve antitez olmak üzere yeni- den karşıtlarına ayrışarak diyalektik bir süreci baş- latabileceği gerçeğini de bize bildiren felsefe, yeni düşüncelere karşı daima açık fikirli olmayı salık verir. Bütün bunların filozofa kazandırdığı misyon, özgürlüktür. O, aklını her türlü fikre önyargısızca yaklaşmaya eğittiğinden, başkaları tarafından orta- ya konmuş bir görüşün kendinde ufuklar açabile- ceğini göz ardı etmeden yoluna devam edebilir. Bu sebeple felsefe, kişiyi sadece başka bilinçlerin kav- rayışlarının sınırlarından özgürleştirmekle kalmaz, aynı zamanda kendi kavrayışının sınırlarından da özgürleştirerek barışın yolunu açabilir. Peki özgürlük ve barış için bilincimizin sınırları- nı ortadan kaldırmamız mı gerekir? Eğer öyleyse, bu bizi belirsizliğe taşıyacaktır. Çünkü her kabulün ötesinde, farklı bir gerçekliğin daha olabileceği- ni düşünmek ve bu sebeple ele aldığımız şeylere, olaylara ve olgulara dair yargılarımızı daima askıda tutmak, onlar hakkında belirli bir görüşe sahip ol- mamızı ve haklarında uzlaşmamızı engeller. Hiçbir yargıya bağlanmadan kalmak, özgürlük değil, ka- rarsızlıktır. Bir yargıya varmak ise kararlılık olmak- la beraber diğer tüm yargıları reddetmek anlamına geldiğinden yine özgürlük değildir, dogmatikliktir. O halde özgürlük, hiçbir yargıyı diğerlerine üstün tutmamakla beraber, her yargının kendi koşulları açısından doğru olabileceğini kabul edebilmektir. Böylece us, parçalanmışlıktan kurtularak kendi bütünlüğüne kavuşacaktır. Bu bütünlüğe en kolay, Hegel ile doruğa çıkan fakat günümüzde reddedil- miş olan sistematik felsefe ile varılabilir. Düşünce tarihi içinde, her düşüncenin kendinden önce gelen bir düşünceden türediği ve kendinden sonraki dü- şüncenin de zeminini oluşturduğu bu sistemde, her görüşün anlamlı ve vazgeçilmez bir yeri olduğun- dan, diyebiliriz ki sistematik felsefe, aklı uzlaşıma ve özgürlüğe taşıyan bir idman görevi görmekte- dir. Felsefe ile sistematik felsefe arasındaki fark, özgürlüğün kapısını çalmakla, o kapıyı anahtarla açmak arasındaki fark gibidir. Bu farkın anlaşılabilmesi için, kendi felsefesine göre hümanizmi benimseyen fakat sistematik fel- sefenin getirdiği açık görüşlülüğe ve özgürlüğe erişemeyen Fransız yazar ve filozof Voltaire’in 11 Ekim 1770’de Rusya Çariçesi 2. Katerina’ya yaz- dığı bir mektubu örnek olarak alabiliriz: Anadolu Aydınlanma Vakfı Düşünüyorum Bülteni Sınır Özel Sayısı, Yaz 2016 83 - - Hü- - - - - - Görüldüğü gibi felsefe, kişiyi bu gibi çelişkilerden kurtarmaya yani içten içe ötekini yok etmeyi istemekten alıkoymaya yetmeyebiliyor. Farklı yaşantılar, kültürler, inanışlar ve dü- şünceler kendi anlayış sınırlarımızı aştığında, bunun çaresini onları yok etmekte buluyorsak eğer, anlayışımız kendi karşıtına tahammül edemeyecek denli dar sınırlar içinde sıkışıp kalmış demekir. Aklı sistematik felsefe ile eğittiğimizde, öteki kültürlerden, din- lerden ve dünya görüşlerinden kork- mak yerine onları kapsamak mümkün hale gelecektir. Bu sebeple felsefe sis- tematik hale gelmediği sürece, Voltai- re’in mektubunda da görüldüğü üzere, faşizme dahi dönüşebilme olasılığını kendi içinde taşımaya devam edecek- tir. Peki ama insanın duygularının, düşün- celerinin ve davranışlarının sınırlarını tayin eden sadece aklı mıdır? Yoksa insan akıldan daha fazlası mıdır? Bir yönüyle fizyolojik ve psikolojik, diğer yönüyle sosyolojik ve politik aynı za- manda da ekonomik bir varlık olan in- san, sadece düşünen değil bununla be- raber eyleyen, hisseden, irâd eden ve inanan, rasyonel olduğu kadar irras- yonel tarafları da olan, travmalarıyla ve bilinç dışı tutumlarıyla birlikte ele alınması gereken kompleks bir varlık- tır... İnsan, bu kendine has nitelikler- le varoluşunu belirleyerek, kimliğini inşa eder ve böylece kendini diğer kimliklerden ayırt eden sınırı çizer. Fakat bu sınırı çizecek olan, yine akıl- dır. Felsefenin işlevi ise aklı son sınırı- na kadar getirerek, ona kendi karşıtına yani sınırsız olana dönüşebilmesi için gerekli olan zemini hazırlamaktır. Her seçim bir sınırdır. Sınırsızlığı seç- mek ise belirlenmişlikten yani kendi sınırlarımızı var eden bütün seçimleri- mizden, kısaca varoluşumuzdan vaz- geçmeyi gerektirir. da bir sınırdır çünkü kendimizi ne ile var ettiysek, diğer varolanlardan da onun ile ayırırız. Fakat sınırlarımızı tayin eden varolu- şumuzdan soyunarak, sınırsızlığı yani yokoluşu seçtiğimizde, tutku olmak- sızın yol alamayız. Çünkü yokoluş da tıpkı varoluş gibi bir çaba gerektirir. Pasiflik ve eylemsizlik hali değil; sü- rekli bir edimdir. Kısaca daha önce kendimize katarak varolduğumuz ne varsa onlar olmadan da varlığımızı duyumsayabilmektir. Daha doğrusu duyumsadığımız varlığın, kendi öznel varlığımız olmayıp, tüm varoluşlarda ortak olan tümel varlık olduğunu fark edebilmektir. Aslında kendi varoluşumuzdan soyut- lanma tutkusu, bize soyutları düşünme alışkanlığını veren felsefenin kattığı bir ivmedir. Varoluşumuzdan yani bizi biz yapan sınırlardan kurtulmak, aslında başkasını başka yapan sınır- larla aramızdaki engeli kaldırmaktır. Bu hem herkesle herkes olmak hem de hiç kimse olmamaktır. Peki insan bilincini böyle bir sınırsızlığı yani yokoluşu deneyimlemeye iten nedir? Aslında özgürlüğe olan tutkusundan başka bir şey değildir. Felsefe insa- na özgür olmadığının farkındalığını verir. Özgürlük tutkusunu veren ise Tanrı bilincidir. İnsanın; acılardan ve ızdıraplardan uzak, daima mutlu, mü- kemmel ve özgür bir varlık olan Tan- rı’ya benzeme tutkusu yani agape, in- san bilincini devindirerek, onu kendi sınırlarının ötesine taşır. Nitekim insanın fiziksel sınırlılıkları duyularının sınırlarını belirlemekte, duyuları ise algılarının sınırlarını çiz- mektedir. Algılarımızın düşünceleri- mize koyduğu sınırları aşmak, ancak bunu gereksiniyor olmakla müm- kündür. Bu gereksinimin büyümesi ile içimizdeki tutku (agape) uyanır. Uyandığında, tinin yokluğunda ken- di sınırları dışına hiç çıkmamış olan bilinç, tinin varlığında artık kendi sı- nırlarını aşarak sınırsızlığa doğru yol alır. Bu ise bilince kendi dışından bir sınır konulamayacağı anlamını taşır. Fakat usun kendisi, sınır koymaya devam ederek toplumsal hayatın dirli- ğini ve düzenini sağlamak zorundadır. Böylece yaşantısı da, kendi verdiği kararların sonuçları tarafından sınır- lanmış olacaktır. Örneğin us, hak ile bâtıl arasındaki sınırı yanlış belirle- diğinde, insanın kendi yaşamı da hak yerine bâtılla sınırlanmış olacaktır. Bu sebeple toplumsal hayatı düzenlerken, özellikle insan hayatına etki eden ku- rumların yasal sınırlarının doğru tayin edilmesinin ve gerektiğinde bu sınır- larda değişikliğe gidilmesinin önünün daima açık tutulması gerekir. Çünkü biçimsel açıdan sınırlı olan toplumsal kurumlar, içerik olarak sı- nırsız bir potansiyel taşırlar. İnsanın koşullara göre farklılık gösteren ihti- yaçlarına bir sınır koymak mümkün olmadığından, bu ihtiyaçları karşı- layan din, devlet, okul, iktisat vb. kurumların içeriklerinin de bu ihti- yaçlara göre değişmesinin önüne bir sınır koymamak gerekir. Çünkü kültür kurumlar aracılığıyla uygarlığa katkı verir ve uygarlık da ancak kurumlar vasıtasıyla kültürü besleyebilir. Peki bütün kavramların ve kurum- ların sınırlarını tayin eden insanın, kendini tanımlamak için çizdiği bir sınır var mıdır? Tensel olarak beşer suretinde olmanın ölçütü akıl; tinsel olarak insan sîretinde olmanın ölçütü ise ahlâktır. İnsan sîretinin değeri; ırkı, dili, dini ve milliyetiyle ölçülmediği gibi mülkü, mevkisi ve şöhretiyle de ölçülmez. Ahlâkımız, bildiklerimizle yapabildiklerimiz arasındaki sınırdır. Çünkü bilen ustur, yapabilen ise du- Anadolu Aydınlanma Vakfı Düşünüyorum Bülteni Yüklə 182,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|