www.kitabxana.net – Miilli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
272
gün həqiqətən rəhbərlik edənlər xeyli azdır, nəyi isə həll
etdiklərini düĢünənlər isə xeyli çoxdur. A.Almonda və
S.Verbin fikrincə ABġ-da əhalinin yalnız bir faizi partiya
üzvlüyü vasitəsi ilə ölkə baĢçısının qəbul etdiyi qərarlara təsir
edə bilərlər, digər 4 faiz isə baĢqa təĢkilatlarda, o cümlədən
həmkarlarda olan iĢtirakları ilə bu təsiri həyata keçirə bilərlər.
Ümumxalq seçkiləri nəinki indiki kapitalist elitasının
hakimiyyətini zəiflədir, əksinə onu möhkəmləndirir, belə ki
istənilən seçki pul tələb edir- bunun da nəticəsində istənilən
siyasətçi ya özü kapitalist elitasının üzvü olmalıdır, ya da
kapitalist elitasından pul götürməlidir. Belə olduqda isə onlar
istər-istəməz onları maliyyələĢdirənlərin təsirlərinə düĢürlər.
Demokratiya- qədim yunan miflərindən biridir. Ġstənilən
hakim sinif belə bir mif uydurur ki, guya o cəmiyyəti idarə
etmir. Cəmiyyətə hakim sinif rəhbərlik edir, inkiĢaf etmiĢ
kapitalizm cəmiyyətində hakim sinif iri oliqarxlardan ibarətdir.
Qədim Yunanıstanda ideoloji möhür yaradılmıĢdır -o indi də
mövcuddur- bu möhür bir sıra ittihamlar yaradır:
demokratiyanın
olmaması,
qeyri-demokratik
seçki,
demokratiyaya qarĢı düĢmənçilik və s.
Biz antik və orta əsrlərdə hakimiyyət seleksiyası predmetini
araĢdırmayacağıq. Demokratiya və onun müasir Qərb Ģərhi
haqqında antik yunan mifinin çiçəklənməsi üçün qidaverici
mühit olan tarixin digər dövrü daha maraqlıdır. XVI əsrdən
baĢlayaraq Avropada burjua inqilabları baĢ verir- bu
inqilabların öz məĢhur “Azadlıq, Bərabərlik, QardaĢlıq”
Ģüarları ilə Böyük fransız inqilabı çələngi olur. Məhz bu
inqilabların hesabına ən ümumi seçki, insan hüquqları,
demokratiya kimi institutların yarandığı qeyd olunur.
www.kitabxana.net – Miilli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
273
Həqiqətən də bu tarixi mərhələdən baĢlayaraq demokratiya
haqqında böyük riyakar mif yaranmağa baĢladı- onlar da bir
neçə kiçik miflərdən ibarət olmuĢdur. Həmin dövrdə Avropada
hakimiyyət seleksiyasının hansı tipinin yaranması sualına
cavab verməyə üç inqilabın hərəkətverici qüvvələrinin təhlili
kömək edir: yuxarıda sadaladığımız inqilabların hərəkətverici
qüvvəsi burjuaziya olmuĢdur, ona görə də bu inqilablar
“burjua” inqilabı adlanır. Bir az da sadə desək, burjuaziya
zadəganları və kilsəni hakimiyyətdən uzaqlaĢdıraraq bu
hakimiyyəti öz əlinə almıĢdır. Professor StoleĢnikovun dediyi
kimi, hakimiyyət arilərin əlindən çıxaraq iudeylərin əlinə
keçmiĢdir. Xalqın hakimiyyəti haqqında söhbət belə gedə
bilməzdi. Zadəganlar və kilsə ilə burjuaziya arasında olan
münaqiĢədə burjuaziya qalib gəldi. Ġrsi hakimiyyətin və
politokratiyanın əvəzinə kapitalokratiya yarandı. Həmin dövrdə
piar yox idi, hər Ģey sadə və Ģəffaf idi, ona görə də qaliblər
hakimiyyətin kimə məxsus olmasını dəqiq müəyyən etdilər:
kapital kimə məxsusdursa hakimiyyət də onundur.
1640-cı ildə Ġngiltərədə olmuĢ burjua inqilabından sonra
demokratiya adlanan bəhrədən istifadə etmək hüququ olanlar
üçün mülk, əmlak senzi müəyyənləĢdirildi. Fəal seçki
hüququndan yalnız ölkənin yaĢlı əhalisinin 0,04 faizini təĢkil
edən çox varlılar istifadə edə bilərdilər. Digər burjua
inqilablarından sonra da buna oxĢar vəziyyət yarandı.
Vəziyyətin bu cür olmaması qəribə görünə bilərdi. Məgər
burjuaziya hakimiyyəti baĢqalarına vermək üçün ələ keçirirdi?
1791-ci ildə Böyük fransız inqilabı dövründə Fransada yaĢlı
əhalinin yalnız 16 faizinin seçkilərdə iĢtirak etmək hüquqları
var idi. 1791-ci il konstitusiyası qəbul olunduqdan sonra mülk,
www.kitabxana.net – Miilli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
274
əmlak senzi artırıldı, seçklərdə iĢtirak etmək hüququ olanların
payı 8 faizə endi. Seçkilərdə bu cür “geniĢ” iĢtirak hakimiyyəti
qane etmirdi və 1817-ci ildə əmlak senzi birbaĢa verginin 300
frankı həcmində müəyyənləĢdirildi. 25 milyonluq Fransa
əhalisinin yalnız 88-110 min nəfəri bu qədər vergi ödəyirdi- bu
da ölkə əhalisinin 0,3 faizi demək idi. SeçilmiĢ deputat hüququ
qazanmaq üçün min frank ödəmək tələb olunurdu, həm də
deputat seçilmək üçün 40 yaĢ həddi müəyyənləĢdirilmiĢdir.
M.N.Qraçev,
A.S.Madatov
“Demokratiya:
tədqiqat
metodologiyası, təhlil, prespektivlər” kitabında yazırlar ki, bu
vaxt Fransada yalnız 15 min adam, yəni əhalinin 0,06 faizi bu
tələblərə uyğun gəlirdi. Beləliklə, Azadlıq və Bərabərlikdən
əhalinin bir faizi istifadə edirdi- bu kapitalın QardaĢlığı idi.
Marksizmin qatı tənqidçisi və liberalizmin məddahı olan
K.Popper “Açıq cəmiyyət və onun düĢmənləri” əsərində belə
bir etiraf etmiĢdir: “Marksın tarixi təcrübəsi yalnız onun
iqtisadi və siyasi sistemlər arasındakı münasibətlərə olan
ümumi baxıĢlarına yox, həm də onun digər baxıĢlarına,
xüsusən də liberalizm və demokratiyaya olan baxıĢlarına təsir
etmiĢdir- onun üçün liberalizm və demokratiya burjua
diktaturası üçün örtük idi. Marksın bu baxıĢları həmin dövrün
ictimai vəziyyətini göstərir. Tarix bu baxıĢların düzgün
olduğunu təsdiq etdi. Məsələ ondadır ki, Marks qəddarcasına
olan istismarçılıq dövründə yaĢamıĢdır və bu istismarçılığı
həmin dövrlərdə “riyakar məddahlar müdafiə edirdilər”.
Sonradan öz hakimiyyətini möhkəmləndirən burjuaziya əmlak
senzini tədricən ləğv etməyə baĢladı, tam möhkəmlənəndən
sonra isə, xalq kütləsini manipulyasiya etməyi öyrəndikdən
sonra isə əmlak senzini tam ləğv etdi. Bərabərlik, azadlıq, xalq
Dostları ilə paylaş: |