Bulten sinir sayisi pdf
Yüklə 182,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
98 Sınır Özel Sayısı, Yaz 2016 Shutterstock.com ya, dünyadaki yerimizle ilgili görüşü- müzden, kendimizi değerli ve haklı ya da değersiz ve umutsuz bulmamızdan kaynaklandığını ifade eder. Bu durum da iyimser ya da kötümser olmamızda da belirleyicidir. (Aksoy) Açıklama tarzının 3 önemli yönü var- dır: Süreklilik, Genelleme ve Kişisel- leştirme. Süreklilik / Geçicilik: Çabuk pes eden kişiler başlarına gelen kötü olayların sürekli devam edeceğine ve hayatları- nı etkileyeceğine inanırlar. Bu kötüm- ser açıklama tarzıdır. Çaresizliğe dire- nen kişiler ise kötü olayların sebeple- rinin geçici olduğunu düşünür ki bu da daha iyimser bir açıklama tarzıdır. Genelleştirme: Yenilgilerin sebeplerini genelleştirerek hayatının her alanına yayanlar kötümser açıklama tarzı- na sahiptir. İyimserler kötü olayların , geçici nedenleri olduğuna ve sadece belli bir konuyla sınırlı oldu- ğuna inanır. Umut da aslında açıklama tarzının bu iki boyutuyla ilgilidir. Kötü olaylar için geçici ve nedenler yüklemek umudun doğmasını sağlar. Öte yandan kalıcı sebepler gelecekte çaresizliğe ve umutsuzluğa neden olur. Kişiselleştirme: Kötü olaylar karşı- sında insanın kendini (içselleştirme) veya ötekileri ya da koşulları suçla- masıyla ilgilidir. Birey, davranışının nedenini çaba, yetenek, kişilik özelliği gibi kendine ilişkin değişkenlere ya da şans, işin güçlük derecesi, ortamın özellikleri gibi kendisinin dışındaki değişkenlere yükler. (Kök, 1992) Kötümser açıklama tarzı ile kişi ken- disi ve dünya hakkında olumsuz duygular besler, kötü olayları değiş- meyen, genel ve içsel nedenlere bağ- lar. Ancak insanın yenilgi, kayıp ve çaresizlik konularında farklı bir bakış açısı, farklı bir açıklama tarzı gelişti- rerek zor zamanlarla çok daha kolay baş etmek ve depresyondan kurtulmak mümkün olabilir. Açıklama tarzı çocuklukta gelişir. Ge- nel olarak bakıldığında ergenlik çağı- na kadar çocukların çok iyimser, umut dolu ve çaresizliğe karşı korunmuş oldukları gözlenir. Ancak ergenlikle beraber bu iyimserliğin ciddi bir bölü- münü kaybederler. Seligman, evrimin bir şekilde gelecek nesilleri güvence altına almak için çocukların sağ salim ergenliğe ulaşmasını hedeflediğini ve bu nedenle intihar eğilimi gösterecek kadar depresyona girmediklerini ya- zar. Zira yedi yaşından önce intihar eden bir çocuk yoktur. Doğa çocukla- ra bol bol umut bahşetmiştir. İnsanın açıklama tarzı hayatının erken dönemlerinde oluşur ve bunu etkile- yen faktörlerle ilgili 3 temel varsayım vardır: • Annenin açıklama tarzı • Büyüklerin (öğretmen ve ebeveynle- rin) eleştiri tarzı • Hayatta yaşanan çocukluk krizleri. Annenin, çocuğuyla olan ilişkisinde, hem kendi başına gelen hem de etra- fında gördüğü olayları nasıl açıkladığı çok önemlidir. Annesinin kötü olayla- rı kalıcı, süreklilik gösteren ve kişisel sebeplere bağladığı dinleyen bir çocuk dünyanın bu şekilde işlediğini varsa- yar. Çocuk, hayatındaki en etkili in- sandan kötü olayların bitmeyeceğini, her şeye zarar verebileceğini öğrenir. Çocukların antenleri sürekli açıktır ve annenin çocuklarının “Neden?” sorularına verdikleri cevaplar onların hayat karşısındaki açıklama tarzlarını şekillendirir ve çaresizliğe sevk ede- bilir. İyimser annenlerin çoğunlukla çocukları da iyimser olur. Açıklama tarzının modellenmesi açısından ba- banın etkisinin çok daha az olduğu gözlemlenmiştir (Seligman, 2006). Bunun yanında ebeveynlerin çocuk- larına “Yine yapamadın” derken bir daha düşünmeli, ona boyunu aşan başaramayacağı baştan belli olan gö- revler vermemelidir. Çocuklar başa- rabileceği küçük adımlarla hareket ederse özgüvenleri zedelenmeden, so- nundaki büyük işleri de başarabilecek hale daha kolay geleceklerdir. Ancak çocuğa direkt olarak boyundan büyük hedefler gösterilmesi veya beklenme- si, başaramamaları sonucunda öğre- nilmiş çaresizlik geliştirecektir. Anne ve babaların çocuklarına bu alanda iyi bir model olmaları da gerekmektedir. Küçük başarılar da takdir edilmeli, ya- pılan hatalar kabullendirilip, doğrusu öğretilmelidir. Aşırı koruyucu yetiştir- mekte çocuklara “sen yapamıyorsun” mesajını verir. Anne ve babanın sürek- li tartıştığı ve birbirlerini acımasızca eleştirdikleri ortamda yetişen çocuklar için öğrenilmiş çaresizlik kaçınılmaz- dır. Seligman, öğrenilmiş çaresizlikte ço- cukluk yaşantılarının önemli olduğu- na inanır. Çocuk bir davranışta bulun- duğu zaman çevrede hemen bir deği- şim meydana getirebiliyorsa çocukta hâkim olma ( ) duygusu gelişir. Davranış ile sonuç arasındaki ilişki zamandaş değilse, çocuk davranışta bulunmanın bir önem taşımadığına inanır ve çaresizlik duygusu gelişir. Erken yaşta kontrol edici yaşantıların varlığı, hâkim olma duygusunun yer- leşmesine yol açar ve çaresizliğe karşı bir tür bağışıklık oluşur (Akt. Aydın, 1985). Açıklama tarzını etkileyen diğer et- kenler ise çocuğun, öğretmen, aile büyükleri gibi hayatındaki önemli büyüklerin olumsuz olaylar karşısın- da onları nasıl eleştirdiği ve ailenin yaşadığı zor durumlar karşısındaki tavırlardır. Seligman günlük yaşamda insanların çaresizlikten kurtulmayı öğrenmele- rinin önemine inanmış ve bu nedenle de ‘ ’ adlı kita- bından genişçe bahsettiği kavramı üzerinde durmuş- tur. Varsayım kısaca şöyledir: Eğer çaresizlik öğreniliyorsa, çaresizlikten kurtulmak için gerekli olan beceriler de, örneğin iyimserlik, öğrenilebi- lir olmalıdır. Bu bakış açısı olduk- ça önemlidir. Çünkü depresyon gibi Anadolu Aydınlanma Vakfı Düşünüyorum Bülteni Yüklə 182,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|