CƏFƏROV TALEH VƏZİR oğlu
QONDARMA ERMƏNİ SOYQIRIMI
faktların dili ilə
BАКI – 2013
Qondarma erməni soyqırımı faktların dili ilə
2
Elmi redaktor:
O.B.Sultanov
Tarix elmləri doktoru, professor
Redaktor:
M.İ.Əmrahov
Tarix elmləri doktoru, professor
Rəyçilər:
S.A.Məmmədov
Əməkdar elm xadimi, professor
A.C.İsgəndərov
Tarix elmləri doktoru, professor
A.A.Məmmədli
Tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
R.Ə.Əliyev
Tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Cəfərov Taleh Vəzir oğlu. Qondarma erməni soyqırımı faktların dili ilə. Bakı;
“Kitab aləmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyi, 2013.
Monoqrafiyada XIX əsrin 70-80-ci illərindən etibarən türk
dünyasının baş ağrısına çevrilmiş “erməni məsələsi”nin meydana
gəlməsi, iri dövlətlərin Osmanlı siyasəti, Anadoluda erməni qiyam-
larının törədilməsi, ermənilərin Osmanlı dövlətinin parçalanma-
sında iştirakı, dinc türk əhalisinin erməni millətçi ekstremistləri
tərəfindən qətlə yetirilməsi, ermənilərin “soyqırımı” iddiaları və
pərdəarxası məqamları faktoloji materiallar əsasında təhlil edilir.
Həmçinin monoqrafiyada XX əsrdə Avropada erməni lob-
bisinin antitürk fəaliyyəti, II dünya müharibəsindən sonra yeni er-
məni millətçiliyinin alovlanması, türk diplomatlarına, missiya-
larına və təşkilatlarına qarşı erməni terroru, Müstəqil Ermənistan
Respublikasının antitürk fəaliyyəti faktlar və arxiv sənədləri əsa-
sında tədqiq edilmişdir.
Monoqrafiya ali və orta ixtisas məktəblərinin tələbələri,
ümumtəhsil məktəblərinin müəllimləri və geniş oxucu kütləsi üçün
nəzərdə tutulmuşdur. Kitabdan doktorantlar və problem üzrə təd-
qiqat aparanlar faydalana bilərlər.
ADPU-nun Tarix fakültəsi Elmi Şurasının 12 yanvar 2013-cü il
tarixli iclasının qərarına əsasən çap edilir (pr.№5)
Qondarma erməni soyqırımı faktların dili ilə
3
MÜNDƏRİCAT
ÖN SÖZ .................................................................................................... 5
GİRİŞ ........................................................................................................ 11
I FƏSİL. XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində Osmanlı
imperiyasında türk-erməni münasibətlərinin gərginləşməsi ........ 35
1.1. 1877-1878-ci illər rus-türk müharibəsinin başa çatması.
“Erməni məsələsi”nin meydana gəlməsi .......................................... 35
1.2. Avropa dövlətləri və Çar Rusiyası tərəfindən Şərqi və
Cənub-Şərqi Anadolu bölgələrində erməni qiyamlarının
törədilməsi və acı nəticələri (1880-1890) .............................................. 60
1.3. I Dünya müharibəsinin başlanması ərəfəsində İttihad və
Tərəqqi hökumətinin ermənilərlə əməkdaşlığının Osmanlı
imperiyası üçün acı nəticələri ................................................................ 70
II FƏSİL. Osmanlı sultanı tərəfindən Şərqi Anadolu
ermənilərinin ölkənin ucqar cənub bölgələrinə köçürülmə-
sinin səbəbləri, gedişati və nəticələri ................................................. 81
2.1. Şərqi Anadolu ermənilərinin ruslarla əməkdaşlığı. Van
üsyanı ........................................................................................................ 81
2.2. Osmanlı imperiyası I dünya müharibəsi illərində. 1914-
1915-ci il hadisələri. Ermənilərin köçürülməsi haqqında qə-
rarın həyata keçirilməsi və nəticələri ................................................... 97
2.3. I Dünya müharibəsinin başa çatması. Köçürülmüş
ermənilərin geri dönməsi haqqında “Geri dönüş qanun-
naməsi”nin həyata keçirilməsi .............................................................. 120
III FƏSİL. Qondarma “erməni soyqırımı”nın beynəlxalq
aləmdə tanıdılması istiqamətində erməni diasporunun fə-
aliyyəti (1920-2001) ................................................................................. 128
Dostları ilə paylaş: |