Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar
Yüklə 7,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 11
ordan bu səslər liman qalasına çatdırılırdı, qalada isə bu siqnalı altı taktla, əvvəl paytaxtın sakinlərini, sonra isə bütün ölkəni oyada-oyada dönə-dönə təkrar eləyirdilər; ölkəni yuxudan oyadan bu «oyanma» mərasimi uzandıqca, sarayın sahibi şəxsi ayaqyolunda oturub səhər düşüncələrinə dalır, şeypurların səsindən başına düşən uğultunu ovutmaqdan ötrü ovuclarını qulaqlarına basır, topaz təki tüstü rəngli boz dənizin dalğalarıyla üzən gəmilərin işıqlarına baxır, sonra gün ərzində nə qədər süd sağıldığını yoxlamaq, südün paylanmasına nəzarət eləmək üçün fermaya yollanırdı; sağılan südün hamısını prezident kareti ilə şəhərin kazarmalarına daşıtdırdıqdan sonra əlavə sağılan südün həcmini yoxlamaqla prezident şəxsən özü məşğul olurdu; əslində o, südün paylanması məsələsinə, hələ sarayda məskən saldığı ilk gündən nəzarət etməyə başlamışdı; nəzarət mərasimi bitib başa çatdıqdan sonra o, mətbəxə keçib orda bir fincan qara qəhvə ilə bir tikə kasabe* yeyə-yeyə, yenicə başlamış günün nə ilə sona yetəcəyi barıdı qətiyyən düşünmədən, bunu təsəvvürünə belə gətirmədən, nə edəcəyi haqqında fikirləşmədən, maraqla qulluqçuların söhbətlərinə qulaq asmağa başlayırdı; onun bu iqamətgahda dil tapdığı yeganə insanlar qulluqçular idi; qulluqçularla davranmaq onun üçün o səbəbdən asan idi ki, o, onlardan öz ünvanına eşitdiyi tərifləri ciddi qəbul edir, bu sadı insanların qəlblərini asanlıqla oxuya bilirdi; beləliklə, bir fincan qəhvə ilə kasabesini yedikdən sonra o, saat doqquz radələrində həyətdəki şəxsi patiosunda, badam ağaclarının kölgəsindəki qranit vannasına girir, orda şəfalı otlarla ağzınacan dolu isti vannada saat on birəcən uzanaraq, gündəlik şuluqluqlardan əvvəl, canına yeriyən anlaşılmaz xofu əritməyə və sakitləşməyə çalışırdı; bir vaxtlar onu prezident kürsüsünə oturdan dəniz desantı hələ təzə-təzə şəhərə yerləşəndə o, desant qoşununun komandiri ilə öz kabinetinə girib qapını o üzdən kilidləyir və onunla bir vətənin taleyini həll edir, qanuna minmiş müxtəlif qanunları və qərarları baş barmağının möhürü ilə imzalayır, o vaxtlar tam savadsız olduğundan, yazıb-oxuya bilmədiyindən və bu savadsızlığı ilə vətənin taleyi həlli ilə üzbəüz qaldığından, o bu qərara gəldi ki, məsuliyyət və diqqət tələb edən tikanlı qanunlara uyub qanını qaraltmaqdansa, ölkəni, Allahın köməyi ilə idarə etsə yaxşıdı və bu minvalla ölkəni, yaşına uyğun olmayan qıvraqlıqla, hakimiyyət pillələrində kəndirbaz ehtiyatı ilə oynaya-oynaya idarə eləməyə başladısa da, ondan bir çimdik duz uman cüzamlı xəstələrin, korların, ifliclərin ittihamlarından can qurtara bilmədi; deyilənə görə, duz onun əlində məlhəmə dönürdü, ətrafındakı diplomlu siyasətbazlar, həyasız avaralar və yaltaqlar isə onu, zəlzələlərin, bütün göy əlamətlərinin, təhlükəli illərin və Allahın digər səhvlərinin korrexidoru* adlandırır, o, ağır ayaqlarını, qarda gəzən fil ləngliyi ilə sarayın dəhlizləri boyu sürüyə-sürüyə, dövlət və məişət məsələlərini ötəri cəldliklə – bir qapını çərçivəsindən qopartdırıb ayrı yerə saldırdığı, sonra elə həmin dəqiqə də ordan çıxartdırıb əvvəlki yerinə qaytardığı kimi, asanlıqla həll eləyirdi; ümumiyyətlə, onun bütün əmrləri, qala saatı zənginin, günortalar və gecə yarısı adəti üzrə on iki dəfə yox, həyat, olduğundan uzun görünsün deyə, iki dəfə çalınması üçün verdiyi əmri həmin dəqiqə yerinə yetirilən tək, göz qırpımındaca, tərəddsüz həll edilirdi; bircə siestanın ölü saatlarında, hər şey sustalıb donuxanda, o, öz yarıqaranlıq «qadın hininə» girər, arxasınca qapını bağlamadan, qadınların birini o birindən seçib ayırmadan, qabağına keçəni qamarlayıb yaxınlıqdakı taxtın, ya döşəmənin üstünə yıxar, cansıxıcı bürküyə məhəl qoymadan, nə özü, nə də də qadını soyundurmadan, elə pallı-paltarlı işini görərdi… bütün saray isə onun, it zingiltisini andıran ağır iniltisini, təngiyən nəfəsini, sol ayağının titrəyişindən əsib cingildəyən mahmızının səsini və arıq, qansız uşaqlarının onlara dikilən maraq dolu baxışlarından az qala yerə girən qadınların: «Rədd olun burdan! Marş həyətə! Belə şeylərə baxmaq olmaz! Uşaqlar belə şeylərə baxmaz!» - qşıqıran həyacan dolu səsləri eşidilirdi; belə məqamlar vətənin üstündən elə bil səssiz mələk ötüb keçirdi; səslər kəsilir, hərəkət dayanır, bütün ölkə barmağını dodağına sıxıb: «Ss-s! Səs salmayın… nəfəs almayın, sakit! General eyş-işrətlə məşğul olur!» – deyirdi; amma onu tanıyanlar, onun ikiləşmə qabiliyyətinə bələd olanlar, onun bu işarası məhəbbət fasiləsinə o səbəbdən inanmırdılar ki, axşam saatlarında, yeddi radılırində onu qonaq otağında domino oynayan yerdə görənlər onun, elə həmin vaxt, saat düz yeddidə mal təzəyini tüsdülədə-tüsdülədə iclas zalındakı mığmığaları qovduğunu şahidi olurdular: sarayın bütün pəncərələrində işıq sönməmiş, üç qıfılın, üç kilidin şırıqqıltısı, yataq otağının qapısının üç zəncirinin cingiltisi eşidilməmiş, onun gün ərzində gördüyü işlərdən ağırlaşmış yorğun bədəni nəhəng, sal daş kimi “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 12
döşəməyə düşəndə və körpə yuxusu tək şirin yuxuya gedən bu fəndkir qocanın əvvəl qırıq-qırıq, sonra dənizin səviyyəsi ilə bir, su yuxarı qalxdıqca dərinləşib qaydasına düşən nəfəsi eşidilməmiş isə, onun harda olduğunu bir kəs dəqiq bilə bilməzdi və məhz onda küləyin simləri gecənin sakitliyində təbillərin pərdəsi üstə çalan tək tıqqıldayan cırcıramaların səsini içinə çəkir, nəhəng, köpüklü dalğa şahə qalxıb üzü qədimdən vitse-kralların və bukanyerlərin* məskəni olan bu qoca şəhərin küçələrinə axır, ordan sarayın pəncərələrinə dolub, binanı suyun içinə qərq edirdi; iclas zalının güzgülərinə yapışan ilbizlər isə balina ağzına bənzər ağızlarını açıb əsnəyir, dəniz, uzaq keçmişlərdəki kimi, okeanın dalğalandığı səviyyəyə qalxaraq, bütün Yer üzünü, fəzanı və zamanı zəbt edirdi və bircə o – öz hərbi səhra geyimində, mahmızlı uzunboğazlarında, üzünü balışa basan təki, ovuclarına basıb, öz ay şüalı yuxu dənizində batıb boğulan tənha meyid kimi üzürdü; onun ikiləşmək istedadı, yəni eyni məqamda müxtəlif yerlərdə – ikinci mərtəbədə ola-ola, həm də birinci mərtəbədə tək-tənha dayanaraq, dənizin uzaq ənginliklərini seyr etməsi və elə həmin vaxtda da eyş-işrət nəşələrində titrədib əsməsi, nə bəzi yaltaqların dediyi kimi, onun qeyri-adi, ali bir sima olmasına dəlalət edirdi, nə də bu, onun düşmənlərinin danışdığı kimi, kütləvi qarabasma-zad deyildi; sadəcə, bu adamın, ona it sədaqətlylə qulluq etməyə, yolunda ölümə belə getməyə hazır olan, zahiri görünüşcə əkiz tayı – Patrisio Araqones adlı inanılmış adamı var idi; bu adam tamamilə təsadüfən, axtarılıb-aranmadan, öz-özünə tapılmışdı; günlərin ir günü prezidentə bu mətnli bir məlumat çatdırılmışdı: «Mənim generalım, eyni ilə prezident karetinə oxşar bir karet kəndləri gəzir, karetin içində isə avaranın biri özünü sizin adınızdan təqdim edir və deyim ki, heç də pis alınmır, mənim generalım! Adamlar yarıqaranlıq karetdən onun kədərli gözlərini görüblər – bu eyniylə sizin gözlərinizdi, mənim generalım! Onun sarımtıl dodaqlarını – sizin dodaqları, sizin əliniz kimi incə, qadın əlinə oxşar ipək əlcəkli əlini, həmin o əllə karetin pəncərəsindən, yol boyu dizi üstə dayanan xəstələrə duz atdığını və kareti müşayiət edən zabit geyimli iki atlını görüblər. Siz bir təsəvvür edin general, allahsızlığa bir bax!..» Bu məlumatdan sonra prezident o fırıldaqçını yerindəcə cəzalandırmaq barədə əmr vermək əvəzinə, onu prezidentlə səhv salmasınlar deyə, başına çuval keçirilib gizli yolla saraya gətirilməsi barədə göstəriş verdi; deyilənə görə, avaranı dərhal tutub saraya gətirmişdilər və ona təhvil verəndə, özü özünü sanki kənardan görən prezidenti qəribə bir təhqir hiss bürümüşdü; bu küçə adamıyla bu qədər oxşarlıqda nə isə təhqiramiz bir şey vardı; hərçənd ki, onu görən prezident özü-özlüyündə: «lənət şeytana, bu adam mən özüməm ki?!..» - deyə fikirləşmişdisə də, o vaxtlar o adam heç də onun özü deyildi, hətta onun amiranə səsini belə təqlid edə bilmirdi, amma hərifin ovcundakı həyat xətti tam aydın görünürüdü və onu ən çox narahat eləyən də elə bu idi; onda bu yaramazı güllələmək haqqında əmr verməkdən də prezident məhz buna görə çəkinmişdi, görünür bu avaranın ovcundakı tale xəttinin nə cür olursa-olsun, onun taleyinə təsir etməyindən qorxmuşu; Patrisio Araqonesi öz rəsmi əkizi eləmək fikri isə onun ağlına çox-çox sonralar, o, bu təhlükənin tam əsassız olduğunu anlayanda gəlmişdi; bir müddətdən sonra Patrisio Araqones onun əmriylə, ona hazırlanmış altı sui-qəsdi dinməz-söyləməz öz dərisində keçirmiş, dabanlarını taxta çəkiclə döyüb yastıladaraq, ayaqlarını onun kimi sürüyə-sürüyə gəzməyə adət eləmiş, qulaqlarını ağrıdan uğultudan və köpdən əziyyət çəkməyi, rəsmi görüşlərə gecikmək məqsədi ilə, xüsusən qış aylarında, səhər-səhər çəkməsinin, guya dolaşıq düşən bağları ilə, qızılı mahmızı ilə uzun- uzadı əlləşə-əlləşə ağzının içində: «Zəhrimara qalsın bunları, flamand dəmirçiləri ilə bir yerdə! Əllərindən bir iş gəlmir!» - deyərək vaxtı uzatmağı da öyrənmişdi. Bir zamanlar atasının yanında şüşə üfürməklə məşğul olanda, zarafatçıl və çərənçi kimi tanın bu adam, indi həmsöhbətlərinin əslində nə demək tstədiklərini, onların danışığına məhəl qoymadan, gözlərinin dərinliklərindən oxumağı bacaran, sözdə deyilməyənləri bəbəklərdə tutan qaraqabaq qaradinməzə çevrilmişdi; üstəlik o, ona verilən suallara da o dəqiqə cavab verməyi tərgitmişdi, suallara: «Bəs siz necə bilirsiz?» - deyə sualla cavab verməyə, bir növ adət eləmişdi: çolaqları və əliləri bu yaxınlaracan hansı möcüzə iləsə müalicə edən bu fırıldaqçı sonradan işgüzar, ciddi bir adama çevrildi; o, bir dəqiqə bir yerdə oturmur, bütün günü nə isə həll eləyir, qabağına keçən arvadları qamarlayıb xoruz kimi belinə minir, gecələr quru döşəmənin üstündə pallı-paltarlı, döşəksiz-balışsız, üzünü ovuclarının içinə basıb yatırdı. Patrisio özünü, keçmişini tamam unutmaq üçün şüşəüfürən taleyinin üstündən birdəfəlik xətt çəkmişdi; o, bütün olan-qalanını ölüm riskinə - ali hakimiyyət Yüklə 7,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|