1
Kompüterdə bütün proqram və verilənlər fayllarda saxlanılır. Fayl müəy-
yən daşıyıcıda (məsələn, diskdə, maqnit lentində) bir ad altında saxlanılan hər
hansı informasiyadır. Bu, mətn, şəkil, proqram, videogörüntü və s. ola bilər.
Faylda informasiya kodlaşdırılmış şəkildə saxlanılır. Fayla elə ad vermək
lazımdır ki, həmin adla verilənləri asanca tapmaq mümkün olsun.
Faylın adı iki hissədən ibarət olur: adın özündən və faylın tipini göstərən
uzantıdan. Faylın adında hərf və rəqəmlərdən istifadə etmək olar. Məsələn:
“İnformatika-7”, “Lesson1”, “sgfg123”, “Bölüm_1”. Bəzi simvolların xüsusi
təyinatı olduğundan onlardan faylın adında istifadə etmək olmaz.
Diqqät !
Diqqät !
Kompüter üçün faylın adının böyük və ya kiçik hərflərlə yazılması-
nın fərqi yoxdur. Faylın adı ən çoxu 255 simvoldan ibarət ola bilər, ancaq çalışın
ki, o, yetərincə qısa olsun. Əməliyyat sistemi faylın adında
simvollarından istifadəyə imkan vermir. Həmin simvolların hər birinin əməliyyat
sistemi üçün xüsusi anlamı var.
*/ : < > ? \ | “
uzantısı” anlayışından istifadə olunur. Faylın adına qo-
yulan qadağalar onun uzantısına da aiddir. Bundan başqa,
faylın uzantısında nöqtədən də istifadə etmək olmaz.
Faylın adı və uzantısı nöqtə ilə ayrılır. Məsələn, BAY.DOC
yazısında BAY faylın adı, DOC isə onun uzantısıdır. Fayl-
ların tipləri (uzantıları) ilə bağlı bəzi razılaşmalar vardır:
doc, docx, txt
bmp, jpg, png
avi, mpg, flv
wav, mp3
ppt, pptx
exe
Mətn faylı
Qrafik fayl
Video fayl
Səs faylı
Təqdimat faylı
İcra faylı, çalışdırılabilən fayl
Hər bir faylın öz simgəsi olur ki, o, faylın tipinə uyğun gəlir.
Faylın əsas parametrləri bunlardır: ölçüsü, yaranma tarixi və
zamanı. Faylın ölçüsü onda saxlanılan informasiyanın həcmini
5.
FAYL VƏ QOVLUQ
·
·
Sənədlər nə üçün qovluqlara yığılır?
Kompüterdəki qovluqlarda nə saxlanılır?
Faylın tipi (uzantısı)
Açıqlaması
21
20
Kompüterdə hər hansı bir qovluğu açın və orada olan obyektləri gözdən
keçirin.
Nəticəni müzakirə edək:
- Qovluqda neçə obyekt var?
- Eyni simgəli obyektlər bir-birindən nə ilə fərqlənir?
Fäaliyy t
ä
Fäaliyy t
ä
Kompüterdə faylları rahat tapmaq üçün onların nizamlı saxlanması çox
vacibdir. Bu məqsədlə qovluqlardan istifadə olunur. Həqiqətən, onların iş
Faylın tipi orada saxlanılan verilənlərin tipini göstərir. İnsanın soyadı kimi,
faylın tipinə görə orada saxlanılan verilənlər haqqında fikir yürütmək olar: o,
mətn, qrafika, səs, yaxud proqramdır. Çox hallarda “faylın tipi” deyil, “faylın
bildirir və kilobaytla, meqabaytla və ya daha böyük ölçü vahidləri ilə ifadə
olunur. Hər bir fayl yaradılarkən onun tarixi və zamanı da sistemdə faylın
parametri kimi qeyd olunur.
Sözlük
Sözlük
Fayl
Faylın adı
Faylın tipi
Faylın uzantısı
Qovluq
Fayl birbaşa diskdə, diskdəki hər hansı qovluqda, qovluğun içərisindəki baş-
qa bir qovluqda, başqa sözlə, iç-içə qovluqlarda yerləşə bilər. Faylın yer-
ləşdiyi yeri dəqiq göstərmək üçün yol anlayışından istifadə olunur. Məsələn,
əgər
adlı fayl diskindəki (
)
qovluğunda
yerləşirsə, həmin fayla yol aşağıdakı kimi olacaq:
Buradakı sola əyik cizgi (\) ayırıcı funksiyasını yerinə yetirir. Tutaq ki, yolu
aşağıdakı kimi olan faylı tapmaq lazımdır:
Bunun üçün siz C diskindəki
qovluğunu, sonra onun
içərisindəki
qovluğunu, sonra isə
qovluğunu açsanız,
faylını orada tapa bilərsiniz.
Orman.bmp
C
C: İNFORMATİKA7
C:\İNFORMATİKA7\Orman.bmp
C:\My Documents\Azərbaycan tarixi\Şəxsiyyətlər\Nizami.doc
My Documents
Şəxsiyyət-
lər
Nizami.doc
Azərbaycan tarixi
Çap üçün deyil
1
Faylın parametrləri
Adı
Tipi (uzantısı)
Yerləşmə yeri
Yerləşdiyi qovluq
Ölçüsü
Dəyişdirilmə tarixi
1. Fayl nədir və hansı parametrlərlə xarakterizə olunur?
2. Faylın uzantısı nədir və nəyə lazımdır?
3. İki eyniadlı fayl bir qovluğa yazıldıqda sonradan yazılan fayl əvvəlkinin
üzərinə yazılacaq. Sizcə, bu problemi necə həll etmək olar?
Öyrändiklärinizi yoxlayın
Öyrändiklärinizi yoxlayın
6.
FAYL VƏ QOVLUQLARLA İŞ
Hər bir obyekt kimi, qovluğun da parametrləri
vardır. Onlardan ən başlıcası qovluğun adıdır.
Qovluğa adın verilməsi qaydası fayldakı kimidir.
Yeganə fərq ondadır ki, qovluğun adının uzan-
tısı, bir qayda olaraq, olmur.
Qovluğun parametrlərindən biri də onun öl-
çüsüdür. Qovluğun ölçüsü onun içərisində olan
bütün faylların və qovluqların ölçülərinə görə
müəyyən olunur. Qovluq yaradılarkən əməliyyat
23
22
Fayl haqqında informasiyaya baxış.
1. Siçanın göstəricisini hər hansı faylın
simgəsinin üzərinə aparın və sağ
düyməni çıqqıldadın.
2. Açılan kontekst menyusunda
Properties bəndini seçin.
3. Açılan pəncərədə faylın
xassələrini
gözdən keçirin. Faylın tipini (Type of
file), yerini (Location), ölçüsünü
(Size), yaranma tarixini (Created)
və başqa parametrlərini göstərən
sahələrə diqqət edin.
4. Aşağıdakı cədvəli doldurun.
Araådıraq – öyränäk
Araådıraq – öyränäk
Nəticəni müzakirə edək:
- Qovluqda neçə tip fayl var?
- “Yaşca” hansı fayl daha böyükdür? Bəs həcmcə?
Qovluqda olan fayllara baxış.
1. Fayllarınızı saxladığınız qovluğu açın. Orada olan fayllar haqqında əks
olunan informasiyanı gözdən keçirin.
2. View menyusunu açın, yaxud alətlər zolağındakı düyməsi-
nin oxunu çıqqıldadın. Açılan siyahıdan List bəndini seçin. Faylların
necə əks olunmasına diqqət edin.
3. Siyahının başqa bəndlərini (məsələn, Tiles, Content, Small Icons,
Details) seçin və əks olunan informasiyanın necə dəyişməsini izləyin.
Nəticələri müqayisə edin.
Fäaliyy t – 1
ä
Fäaliyy t – 1
ä
Sözlük
Sözlük
Qovluğun parametrləri
Qovluğun adı
Qovluğun ölçüsü
Yerini dəyişmə
Adını dəyişmə
Kopiyalama
Uzaqlaşdırma
prinsipi sənədlər olan şkafı çox xatırladır. Kağız vərəqləri kimi fayllar da qov-
luqlara tikilməlidir ki, şkafda (yəni diskdə) nizamlı və əlverişli qaydada saxla-
nılsın.
sistemi onun
yaranma tarixi və zamanını qeydiyyata alır.
Çap üçün deyil