Бялядчи-ъядвял
Yüklə 3,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
17
Yuxusuz gecə ərzində üçüncü siqaret yatağın kənarında oturmuş Horasio Oliveyranun ağzını yandırdı; o, yanında yatmış Sibillanın saçlarını iki dəfə yavaşca tumarladı. Bazar ertəsi dan yeri təzəcə ağarırdı, bütün bazar günü və axşamı onlar heç bir yerə getməmişdilər, kitab oxumuş, val dinləmiş, növbəylə ayağa qalxıb qəhvə, yaxud çay dəmləmişdilər. Qaydnın kvarteti bitər-bitməz Sibilla yuxuya getmişdi, daha qulaq asmaq istəməyən Oliveyra isə yatağından qalxmadan patefonu söndürmüşdü; val bir neçə dövrə vursa da, heç bir səs çıxarmamışdı. Allah bilir niyə, bu səfeh inersiya onu bəzən həşəratların və uşaqların etdiyi faydasız hərəkətlər barədə düşünməyə sövq etdi. O, yata bilmirdi, odur ki, açıq pəncərədən bəzən skripkaçının gecə yarısınadək öz skripkasını cüyüldətdiyi qarşı mansardaya baxaraq siqaret çəkirdi. Hava isti olmasa da, Sibillanın bədəni onun ayağının sağ böyrünü qızdırırdı, o irəlidə uzun gecənin olduğunu düşünüb dala çəkildi. O, özünü yaxşı hiss edirdi, çünki həmişəki kimi Sibilla ilə bir-birini təhqir etmədən və çığırıb-bağırmadan hər şeyə nöqtə qoymaq barədə razılığa gəlmişdilər. Eniylə uzunu bir olan qırmızıyanaq vəkil qardaşından təyyarə poçtuyla gələn məktub ona təsir etməmişdi; o, Oliveyranın nahaq yerə qədrini bilmədiyi qardaşlıq və vətəndaşlıq vəzifələri haqqında dördcə səhifə yazmışdı. Məktub deyildi e, qızıl parçasıydı və Oliveyra dostlarının da həzz alması üçün onu divara yapışdırdı. Məktubdakı yeganə qiymətli məqam qardaşının ona qara bazarın kursuna uyğun pul göndərməsiylə bağlı bildiriş barədə məlumat verməsiydi. Qardaşı bunu nəzakətlə «komisyon» köçürməsi adlandırırdı. Oliveyra düşündü ki, bu pula çoxdan oxumaq istədiyi kitabları alar və üç min frank da Sibillaya verər – qoy, nə istəyir alsın, istəyir lap təbii ölçülü oyuncaq fil alsın və Rokamaduru heyrətləndirsin. Səhərlər o, qoca Truyanın yanına gedib Latın Amerikasından gələn korrespondensiyanı
yerbəyer etməliydi. Evdən çıxıb harasa getmək, nəyləsə məşğul olmaq, nəyisə yerbəyer etmək yatmağa kömək etmirdi. Yerbəyer etmək – bu nə sözdür? Etmək. Nə isə etmək, yaxşılıq etmək, çiş etmək, iş gözləyə-gözləyə bekarçılıqla baş girləmək, hara fırladırsan-fırlat, hər yer işdir. Lakin hər bir fəaliyyətin arxasında etiraz vardı, çünki hər cür fəaliyyət -dan, -dən – dən başlayıb, -a, -ə – də qurtarmaq, ya da nəyinsə yerini dəyişmək deməkdir, yəni o artıq orada deyil, buradadır, yaxud başqa bir evə girməməyin və ya girməyin əksinə bu evə girmək lazımdır – başqa sözlə, hər cür əməl hesab edir ki, nəsə hələ yoxdur, nəsə hələ edilməyib və bunu etmək olardı, məhz buna görə də nəyinsə daimi və aşkar qüsurunun, varlığın əskiklyinin və ya olmamasının əleyhinə səssiz etiraz. Düşünmək – guya, ağzınadək doldurmağa qadir əməldir, yaxud guya, həyat deyilməyə layiq olan nəsnə elə əməllərin cəmidir, moralistin
arzusu kimi başqa bir aləmdir. Ən yaxşısı, ümumiyyətlə, bundan imtina etməkdir, çünki fəaliyyətdən imtina etirazın maskası yox, xalis etirazdır. Oliveyra bir siqaret də yandırdı və qımışdı – onun hərəkəti minimal olmasa da, o bunu etdi. O, səthi analizlə məşğul olmaq istəmirdi – mücərrədliyi və filoloji fəndləri, demək olar ki, həmişə kənara
18
qoyurdular. İndi yeganə düzgün olan şey mədənin girişində heç nəyin yaxşı olmadığı və demək olar ki, heç vaxt yaxşı olmadığıyla bağlı şübhəni fiziki baxımdan duyan ağırlığı hiss etməkdir. Qorxulu heç bir şey yoxdur, sadəcə, o, kollektiv hərəkətlərin fırıldaq olduğunu qəzəbli tənhalıq kimi lap çoxdan rədd etmişdi. Bunlardan sonra adamlar radioaktiv izotopları və ya Bartolome Mitrenin prezidentlik dövrünü öyrənməyə cumurlar. Onun gənclik illərindən bəri seçdiyi bir şey vardısa da, bu, hansısa «mədəniyyətin» sürətlə və acgözlüklə udulması sayəsində müdafiə olunmamaq, əsas etibarilə Argentina orta sinfinə xas olan və öz bədənini milli və digər istənilən gerçəklikdən oğurlamağı hədəf seçən tryuk və onun qidalandığı boşluqdan sənin qurtulduğunu hesab etməkdir. Bəlkə də,
bu, dostu Trevelerin təbirincə, xüsusi sistemə salınmış dəliliyin təzahürüdür və onu fariseylərin cəmiyyətinə (onun bir çox dostları könüllü olaraq bu cəmiyyətin fəal üzvləriydi) üzv olmaqdan qurtardı; cəmiyyətin üzvü olmaq hər hansı fəaliyyət üzrə ixtisaslaşmaqla bütün problemlərdən uzaqlaşmağa imkan verirdi, buna görə də, sanki , ələ salınaraq ən yüksək Argentina rütbələriylə təltif olunurdular. Buna baxmayaraq, ona, məsələn, sən argentinalısan, ya eskimos kimi tarixi problemləri fəaliyyət seçimi və ya ondan imtina problemiylə qarışdırmaq qeyri-düzgün və çox asan görünürdü. O, həyatda kifayət qədər yaşamışdı və artıq anlamağa başlamışdı ki, başqalarının fikriylə oturub-durduğundan obyektivin qiymətləndirilməsində subyektivin əhəmiyyəti əvvəllər daim onun gözündən yayınmışdı. Məsələn, Sibilla insanın fizionomiyasının təəssüratlara (bu təəssüratları onda tarixi-sosial ideyalar, yaxud krito-miken mədəniyyəti formalaşdırırdı), əlinin formasının isə hökmən duyğulara (bu duyğuların sahibi onları Girlandayoya və Dostoyevskiyə münasibətdə sınaqdan keçirə bilər) birbaşa təsir göstərdiyini hesab edən azlığa mənsub idi. Və Oliveyra etiraf etməyə hazır idi ki, onun qan qrupu möhtərəm əmiləriylə keçirdiyi uşaqlığı, yeniyetməlik dövründə cavabsız qalan sevgi duyğuları ilə birlikdə olub və onun asteniyaya meylliliyi ilə bərabər dünyagörüşünün formalaşmasında mühüm əhəmiyyətli faktora çevrilə bilər. O, orta sinfə mənsub idi, əslən Buenos-Ayresliydi və dövlət məktəbində oxumuşdu – belə şeylər isə izsiz ötüşmür. Bəla burasındaydı ki, öz görüşlərinin hədsiz milli məhdudluğundan qorxaraq, o, nəhayət, bütün «hə»ləri və «yox»ları tərəzinin gözlərində, sanki, tarazlıq mərkəzindən baxaraq, diqqətlə «çəkməyə» və olduqca böyük əhəmiyyət verməyə başladı. Parisdəki hər şeydə o, Buenos-Ayresi görürdü və əksinə; məhəbbəti nə qədər bölünsə də, əzab çəkərək bu itkiyə və unutqanlığa hörmətlə yanaşırdı. Bu cür davranış öldürücü dərəcədə əlverişli, hətta asan idi, çünki tədricən refleksə və texnikaya çevrilir (uzaqbaşı) və iflic olmuş adamın qorxunc-parlaq fikirlərini, yaxud gözəl-səfeh atletin cahilliyini xatırladırdı. O artıq həyatla filosofsayağı və clochard 1
kimi ağır-ağır addımlamağa başladı və irəli getdikcə özünüqoruma instinktinə həyati vacib ehtirasları məhdudlaşdarmaq üçün daha çox izin verdi; o, qəti əmin idi ki, aldanmaqdansa
1
Аваралар (фран.) Yüklə 3,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|