Cavad heyət bu əsəri türk olmadığına baxmayaraq, saatlarca yalnız lığa dözən və mənim rahatlıqla bu kitabı ərsəyə gətirməyimə imkan yaradan sev­ gili həyat yoldaşım Fəridə xanıma ithaf edirəm. TÜRk diLLƏRİ

şey  deyil  (s.  133).  Son  50  il  ərzində  hakim təbəqə  və  geriçi  alimlər 
bunu  başa  salmağa çalışırlar ki,  guya,  Azərbaycan  özü müstəqil  bir 
millət və  onun  dili  də müstəqil  bir dildir və türk dili  ilə heç bir əla­
qəsi yoxdur”.
“Nüfusu  500  nəfərdən  çox  olan  kəndlər və  qəsəbələr xəritədə 
qeyd olunmuş və  qalan qismi  nöqtə  şəklində göstərilmişdir.  Mərkə­
zi  və  1,  2,  3,  4,  5-ci  əyalətlərdə,  yəni  bir-birinə  bitişik  olan  bölgə­
lərdə  türklərin  yaşadığı  8498  şəhər,  kənd  və  qəsəbə  vardır  ki,  top- 
lam  nüfusu  4,388,223  nəfərdir.  Bu  rəqəmə  Tehran  nüfusunun  üçdə 
birini də əlavə etmək lazımdır”.
“ 1949-51-ci  (1328-30  hş.)  illərdə  türklərin  59  şəhər və  10119 
kənd-qəsəbədəki toplam nüfusu 5,184,846 nəfər idi”.
“Digər şəhərlərdə,  sənaye müəssisələrində və s.  yerlərdə yaşa­
yan türklər və qaşqaylar kimi köçəri həyat sürdürən türklər bu rəqə­
mə daxil edilməmişdir”.
“Yuxarıdakı  məlumatları  diqqətə  alıb,  indiki  nüfusu  (38  mil­
yon),  1951  (1330  h.ş.)  ilin  nüfusu  (18  milyon)11  ilə  müqayisə  etdi­
yimizdə  görürük  ki,  İran  nüfusunun  üçdə  birindən  çoxu,  yəni  təx­
minən  14 milyonu türkdür”.
Aşağıda  yerləşim  mərkəzlərin  ümumi  siyahısını  nüfuslan 
ilə  birlikdə  adı  keçən  əsərin  dördüncü  cildində  olduğu  kimi  nəql 
edirik:
(Bu  gün  İran  nüfusu  65-70  milyon  hüdudunda  və  İran  Türk­
lərinin sayı 30-33  milyon civanndadır)
11 
“Fərhənge-coğrafyaiye-İran”  kitabında  İranın  bütün  nüfusu  verilməmişdir. 
Ancaq  “international  Standard Atlas”,  Amerika  1955,  s.  48-də  İran nüfusu  1954-cü ildə 
(1333  h.ş.)  18,772,000 nəfər olaraq qeyd olunmuşdur. O zamankı 2.5%  nüfus artışı diq­
qətə alınaraq,  İran nüfusunun  1949-51  (1328-30 h.ş.)  illərində  18 milyon olduğunu söy­
ləyə bilərik.
21

---

Ümumi siyahı
Ə y a lə t
Ş ə h ə r
K ə n d l ə r i n   s a y ı
N ü f u s u
M ə r k ə z i
T e h ra n
2 0 9
6 8 6 4 3
M ə rk ə z i
Q ə z v in
441
2 8 9 4 7 8
M ə rk ə z i
D ə m a v ə n d
2 8
9 1 5 6
M ə rk ə z i
Q u m
17
7 1 5 5
M ə rk ə z i
S a v ə
2 2 4
1 2 3 7 5 4
M ə rk ə z i
M ə h ə lla t
12
5 0 4 6
1-ci  ə y a lə t
Ə ra k
3 3 4
2 0 3 3 2 2
1-ci  ə y a lə t
Ə n z ə li  lim a n ı
10
9 0 9 9
1 -ci  ə y a lə t
R ə ş t
3 9
3 3 5 3 4
1-ci  ə y a lə t
Z ə n c a n
1032
4 3 3 2 9 1
1-ci  ə y a lə t
T ə v a liş
68
4 0 7 8 8
1-ci  ə y a lə t
F u m ə n
4
6231
1-ci  ə y a lə t
L a h ic a n
4
5 1 6 4
2 -c i ə y a lə t
A m u l
2
1025
2 -c i  ə y a lə t
S ari
7
2 7 1 5
2 -c i  ə y a lə t
Ş a h ru d
6 2 3 0
15
2 -c i  ə y a lə t
G ü rg a n
107
4 3 6 1 5
2 -c i  ə y a lə t
G ü n b ə d i-Q a b u s
221
4 7 2 9 0
2 -c i  ə y a lə t
N o v ş ə h r
1
180
3 - c ü   ə y a l ə t
T ə b riz
66 8
6 6 2 8 0 9
3 -c ü   ə y a lə t
Ə rd ə b il
7 3 2
3 7 1 5 3 6
3 -c ü   ə y a lə t
Ə h ə r
86 8
2 6 2 6 2 4
3 -c ü  ə y a lə t
X a lx a l
323
114 4 2 5
3 -c ü  ə y a lə t
M iy a n a
2 8 9
1 2 4 0 5 7
3 -c ü   ə y a lə t
S a ra b
178
1 2 3 8 3 2
3 -c ü   ə y a lə t
M ə rə n d
141
1 2 2 0 2 6
3 -c ü  ə y a lə t
X iy a v   (M iş g in ş ə h r)
3 2 7
6 4 5 8 9
4 - c ü   ə y a lə t
U rm iy ə
361
136061
4 -c ü   ə y a lə t
X o y
2 5 2
1 4 9 2 3 2
4 -c ü   ə y a lə t
M a ra ğ a
881
3 4 7 2 7 0
4 -c ü   ə y a lə t
M a h a b a d
10
7 1 6 9
4 -c ü   ə y a lə t
M a k u
291
6 4 1 6 7
22

---

Ə y a lə t
Ş ə h ə r
K ə n d l ə r i n   s a y ı
N ü f u s u
5 -c i  ə y a l ə t
B ic a r
135
4 6 7 3 6
5 -c i  ə y a lə t
T u y s e rk a n
9
6 7 2 9
5 -c i  ə y a lə t
S ə n ə n d ə c
83
3 9 5 8 6
5 -c i  ə y a lə t
İs la m a b a d
2
295
5 -c i  ə y a lə t
K irm a n ş a h
8
3 1 8 3
5 -c i  ə y a lə t
M ə la y ir
65
3 9 2 6 6
5 -c i  ə y a lə t
H ə m ə d a n
4 5 2
3 8 9 9 6 5
6 -c ı  ə y a l ə t
Ə h v a z
5
1260
6 -c ı  ə y a lə t
X ü rrə m a b a d
3
1400
7 -c i  ə y a l ə t
A b a d e
65
3 3 6 1 2
7 -c i  ə y a lə t
B u ş e h r
57
2 3 9 7 2
7 -c i  ə y a lə t
Ş ira z
29
24461
7 -c i  ə y a lə t
F ə sa
4 7
121343
7 -c i  ə y a lə t
F iru z a b a d
12
3 9 9 7
7 -c i  ə y a lə t
K a z e ru n
53
2 9 8 2 7
7 -c i  ə y a lə t
L a r
10
111921
8 -c i  ə y a lə t
S irc a n
4
580
9 - c u   ə y a l ə t
B o c n u rd
193
6 2 3 5 5
9 -c u   ə y a lə t
D ə rg ə z
99
77673
9 -c u   ə y a lə t
S ə b z iv a r
109
8 0 8 4 9
9 -c u   ə y a lə t
Q o ç a n
3 3 0
110925
9 -c u   ə y a lə t
M ə ş h ə d
25
9 8 9 0
9 -c u   ə y a lə t
N iş a b u r
4 6
13970
10 -c u   ə y a l ə t
İsfa h a n
7
3 2 8 7
10 -c u   ə y a lə t
Ş ə h n z a
19
4 8 3 9 5
1 0 -cu   ə y a lə t
Ş ə h rik o rd
30
4 2 4 9 8
1 0 -cu   ə y a lə t
F e n d ə n
82
7 2 0 9 0
iranın  bütün  türk  nüfiıslu  yerləşim  mərkəzlərinin  sayı  10,119 
və  nüfiısu  5,184,846  nəfərdir.  Beləliklə,  müqəddimədə  verilən  rə­
qəmlər düzəldilir.
23

---