Бялядчи-ъядвял
Yüklə 3,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Мян сизя дейирям! (ит.) 2 «Цряйим, эюзял сярсяри гыз» (лат.)
19
həqiqəti dərk etməmək daha yaxşıdı. Fəaliyyətsizlik mötədil ruhi tarazlıq, bir yerə yığılmış dağınıqlıqdır. Oliveyra üçün ən vacibi bu mənzərədə Tupak Amarunun torpaqlarının bölüşdürülməsində olduğu kimi ruhun varlığını itirməmək və bu zaman ətrafında hər gün bütün mümkün sifətlərdə təntənəli surətdə elan edilən miskin eqosentrizmə (kreolosentrizmə, subursentrizmə, kultursentrizmə, folklorsentrizmə) yuvarlanmamaq oldu. Hələ on yaşında ikən günlərin bir günündə parasio ağacları əmilərini və onların tarixi-siyasi mövzuda çoxmənalı nəsihətlərini öz adda-budda gölgəsi altına alanda o, ilk dəfə «Mən sizə deyirəm!» kimi yumruğun masaya vurulmasıyla müşayiət olunan (bu, qəzəbli təsdiqə xidmət edirdi) xarakterik ispan-italyan-argentinalı nidalarına qorxa-qorxa etirazını bildirdi. «Glieco dico io!» 4 ,
deyirəm, lənət şeytana!» Bu o deməkdir ki, «mən» çox dəyərliyəm» – Oliveyra düşünməyə başladı. – Bu «mən» bu böyük dünyada hansı çoxbilmişliyi təsdiq edə bilərdi?» On beş yaşında anladı ki, «mən bir şeyi bilirəm ki, heç nə bilmirəm»; və bu açıqlamanın ardınca gələn baldırğan zəhəri tamamilə labüd göründü, həqiqətən də insanlara «mən sizə deyirəm» kimi çağırış etmək cəzasız qala bilməz axı. Sonradan o, məmnuniyyətlə əmin oldu ki, mədəniyyətin ən yüksək formalarına nüfuz, həmçinin biliyə və ağıla əsaslanan inam təsir göstərir. «Mən sizə deyirəm» də eləcə. Ancaq bunu deyənlər tərəfindən pərdələnmiş və qəbul edilməmiş olsa belə, «mən həmişə düşünmüşəm», yaxud «əgər mən nəyəsə inanıramsa da» və yaxud «aydındır ki» kimi səslənə bilərdi və demək olar ki, heç vaxt əks fikri ehtiva edən soyuq mühakimə kimi dəyərləndirilməzdi. Lap insan cinsi kimi dözüm, ağıllı şübhələr, duyğularda tərəddüdetmə yoluyla həddindən artıq irəliləməsinə yol vermədən individumu diqqətlə izləyərdi. Müəyyən məqamda həm qabar, həm skleroz, həm də tərif yaranıb: qara, yoxsa ağ, radikal, yoxsa konservator, homo, yoxsa geteroseksual, bədii, yaxud mücərrəd, «San-Lorenso», yaxud «Bokayuniors», ətli, yaxud vegeterian, kommersiya, yaxud poeziya. Tamamilə doğrudur, çünki insan cinsi Oliveyra kimi tiplərə bel bağlaya bilməz; qardaşının məktubu da məhz bu qəbuledilməzliyi ifadə edirdi. «Bəla burasındadır ki, – o düşündü, – bütün bunlar labüdən bir şeyə gətirib çıxarır: «animula vagula blandula» 2 .
Oblomov, cosa facciamo? 3 Tarixin böyük səsləri hərəkətə keçməyə vadar edir: «Hamlet, revenge!» 4 İntiqam almalıyıq, Hamlet, yoxsa çippendeyl kreslosu, şap-şaplar və köhnə buxarıyla kifayətlənəcəyik? Suriyalı hər şeydən sonra, bildiyimiz kimi, Marfanı biabırçı şəkildə təriflədi. Sən Arcunanı döyüşə çağıracaqsan, qorxaq kral? Mübarizə xətrinə mübarizə, daim təhlükədə yaşamaq, epikürçü Mariyanı, Riçard Hillarini, Kionu, T.E. Lourensi… yada sal. O kəs
4
2 «Цряйим, эюзял сярсяри гыз» (лат.) 3
Ня етмяли? (ит.) 4
Щамлет, интигам ал! (инэ.) 20
xoşbəxtdir ki, özü seçir, gözəl qəhrəmanların, müqəddəslərin onu seçməsinə izn verir, həqiqətdə isə onlar gerçəklikdən rahatlıqla qaçırlar». Bəlkə də, elə belədir. Məgər yox? Ancaq onun nəzər nöqtəsi üzümə baxan tülkününküylə eynidir. Bəlkə, onun öz əsasları var, ancaq onlar da qarışqanın cırcıramaya söylədikləri kimi xırda və miskindir. Şüur aydınlığının fəaliyyətsizliyə aparması şübhəli deyilmi, bunun içində xüsusi bir şeytan korluğu yoxdur ki? Barıt anbarıyla havaya uçan cəsur və səfeh döyüşçü Kabral, şan-şöhrət qazanan igid əsgər – yüksək idealları, absolyuta ani yaxınlaşmanı özləri də bilmədən belələri müəyyən etmirmi (çavuşdan hansı şüurluluğu tələb etmək olar)? Bununla müqayisədə adi bəsirətin, şüurun kabinet məntiqinin gecə saat üçdə yatağın kənarında ağzında siqaret oturduğun zaman yanına gəlməsi torpaq köstəbəyinin kəşfindən az əhəmiyyət kəsb edir. O, öz fikirlərini artıq oyanmış və əlində bürmələnmiş qalac yuxulu-yuxulu xoruldayan Sibilla ilə bölüşdü. Sibilla gözlərini açıb fikrə getdi. – Sən, sadəcə, bacarmazdın, – o dedi. – Sənin beynin səhərdən gecə yarısınadək baş sındırmağa, düşünməyə hazırdır, ancaq iş görmək sənlik deyil. – Mən o prinsipdən çıxış edirəm ki, fikir fəaliyyətdən əvvəl gəlməlidir, ay axmaq. – Prinsipdən, – Sibilla dedi, – çox mürəkkəbdir. Sən muzeydəki şəkillərə , sanki
, nəzarətçi kimi baxırsan. Mən demək istəyirəm ki, şəkillər oradadır, sənsə muzeydəsən, həm yaxınsan, həm də uzaq. Mən səninçün şəkiləm, Rokamadur – şəkildir. Etyen – şəkildir və bu otaq da şəkildir. Sənə elə gəlir ki, otaqdasan, ancaq sən burada deyilsən. Sən bu otağa baxırsan, özünsə burada deyilsən. – Sən, qızım, hətta müqəddəs Fomanı da zir-zibillə qarışıq sala bilərsən, – Oliveyra dedi. – Niyə müqəddəs Fomanı? – Sibilla soruşdu. – İnanmaq üçün hər şeyi görmək istəyən əbləhi deyirsən? – Özüdür ki var, əzizim, – Oliveyra dedi və düşündü ki, əslində, Sibilla haqlıdır. Bəxtəvər gözüylə görmədiklərinə də inanmağa hazırdır. O, həyatın fasiləsiz prosesiylə bir vəhdət təşkil edir. Necə də xoşbəxtdir, bu otaqdadır, toxunmaq istədiyi hər şeyə tam ixtiyarı var və axınla üzən balıq, ağacdakı yarpaq, göydəki bulud, şeirdəki obraz da onunla birlikdədir. Balıq, yarpaq, bulud, obraz – elədir ki var, məgər yalnız bu…
Onlar hansısa «clochard»ın ifadə etdiyi kimi, gecənin əlamətlərinə boyun əyərək və yolları sayaraq, qaranlıq küçənin dərinliyindəki çardağın pəncərəsinin titrək işığında əfsanəvi Yüklə 3,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|