Bütöv Azərbaycan Yolunda



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə20/61
tarix11.03.2018
ölçüsü5,01 Kb.
#31223
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   61

422  il  davam  edən  Sasanoğulları  sülaləsi  -  hakim  xanədanı  parsların  bir  xalq  kimi  təĢəkkül 
tapmasında həlledici rol oynadı. Tarix sanki bir də təkrar edildi; Əhəmənilər kimi Sasanilər da 
bütün  hakimiyyət  qurğularında  parsları  yerləĢdirib  onları  xüsusi  imtiyazlı  xalq-tayfa  etdilər, 
fars Ģovinizmi hakim kəsildi. Ölkə-imperiya 4 böyük yerə ayrılıb, hər birinə təyin edilən hakim 
Ģah
 adlandırıldı. Sasanilərin hakim nümayəndəsi isə 
ĢahənĢah
 adlanırdı. 
Sasanilər  dövləti  sözün  əsl  mənasında  orta  çağ  imperatorluğu  idi,  o,  Midiyanın  yerində 
yaranmıĢ və Midiyanın ərazicə kiçildilmiĢ formasında idi. Midiyadan fərqli cəhəti orasında idi 
ki,  birincidə  türklər,  ikincidə  farslar  hakim  mövqedə  dururdular;  türklər  Ģovinizmin  nə 
olduğunu  bilmədikləri,  dövlətçiliyi  əsas  götürdükləri  halda,  parslar  hakim  Ģovinizmin 
prinsiplərini əsas götürürdülər.  
Altıncı yüzil Sasanlı imperiyasının yüksəliĢ dövrü olmuĢdur. Bu dövrdə yeni iĢğallar hesabına 
imperiya  böyümüĢ,  Məzdəkilər  hərəkatı  sonda  tam  qələbə  çala  bilməsə  də  imperiya  Çində 
siyasi-ictimai  və  iqtisadi  münasibətləri  yeniləĢdirmiĢ, 
maniliyin
  təsiri  nəticəsində  müəyyən 
təkamülə  uğramıĢ, 
zərdüĢtlük
  Yaxın  və  Orta  Doğuda  ən  nüfuzlu  dinə  çevrilərək  həm  də 
Sasanlıların  dövlət  dini  olmuĢdur.  Bəlli  olduğu  kimi,  zərdüĢtlük  hələ  Sasanlıların  ilk 
hökmdarlarından  olan  I  ġapurun  tərəfindən  dövlət  dini  elan  edilmiĢdir.  Ancaq  imperiyada 
baĢqa  dinlər  və  dini  təlimlər  - 
buddizm,  manilik,  Ģamançılıq,  xristianlıq  və  onun  nestorian, 
pravoslav qolları, sabilik, yəhudilik
 və baĢqaları geniĢ yayılmıĢ, bunlar arasında daim kəskin 
münaqiĢələr  olmuĢdur.  Altıncı  yüzildə  isə  zərdüĢtlük  tam  hakim  kəsilmiĢ,  onun  mübarizəsi 
əsasən xristianlığa qarĢı yönəlmiĢdi. 
I  Qubadın  hakimiyyəti  illərində  imperatorluq  güclənməyə  baĢlamıĢ  (o,  iki  dəfə  hakimiyyətə 
gəlmiĢdir: 488-496, 498-531-ci illər), I Xosrov NuĢirəvan (ƏnuĢirəvan) (hakimiyyət illəri: 531-
579),  IV  Hürmüz  (579-590),  II  Xosrov  Pərviz  (591-628)  zamanlarında  qüdrətinin  və 
yırtıcılığının, qaniçənliyinin ən yüksək təpəsinə qalxmıĢdır. 
Fars  Ģovinizminin  qidalandığı  əsas  qaynaqlardan  birisi  sonralar  saxtalaĢdırılan,  əfsanə  və 
miflərlə  bəzədilərək  mifləĢdirilən  bu  göstərdiyimiz  tarixdir.  Fars  Ģovinistləri  böyük  lovğalıqla 
döĢlərinə döyərək deyirlər: "Bizim damarlarımızda ƏnuĢirəvan (NuĢirəvan) qanı axır". 
Bir az sonra Qubadın, ƏnuĢirəvanın və Xosrov Pərvizin əsl kimliklərini görəcəyik, hələlik indi II 
Xosrov Pərvizin ölümündən sonrakı Sasanlıların durumuna ötərgi göz yetirək. 
II  Xosrovun  Bizansla  ara-sıra  25  il  davam  edən  müharibəsi  bizanslıların  qələbəsi  ilə  bitdi. 
Bizanslılar  II  Xosrovu  öz  oğluna  öldürtdülər.  628-632-ci  illərdə  -  dörd  il  içində  Sasan 
imperatorluğunda  10  (on)  "ĢahənĢah"  hakimiyyətə  gəlib-getdi.  Ġmperatorluğa  daxil  olan 
ölkələr və xalqlar yıpradıldı.  Orta  Asiyada  Ceyhun  çayından  tutmuĢ Fəratın  sağ  sahilinədək, 
Dərbənddən Ümman dənizinədək böyük bir ərazidə yerləĢən ölkələr, o cümlədən Türküstan, 
Azərbaycan, Xorasan, Azərbaycan Ġraqı, Ərəb Ġraqı, Parsa və baĢqaları xarabalıqlara çevrildi, 
Ģərəfsiz  Sasanlı  hakimiyyəti  bu  ölkələrin  xalqlarını  ara  müharibələrində  (iç  savaĢlarda)  bir-
birinə qırdırdı, zülm və istibdad insanların güc və inamını yoxa çıxardı. Elə buna görə də 634-
637-ci illərdə Ərəbistan yarımadasından yenicə dıĢarıya çıxan ərəblər özlərindən 4-5 qat artıq 
olan sasanlı ordularını Buveybə və Qadisiyyə döyüĢlərində darmadağın etdilər, 641-642-ci il 
Nəhavənd  döyüĢündə  imperatorluğun  birləĢmiĢ  ordularını  məhv  edib  649-650-cı  illərdə 
Ceyhun  çayının  sahilinə  yetiĢdilər.  Sasanlıların  sonuncu  imperatoru  III  Yezdigərdi  Mərvdə 
651-ci  ildə  yaxalayıb  öldürdülər.  Bununla  da  qanlı  sasanlı  imperatorluğuna  son  qoyuldu. 
Ancaq xalqlar azad olmadı. Ġmperatorluğun torpaqları və xalqları yeni bir qanlı imperiyanın - 
ərəb 
xilafətinin
 cənginə keçdi. Yeni bir dinlə - islam dini ilə silahlanmıĢ və böyük hərbi 
qələbələr qazanmıĢ ərəb Ģovinizminin qarĢısında pars Ģovinizmi məğlub oldu. 


Ərəb dilində "p" səsi yoxdur, ona görə də ərəblər "pars"a "fars" dedilər.
 Elə bundan 
dolayı parslar özləri də bundan sonra özlərinə 
fars
 dedilər. Ərəblər Parsa əyalətini "Bilad əl-
fars"  ("fars  ölkəsi")  adlandırdılar.  Ərəb  zülmünə  tab  gətirməyən  fars  zalımlarının  bir  qismi 
köçüb-qaçıb öz əski baba yurdları olan Hindistana qayıtdı. Qalanlar isə islam dinini qəbul edib 
nəfəs çəkmədən ərəb ağalarına can və könüldən qulluq etməyə baĢladılar. Ġslam dinini qəbul 
edən farslar onu içəridən parçalamaq üçün yollar axtarırdılar. Bu haqda bir az sonra!  
Bir  daha  xatırladırıq  ki,  fars  Ģovinizminin  tarix  boyu  söykəndiyi  əsas  qaynaqlardan, 
dayaqlardan  biri  mifləĢdirdikləri  Əhəmənlilər  və  Sasanlıların  tarixi  olmuĢdur.  Bu  sülalələrin 
tarixinin  necə  mifləĢdirildiyi  çox  geniĢ  bir  mövzudur.  Bu  haqda  bir  neçə  cild  kitab  yazmaq 
olar. Biz burada, sadəcə olaraq, bir neçə misalla qısaca həmən xətti çətin də olsa göstərməyə 
çalıĢacağıq.  Əgər  gələcəkdə  vaxt  və  imkan  olsa  fars  Ģovinizminin,  panfarsizmin  və 
paniranizmin  bütün  köklərini  və  budaqlarını  araĢdırıb  üzə  çıxarmağa,  onun  antibəĢəri 
mahiyyətini  açıb  göstərməyə  cəhd  göstərəcəyik.  Bu  mövzunu  araĢdırmaq  çox  önəmlidir. 
Çünki fars Ģovinizminin, panfarsizmin və paniranizmin ən böyük zərəri türk millətinə olmuĢ, 
bu tülkü hiyləgərliyi ilə yaradılmıĢ iblis məfkurəsi türk millətinə sağalmaz yaralar vurmuĢ və 
vurmaqdadır.  Ayrıca  olaraq  Türkiyə,  Ġraq,  Azərbaycan  və  Orta  Asiya  türkləri 
birdönəlik, yəqinliklə bilməlidirlər ki, rus və fars Ģovinizmi biz türklərin ən qəddar, 
amansız düĢmənidir və onlara qarĢı amansız mübarizə aparmalıyıq! Birdönəlik, tam 
yəqinliklə  bilməliyik  ki,  panfarsizm  (farsçılıq)  və  paniranizm  fars  Ģovinizminin  qoĢa 
qanadlarıdır, biri obirinin tərs üzüdür, panfarsizmdə ifĢa olanlar paniranizmdə gizlənirlər.  
"Fars"  aydındır - bir xalqın adıdır. "Ġran" isə aydın deyil, mücərrəd bir anlayıĢdır. Mücərrəd, 
qaranlıq,  kimsəyə  aydın  olmayan,  qondarma  bir  sözün  və  sözcüyün  adı  ilə  alver  etmək, 
düĢüncələri  dumanlatmaq  daha  qolay  olur.  40  (qırx)  ilə  yaxındır  ki,  mən  bu  sözün  hansı 
anlam  daĢıdığını  yüzlərlə  insanlardan,  alimlərdən  sormuĢam,  kimsə  buna  aydın,  dəqiq  bir 
cavab verə bilməyib. 
"Ġran" bir coğrafi anlayıĢdırmı? Yox! Əgər coğrafi anlayıĢdırsa hansı yerləri, torpaqları əhatə 
edir? Heç bir ərazini! 
"Ġran" dövlət anlayıĢıdırmı? Yox! 
Uzun sözün qısası, "Ġran" xəyalı bir qatıĢıq, gerçək anlayıĢa gəlməyən bir ifadədir. 
Nə isə! Belə aydın olur ki, Yaxın Doğuda tarixi-coğrafi anlayıĢlar olan Azərbaycan, Xorasan, 
Türküstan, Bəlucistan, Parsa, Əcəm Ġraqı, Dəyləm, Təbəristan və baĢqaları zaman-zaman bir 
dövlətdə, daha doğrusu hansısa bir imperiyada birləĢdirilərək "Ġran" adlandırılmıĢdır. 
Məsələnin  əsl  mahiyyətinə  keçək.  Adları  yuxarıda  çəkilən  ölkələrin  ən  qədim  və  əsas 
əhalisi  on  min  illərdir  ki,  türklər  olmuĢdur.  Parslar  bu  əraziyə  aĢağı-yuxarı  2800  il  bundan 
öncə  gəlmiĢ,  2550  il  bundan  qabaq,  yeni  eradan  əvvəl  553-cü  ildə  Midiya  dövlətində 
hakimiyyəti ələ keçirmiĢ və fars sülaləsi Əhəmənilər Ģahlıq taxtına oturmuĢdur (eradan öncə 
553-330-cü illər). Beləliklə, Parsalı Ģahların tarixi farsların tarixinə çevrilmiĢdir.  
Elə  bununla  bağlı  olaraq,  hamının  bildiyi  kimi  farsların  son  Ģahı  Məhəmmədrza  Pəhləvi  öz 
Ģahlığı  dövründə  göstəriĢ  verdi  ki,  ölkədə  iĢlədilən  miladı  (xristian)  və  hicri  (müsəlman) 
təqvimlərindən  əlavə  yeni  təqvim  yaradılsın  və  bu  təqvim  Əhəmənilərin  birinci  hökmdarı-
ĢahənĢahı  II  Kirin  taxta  çıxdığı  ildən  baĢlasın.  Həmin  təqvim  yaradıldı  və  adını  da  "Ġran 
təqvimi" qoydular. Bəli, bu idi 2500 il sürüb gələn fars Ģovinizminin bir nəticəsi və mahiyyəti. 
Tarixi,  ədəbiyyatı,  elmin  hansı  sahələrini  araĢdırırsınız  araĢdırın,  fars  xalqının  tarixi 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   61




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə