Carl gustav jung
Yüklə 3,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
GİRİŞ 51 A - gece, bilinçdışı, alıcı B - deniz, su C - toprak, dağ D - orman, vadi E - mağara, yeraltı dünyası, derinlikler F - ejder, balina, örümcek G - cadı, peri, tanrıça kız, peri masalındaki prenses H - ev, kutu, sepet I - inek, kedi J - gül, lale, erik K - atasal ana L - büyük ana M - İnsanın kendi anası Bu b ir çizim le gösterilebilir. Bunlar, «D işi 01an»ın bir görünüş ve belirtileri arasında y alnızca birkaçı. G eştalt değişm eden kalm akta, yalnızca içeriği değişm ektedir. B ir arketip im gesinin biçim i cılızsa, iyi tam m lanm am ışsa, ortak bilinçdışının derindeki b ir katından kaynaklanıyor dem ektir. Ö yle bir kattır ki bu, sim geler yalnızca «eksen düzenleri» olarak vardır, b irey sel içerikle dolm am ışlard ır henüz, bireysel yaşantının sonsuz zinciri ile ayrışm am ışlardır. B ir sorun ne kadar kişisel ve güncel ise, ifade için kullanacağı arketip figürü de o oranda karm aşık, ayrıntılı ve belir gindir; som utlaştırıldığı durum ne k ad a r kişilikdışı ise, evrensel ise, daha basitleşm ekte, görüntüsü bulunm aktadır; çünkü kozm osun kendi birkaç basit ilkeye dayanm aktadır. Bu tü r öz ve basit bir arketip im ge si, yaşam ın ve düny an ın tüm zenginliğini gizilgüç o larak içerir. Ö rneğin «ana» arketipi, anlatm ış olduğum yapısal anlam da «anasal» olanın her bireysel tezahüründen önce gelir ve onun yerine geçer. İlksel A na im gesi, b ü tü n çelişkili sıfatlarıyla birlikte «K oca A na», eski efsanevî çağlarda olduğu kadar, bugün de insan ru hunda aynıdır. H er «bir şeyin b ilin c in e v arışın ın » b a şla n g ıc ın d a B E N 'in « ana»dan ayrışm ası vardır. B ir şeyin bilincine varış dem ek de, ayrışm a yoluyla dünya kurm ak dem ektir. B ilince varış yalnızca bir şeyin farkında 52 GİRİŞ
olmak, bir şeyi algılamak dem ek değildir; daha geniş bir alandır söz konusu olan; çünkü yalnızca BEN-bilincindeki içerik değildir sorun, aynı zam anda bilinçdışının içeriğidir de. Hem dıştan, hem de içten geleni daha yüksek bir bilinç düzeyinde algılamaktır. Ana rahminin ilksel karanlığından, bilinçdışı ülkesinden kendini kurtarmak için çırpınıp duran Logos'un o baba ilkesi, bir şeyin bilincine varmak, düşünceler biçimlendirmektir. Başlangıçta ikisi birdi bunların, nasıl ki, ışık karanlıksız bir dünyada anlamsızsa, bunların biri de ötekisiz varo- lamaz. «Dünya karşıt güçler dengede olduğu için vardır.»13 İm geler dili olan bilinçdışı dilinde, arketipler kişileşmiş olarak ya da simge gibi ortaya çıkar. «Arketipik bir içerik,» der Jung, «kendini, her şeyden önce, istiare ile ifade eder.»14 G üneşten sözederken, aslanı, kralı, ejderin beklediği altın gömüyü, ya da insana sağlık veren, can veren gücü ile dile getirmek istersen, bütün bu benzetm elerle anlatılan ne berikidir, ne de öteki; üçüncü, bilinmeyen şeydir gene de, zihin nice kaygılanırsa kaygılan sın, bilinmeden kalacaktır ve herhangi bir formülle ifade olunamaya caktır... Bir arketipin eninde sonunda açıklanıp çözümlenerek, rafa kaldırılacağı hayaline kapılmamamız gerek. En başarılı açıklama girişimleri dahi, onu biraz daha başarılı başka bir istiare diline çevirmekten öteye gidemiz. A rketipler bir bütün olarak ele alındığında, insan ruhunun gizil- güçlerinin toplamım canlandırırlar: Tanrı, insan ve kozmos arasındaki derin ilişkiler bakım ından atalardan kalm a zengin bilgi hazinesidirler. Bu hâzineyi açmak, onu yeni bir yaşam a uyandırmak, bilinçli bütün leştirmek, insanı yalnızlığından kurtarıp, sonsuz kozmik sürece kat mak. Bu, bilimden de, ruhbilimden de öte bir şey, bir yaşam türü olmaktadır. Bütün insan yaşantısının ilk kaynağı arketip, bilinçdışın- dadır; yaşam larım ıza oradan uzanmaktadır. Yansıtmalarını çözümle mek, onları bilinç yüzeyine çıkarm ak gerekir. 13
Psychology and Alchenıy. s. 81. 14
s. 149. GtRtŞ 53 Jung'a göre ruhsal düzen sürekli enerjik bir devinim duru mundadır. Ruhsal enerjiden anlaşılan, ruhsal düzenin bütün biçim ve etkinliklerinde beliren ve bunlar arasında haberleşmeyi sağlayan kuvvetler bütünüdür. Bu ruhsal enerjiye «libido» diyor Jung. Freud da kullanmıştı bu deyimi, ancak o, bu deyimle, hem dar, hem de geniş anlamında, cinsel dürtüyü dile getirmek istemişti. Jung için libido çok daha geniş kapsamlı bir deyimdir; «libido»yu, ruhsal enerjiyi fiziksel enerjiden ayırmak için kullanmıştır. Dinamik ilişkileri dile getiren bir soyutlamadır bu, deneyle doğrulanan kuramsal bir postula'dır. Ruhsal güç ile ruhsal enerjiyi ayırmak gerekir; çünkü enerji, aslında bir kavramdır; bu anlamda, olgularda nesnel olarak bulunmaz, yalnızca belli yaşantı verilerinde vardır. Yani, enerji gizilgüç olmaktan çıkarak gerçekleştiğinde, özellikle hareket ve güç olarak yaşanılmak tadır; gizilgüç durumundayken, bir hayvan, ya da durum olarak yaşanm aktadır. G izilgüç durum undan gerçekleşm e düzeyine çıktığında, ruhsal enerjiyi ruhun belirli olgularına yansımış görürüz; dürtüler, dilekler, irade, coşkular halinde belirirler. Yalnızca gizilgüç durumundayken ise, belirli olanaklar, eğilimler, davranışlar, vb. olarak görürüz. Jung'a göre, ruhun yapısı statik değildir, dinam iktir. M etabolizma, organizmanın fiziksel ekonomisinde nasıl bir denge sağlıyorsa, ruhsal enerji de ruhun türlü öğeleri arasındaki ilişkileri düzenler; denge bozulunca da, akıl hastalıkları ortaya çıkar. Karşıtlık, Jung'a göre, insan yaradılışında vardır. «Ruh kendi ken dini ayarlayan bir düzendir», «karşıtlık olmadan, ne denge olur, ne de kendi kendini ayarlayan bir düzen». İnsansı olan, görecedir; her şeyin içinde karşıtlık vardır; her şey bir enerji olgusudur. Enerji ister iste mez, önceden varolan bir karşıtlığa dayanır, karşıtlıksız enerji olmaz çünkü. Yüksek-alçak, sıcak-soğuk, vb. hep olacaktır; enerji dediğimiz dengeleyici süreç böyle yer alır. Sorun, karşıtına dönüşmek değildir, üstün değerlerin, karşıtlarının hakları verilerek tanınm asıdır.15 Dengeleyici, ya da tamamlayıcı öğeler üzerine kurulmuş bu karşıtlık, ruhun yaradılışında vardır. Aynı yasa, kısm î düzenler için de * ^
s. 338. Yüklə 3,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|