Bulten sinir sayisi pdf
Yüklə 182,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Modern Dünyada Sınırlar * Anadolu Aydınlanma Vakfı Düşünüyorum
12 Sınır Özel Sayısı, Yaz 2016 S ınır çalışmaları literatüründe “sınır” olgusunu ifade etmek için üç farklı kavram kullanı- lır: border, boundary vefrontier. Ge- nel hatlarıyla ifade etmek gerekirse, border bir siyasi birimin egemenlik alanını kesin bir şekilde sınırlayan hatta işaret ederken, boundary siyasi birimin otoritesinin ve etkinlik alanı- nın en son nerelere kadar ulaştığını gösterir; frontier ise siyasi birimin kendi sınırları dışında yöneldiği ve et- kinlik kurmaya çalıştığı alanı tanım- lamak için kullanılır. Border egemen ulus-devlete atıfla anlam kazanan, do- layısıyla modern döneme ait bir kav- ramdır. Boundary kavramı ise daha çok modern dönem öncesinde, im- paratorlukların uluslararası sistemin temel aktörü olduğu dönemde anlam kazanmıştır. ise hem egemen ulus-devletler hem de imparatorluklar dünyasında geçerliliği olan bir kav- ramdır. Türkçede bu üç kavram arasında an- lam açısından bir fark gözetilmesine rağmen her üçü için de “sınır” ifadesi kullanılır. Anlam açısından kavram- lar arasındaki farklılığı daha net bir şekilde ortaya koymak ve tarihsel bir perspektiften konuyu daha anlaşılır kılmak için, “sınır” kavramının da üzerinde oturduğu uluslararası siya- setin kurucu ontolojik zeminini ma- saya yatırmak gerekir. Modern ulus- lararası siyasetin kurucu ontolojik zemini “devletler sistemi”dir. Buna göre, tüm yeryüzünü ve insanlığı kuşatan tarihî-toplumsal varlık ala- nı, devletlerarasında mutlak ve kesin hatlarla egemenlik alanlarına ayrıl- mıştır. Modern dönem öncesinde de yeryüzünü ve insanlığı kuşatan tek bir siyasi birimin varlığından bahsetmek mümkün değildir. Çin, Roma, Pers ve Osmanlı gibi devasa imparatorluklar kurulmuş, fakat bu siyasi birimler yeryüzünü ve insanlığı tek bir çatı altında toplayacak konuma ulaşama- mışlardır. Peki, o halde modern dö- nemi kendisinden önceki dönemden farklı kılan nedir? Modern dönemi, modern-öncesi dönemden ayıran hu- Modern Dünyada Sınırlar * Anadolu Aydınlanma Vakfı Düşünüyorum Bülteni Sınır Özel Sayısı, Yaz 2016 13 sus, yeryüzünün ve insanlığın tek bir siyasi otorite altında toplanamama pratik gerçekliğinin, ideal ve kurum- sallaşmış düzen anlayışı konumuna yükselmesidir. Modern dönem önce- sinde ideal olan ise yeryüzünün ve insanlığın tek bir siyasi otorite altında toplanması olmuştur. Hemen hemen tüm imparatorluklar kendi otoriteleri- ni evrensel addetmişler ve sınırlarını, açık uçlu ve genişlemedeki son durak noktası, yani boundary olarak tanım- lamışlardır. İmparatorluklar dünya- sında egemenliği sınırlayan nihai bir sınır anlayışı, yani border yoktur. Modern dönem öncesinde sistemin te- mel aktörü olan imparatorluk gitmiş, yerine egemen ulus-devlet gelmiştir. Böylece yeryüzünü ve insanlığı kuşa- tan evrensel bir düzen arayışı, yerini egemen ulus-devletin sınırları dâhi- linde evrensel bir düzen arayışına bı- rakmıştır. Mevcut sınırlar mutlaklaştı- rılmış ve bu sınırların ötesine geçerek tüm dünyayı tek bir çatı altında birleş- tirme idealinden vazgeçilmiştir. Ulus- lararası siyaset açısından modernite, küresel düzlemde bir evrensellik ara- yışı karşısında, (devlet) düzleminde bir evrensellik arayışının zaferinin ilan edilmesidir. Modern devletler sistemine hâkim olan sınır anlayışı, toplumlar arasına kalın ve kapalı hatlar çizen border kavramıdır. Modern dönemde uluslararası siyaset, ağırlıklı olarak savunmacı bir nitelik kazanmış; kesin ve mutlak hatlarla çizilen sınırların dış dünyaya, içeride de devletin “millet”inin topluma karşı korunması siyasetin temel dinamiği haline gelmiştir. Bu değişimin altında yatan, imparatorluğun kendini mer- kezine yani imparatorun ikamet ettiği saraya ya da başkente atıfla, ulus-dev- letin ise kendini egemenlik alanını diğer devletlerin egemenlik alanından ayıran sınırları esas alarak tanımla- masıdır. Bir başka ifadeyle, siyasetin odağı “yayılmak”tan “sınır”lamaya kaymıştır. Devletin “sınır”lama fiili modern döneme ait iki cephede te- zahür etmektedir: Devlet-uluslararası sistem (iç-dış ayrımı) ve devlet-top- lum (kamusal-özel alan ayrımı). Modern dönemde egemen devlet, kendi içine dönerek sınırları içerisinde yaşayan insan topluluklarını “millet” kategorisinde, kamusal ve özel alan arasında bir “sınır”lamaya giderek, homojenleştirmeye çalışmaktadır. Bunun temel sebebi ise iktidarın kay- nağı konusunda yaşanan değişimdir. İmparatorluklarda siyasi iktidarın kaynağı dünya dışında metafizik bir temel olarak bir tanrıya veyahut bizzat tanrısal bir nitelik taşıyan imparatora dayanmaktaydı. Modern dönemde si- yasi otoritenin kaynağı leşmiş, önce tanrısallığından arındırılmış ter kral, 1789 Fransız Devrimi’ni takip eden dönemde ise “millet” (na tion) iktidarın/egemenliğin kaynağı durumuna gelmiştir. İktidarın kaynağı durumuna gelen insan topluluklarının, devlet tarafından başıboş bırakılması söz konusu olamazdı. Devlet etkin bir şekilde, tespit ettiği “ideal vatandaş” tanımı ışığında “millet”ini kurgula- makta, yeniden üretmekte ve bu tanı- mın dışına çıkmaya çalışanları “öteki- leştirerek”, “tehdit” unsuru addederek ve kamusal haklardan yararlanmaları- nı kısıtlayarak cezalandırmaktadır. 1648 Vestfalya Antlaşması’yla tüm siyasi birimler birbirlerinin egemen- lik alanlarına saygı göstereceklerini ve hukuken eşit olduklarını kabul etmişlerdir. Avrupa’da gerçekleşen bu dönüşüm zamanla Avrupa dışın- daki siyasi birimleri de kapsamış, 1960’larda sömürgeciliğin sona er- mesiyle tüm dünyada geçerli kurucu bir norm hâline gelmiştir. Böylece devletin egemenliği ve otonom varlı- ğı garanti altına alınarak devletler sis- temi, tarihî-toplumsal varlık alanını organize eden temel ontolojik anlayış olarak küresel çapta kurumsallaşmış- tır. Bu yeni düzende devlet, dışarının kapsamındaki insanlıktan, ulus-üstü toplumsal yapılardan ve diğer ege- men devletlerden kendini “farklılaş- tırarak”, “sınır”layarak (b/ordering) kendi egemenlik alanını korumak ve inşa etmek, aynı zamanda da ege- menlik haklarını devam ettirmek için anarşik uluslararası sistemin devamı uğruna mücadele etmek zorundadır. Anarşiyi aşıp sınırları (border) dı- şında egemenlik alanını genişletmek isteyen Napolyon Fransa’sı ve Hitler Almanya’sı gibi devletler diğer devletler tarafından sert bir şe- kilde cezalandırılmıştır. Devletler sınırlarının gerisine çeki- lip bekler mi? Elbette ki hayır. Bu noktada frontier kavramı devreye girer. Devletler sınırlarla kısıtlanmış olmalarına rağmen, “dışarısı” olan uluslararası alanda etkinlik kurma- yı hiçbir zaman elden bırakmazlar. Sosyal varlıklar olmaları nedeniyle içerisinde bulundukları uluslararası sistemi kendi çıkarları doğrultusunda şekillendirmek isterler. Bu çelişkiyi aşmak için frontier kavramı ışığın- da “dışarı”ya yönelerek, egemen- lik alanlarını genişletmeden siyasi, ekonomik ve kültürel etkinlik alan- larını genişletmeye çalışırlar. Me- sela günümüzde sistemin en büyük gücü Amerika’nın border’ı Atlantik ile sınırlı olmasına rağmen, etkinlik veya jeopolitik alanı yani frontier’ı tüm yeryüzüdür. Yine aynı şekilde, Osmanlı İmparatorluğu’nun boun dary’si Viyana kapılarının ötesine ge- çemezken, frontier’ı Avrupa’nın daha derinlerine, mesela İspanya’ya kadar ulaşmaktaydı. Özetle, sınırlar tarihsel olarak farklı şekillerde kurgulanırlar. Modern ön- cesinde boundary, egemen devletler sisteminde ise border önem kazan- mıştır; frontier ise her iki dönemde de gerçekliği olan bir olgudur. Yine somut fiziksel bir olgu olmalarının ötesinde sınırlar, “farklılığın” üre- tilmesi anlamında toplumsal olarak inşa edilir. Sınır kavramının kapsamı genişletildiğinde ise devletin sadece dışarıya karşı kendi egemenlik alanını “sınır”lamadığı (b/ordering), içeride de “ideal millet” anlayışı üzerinden topluma yönelik bir “sınır”lama yü- rüttüğü görülür. * http://www.anlayis.net/makaleGoster.aspx?dergiid=74&makaleid=2079 Anadolu Aydınlanma Vakfı Düşünüyorum Bülteni Yüklə 182,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|