Bütöv Azərbaycan Yolunda



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/61
tarix11.03.2018
ölçüsü5,01 Kb.
#31223
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   61

Ön Qafqazın idarəçiliyində ermənilər Rusiyanın birinci köməkçiləri olmuĢdular. Lenin bir yerdə 
qeyd etmiĢdir ki, ermənilər tarix boyu Avropa dövlətlərinin Yaxın və Orta ġərqdə casusu və 
yaxın  köməkçisi  rolunu  oynamıĢdır.  Bir  zamanlar  Osmanlı  imperatorluğunda  "milləti-sadiqə" 
(sadiq  millət)  adlandırılan  ermənilər  hələ  XVIII  yüzilin  baĢlanğıcında  Moskvaya  -  I  Pyotra 
yazıb bildirirdilər: biz (ermənilər) qorxumuzdan gündüzlər müsəlman, ancaq gecələr xristian 
oluruq. Sən gəl, bizi bu müsəlmanların əlindən qurtar. Sən bizi qurtarsan əvəzində Ġsa Məsih 
sənə kömək edər.  
Rusiyanın  1826-29-cu  illərdə  Yaxın  Doğuda  iĢğalları  zamanı  ona  hər  cür  yardım  və  xidmət 
göstərən  erməniləri  Rusiya  hər  hansı  bir  vahid  ərazidə  məskunlaĢdırıb  onlar  üçün  ayrıca 
inzibati idarə yaratmağa baĢladı. Bunun üçün mərkəz Ġrəvan seçildi. Türkmənçay müqaviləsi 
bağlanan  kimi  Ġrəvan  xanlığı  ləğv  edildi,  Ġrəvan  qraflığı  yaradıldı.  Bu  iĢğallara  baĢçılıq  edən 
Ġvan  Paskeviç  çar  tərəfindən  oraya  qraf  təyin  edildi.  Ona  fəxrlə  "qraf  Erivanski"  deyirdilər. 
Ondan  16-17  il  sonra  Ġrəvan  quberniyası  yaradıldı.  Quberniya  birbaĢa 
çarın  idarəsində
 
sayılırdı.  Bu  o  demək  idi  ki,  Ġrəvana  qarĢı  hər  hansı  bir  hərəkət  və  ya  müdaxilə  rus  çarına 
qarĢı hərəkət kimi qiymətləndiriləcəkdi. Bununla da bütün quberniyada (onun tərkibinə daxil 
edilmiĢ  Naxçıvan  və  Ordubadda  da)  yaĢayan  ermənilər  çarın  "əziz  təbəələri"  sayılır,  qeyri-
rəsmi imtiyazlara sahib olur, onlara hamiliyi çar özü edirdi. Çarların titulları sırasında bir titul 
da yazılırdı: "… qubernator Erivanski" (Ġrəvan qubernatoru).  
Rusiya imperiyası Ġrəvan xanlığının ərazisindən zaman-zaman türkləri çıxardaraq 
erməniləri  yerləĢdirdi.  Türk  xanlığını  yox  edib  yerində  rus-erməni  quberniyasını 
yaratdı, bununla da gələcək Ermənistanın və indiki erməni dövlətinin əsasını XIX 
yüzilin ortalarında qoymuĢ oldu.
 
Hörmətli  oxucu,  belə  bir  siyasətin  yeni  bir  təzahürünü,  yaĢadığmız  günlərdə  gördük  və 
görürük;  belə  ki,  bir  neçə  il  öncə  Qarabağın  dağlıq  hissəsində,  mərkəz  Xankəndi  olmaqla, 
"prezident  üsul-idarəsi"  yaradıldı  və ora  birbaĢa  prezident  Qorbaçovun  idarəsi altına  verildi. 
Bəli,  Azərbaycanın  baĢqa  bir  bölgəsində  rus  imperiya  siyasətinin  təkrarı!  Sonu  da  göz 
qabağında! Eyni!  
Rusiya  Azərbaycan  türklərini  qırır,  doğma  yurdundan  qovur,  yerində  erməni  dövləti  (və  ya 
dövlətləri)  yaradır.  Azərbaycan  türkləri  isə  200  ildir  ki,  dünyada  təklənmiĢ  durumda.  Bu 
təklənmənin daha hansı yönləri olmuĢdur? 
Dediyimiz  kimi,  uzun  müddət  (yüz  ildən  çox)  Azərbaycanı  iĢğala  hazırlaĢan  rus  imperiyası 
ölkəmizin quzeyini iĢğal edəndən az keçməmiĢ onu tam təcrid etmək üçün tədbirlərə giriĢdi. 
Onun ekspertlərindən (casuslarından) biri mərkəzə yazırdı ki, təkcə ermənilərin köməyi ilə bu 
türkləri  itaətdə  saxlayıb  idarə  edə  bilməyəcəyik,  çünki  hər  ikimiz  xristian  olduğumuz  halda, 
türklər  müsəlmandır.  Ancaq  bunların  içərisində  baĢqa  azsaylı  etnik  qruplar  və  kiçik  xalqlar 
(narodnosti)  yaĢayır  ki, 
onlar hind-Avropa irqindəndirlər və bu sarıdan bizə
  (ruslara  -  Ə.E.) 
qohum  xalqlardandırlar
.  Onların  da  arasında 
talıĢlar
  çoxluq  təĢkil  edir.  Ancaq  bunlar 
mədəniyyət və inkiĢaf səviyyəsinə görə türklərdən çox aĢağıdırlar, onlardan geri qalırlar. Biz 
bunları  öz  tərəfimizə  çəkib,  savadlanmalarına  və  mədəniyyətlərinin  yüksəldilməsinə  hər  cür 
yardım edib özümüzə idarəçilikdə ən yararlı köməkçi təbəqə yaratmalıyıq. 
Bəli, Türkmənçay müqaviləsindən sonra Azərbaycanın quzeyində türklər üçqat idarəçilik altına 
alındı: 
1.
 
Hakim imperialist rus və rusçu qüvvələr. 
2.
 
Casus, təxribatçı, türkə düĢmən erməni qüvvələri. 


3.
 
Yalan-doğru,  hind-Avropa  irqinə  (sonradan  "ari  irq"  adlandırıldı)  daxil  edilmiĢ  qeyri-
türk qüvvələr. 
Bütün bunlar Azərbaycan türkünü itaətdə saxlamaq üçün yaradılmıĢ idarə üsulunun içdən bir-
birinə  çulğaĢdırılmıĢ  və bir-birini  tamamlayan  bölmələri  idi.  Ancaq  bununla  iĢ  bitmiĢ  olsaydı 
onda bizim üçün heç olmazsa, dərd yarı idi. 
Rusiyanın  bizə  qarĢı  imperiya  siyasətinin  əsas  xəttinin  biri 
türk  dilini
  parçalamağa 
yönəldilmiĢdi. Bu cür siyasət xətti hər hansı bir imperiyada olmamıĢdı. Rusiya Akademiyası bu 
məsələ  ilə  ayrıca  məĢğul  olur,  təkliflərini  hakimiyyətə  təqdim  edirdi.  ĠĢğal  altına  alınmıĢ 
ölkələri məmur-alim, casus-alim Ģəbəkəsi bürümüĢdü. XIX yüzilin baĢlanğıcında Rusiya 
siyasi-
elmi
 ədəbiyyatında 
türk
 sözü artıq ayrı-ayrı anlam daĢıyan iki Ģəkildə yazılırdı: 
тюрк 
[t(y)urk], cəmdə: 
тюрки
 [t(y)urki] 
турок
 (turok), cəmdə: 
турки
 (turki). 
Birinci anlamda daha çox Azərbaycan və Qafqaz türkləri nəzərdə tutulur, ikinci anlamda isə 
Osmanlı türkləri. Ancaq bu iki anlam tez-tez qatıĢdırılır, bir müəllif birinci anlamı bütün türk 
dillərinə  aid  etdiyi  halda,  baĢqa  bir  müəllif  yalnız  Rusiyanın  tabeliyində  olanları 
t(y)urk
 
adlandırır, baĢqa birisi Rusiyada yaĢayan türkləri bəzən 
tatar
, bəzən 
türkmən
, bəzən 
monqol
 
deyə yazırdılar. Rus imperiyasının yüksək dövlət idarəsində iĢləyən və Rusiyanın Yaxın ġərq 
siyasətində fəal çalıĢan imperiyanın polkovniki, geniĢ bilik sahibi Abbasqulu ağa Bakıxanovun 
“Gülüstani-Ġrəm”
  əsərinə  söykənməklə  bu  iki  sözün  ozamankı  məna  çalarlarını  aydın  görə 
bilərik: 
"…Жители  Балкара  и  окрестных  с  ним  Чегема,  Баксана,  Бизенги  и  других  говорят  на 
языке тюрки кумукского наречия, что сходство этих народов"
 (səh. 14-15) = 
"Balkarın 
və  onunla  qonĢu  Çeqem,  Baksan,  Bizengi  və  baĢqa  (yerlərin)  əhalisi  türk  dilinin  qumuq 
ləhcəsində danıĢırlar ki, bu da xalqların eyniliyini göstərir"

Ġkinci  misalın  (iqtibasın)  böyüklüyünə  görə  oxucu  bizi  bağıĢlasın,  ancaq  buna  məcburuq!
 
"…Четыре  деревни  табасаранские  -  Магарты,  Маграга,  Хучни  и  Чирах,  все  магалы 
Улуч  и  Терекеме,  по  обоим  сторонам  Дербента,  равно  как  сам  город,  магалы  Тип, 
Мюскюр,  Шабран,  город  Кудиал  (Куба)  и  остальные  магалы  Ширванские  с  Сальяном, 
шесть деревень бакинских терекеме и весь уезд Шекинский говорят на языке тюрки
что свидетельствует об их происхождении от тюрок, монголов и татар.
 
На  этом тюркском наречии говорят поныне в Армении, части Грузии, Азербайджане 
и  во  многих  персидских  (?)  областьях.  Это  наречие  среднее  между  наречиями 
турецким и джагатайским, кумыкским и ногайским, и наречие это до сих пор не имеет 
грамматики"
 
(səhifə 25)
 = 
"Dörd Tabasaran kəndi: Mağartı, Mağraqa, Xuçni, Çıraq, Ģəhərin 
özü də daxil olmaqla Dərbəndin hər iki yanı boyunca bütün Uluç və Tərəkəmə mahalları, Tip, 
Müskür,  ġabran  mahalları,  Qudyal  (Quba)  Ģəhəri,  Salyanla  birgə  ġirvanın  qalan  mahalları, 
Bakı  tərəkəmələrinin  6  kəndi  və  bütün  ġəki  qəzası  türki  dildə  danıĢırlar  ki,  bu  da  onların 
türklərdən  (tyurok),  monqollardan  və  tatarlardan  törəmələri  haqda  Ģəhadət  verir. 
Ermənistanda, Gürcüstanın bölgələrində, Azərbaycanda və bir çox fars vilayətlərində hələ də 
bu  türk  ləhcəsində  danıĢırlar.  Bu  ləhcə  türk  (turetskiy),  cağatay,  qumuq  və  noğay 
ləhcələri arasında onlardan ən ortacıldır və bu ləhcənin indiyədək qrammatikası yoxdur".
 
Üçüncü misal  Bakıxanovun öz əsərlərinin dili haqqındadır; o, belə yazır: 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   61




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə