Cek london oyun
Yüklə 1,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.vivo-book.com 299 idi. Qoca tayfa başçısının tamahı cuşa gəlmişdi. Lit-Lit onun sərvəti idi. Özü də elə sərvəti idi ki, o bundan ancaq xırda- xuruş faizlər əldə etməklə kifayətlənməyib, ardı-arası kəsilməz çoxlu qazanc qazanmaq istəyirdi. Lit-Lit hindu qəsəbəsində demək olar ki, mümkün olduğu qədər monastırda böyümüşdü, indi o, narahatçılıqla qız marağı ilə onu aparmağa gələn kişiyə, bilmədiyi şeyləri ona öyrədəcək ərinə, başının ağasına, sözü onun üçün qanun olana, ömrünün axırınadək ona istiqamət verəcək, ona ağalıq edəcək adama tamaşa edirdi. Yanaqları pörtmüş, gələcək qəribə taleyi barədə həyəcanlı fikirlərə dalan qız viqvamdan boylanırdı, ancaq vaxt ötürdü, işlər müdiri ilə atası toydan başqa hər şey barədə lovğa-lovğa danışırdılar. Qızın qanı qaraldı. Axşam düşürdü. Günəş get-gedə lap aşağı enirdi, işlər müdirinin getməyə hazırlaşdığı hiss olunurdu. Budur, dönüb getmək istəyir. Lit-Litin ürəyi düşdü, çünki kişi ayaq saxlayıb çiyni üstündən dedi: – Hə, Snitşeyn, mənə alt paltarımı yuyan, üst-başımı yamayan arvad lazımdır. www.vivo-book.com 300 Snitşeyn burnunun altında nəsə mızıldandı, dişsiz qarı Vanidanini təklif elədi. Foks etiraz etdi: – Yox-yox! Mən arvad almaq istəyirəm. Son vaxtlar bu barədə fikirləşirəm, indi birdən ağlıma bir şey gəldi, bəlkə sənin elə bir adamın oldu? Snitşeyni maraq hissi möhkəm bürüdü, işlər müdiri ona yaxınlaşdı ki, işarası yeri gəlmişkən, birdən ortaya çıxmış məsələni müzakirə edə. Snitşeyn təklif elədi: – Katunu al. İşlər müdiri etiraz etdi: – Çolaqdır. – Laskanı necə? – O qamutpaçadır. Ayaq üstə olanda qıçları arasından sənin ən böyük köpəyin Kips asanlıqla keçə bilər. Snitşeyn halını pozmadan təklifini elədi: – Sinatini necə, alarsan? Con Foks özünü yalandan qəzəbli göstərib qışqırdı: www.vivo-book.com 301 – Bircə bu çatmırdı. Mən qoca-zadam məgər, qarılarını mənə vermək istəyirsən? Dişsiz qocayam? Topalam, koram? Ya da elə kasıbam ki, yer üzündə heç bir gözəl qız üzümə baxmaz?! Bilirsən mən kiməm? Mən işlər müdiriyəm, dövlətliyəm, qüdrətliyəm, güclüyəm, hakimiyyət əlimdədir, mənim bir sözümlə adamların canına üşütmə düşür, sözümdən çıxmağa cürət etmirlər. Bütün bu sözlər Snitşeynin ürəyinə yağ kimi yayıldı, ancaq üzü sirli və müəmmalı idi. O istər-istəməz işlər müdirini məcbur etdi ki, addımını atsın. Snişteynin çox sadə quruluşlu beyninə bir dəfəyə ancaq bir fikir hakim kəsilirdi, ürəyində tutduğunu Con Foksdan daha inadla əldə etmək istəyirdi. Con Foks nə qədər sadə olsa da, bir o qədər mürəkkəb idi, onun ağlında eyni zamanda biləsən- bilməyəsən bir neçə ideya dolaşırdı, bu da ona tayfa başçısı kimi bir şeyi inadla, hökmən əldə etməkdə mane olurdu. Snitşeyn tayfa qadınlarının adını bir-birinin dalınca çəkirdi, Con Foks o dəqiqə onları rədd edirdi, niyə də yaramadıqlarını deyirdi. www.vivo-book.com 302 Nəhayət, bütün bunlar onun zəhləsini tökdü, təzədən evinə yola düşmək istədi. Snitşeyn onu saxlamaq istəməyərək altdan-altdan ona göz qoyurdu, ancaq Foks axırdan-axıra çıxıb gedə bilmədi. O dedi: – Gör nə deyirəm. Biz ikimiz də Lit-Liti yaddan çıxarmışıq. Bəlkə o mənə yaradı? Snitşeynin qaşqabağı açılmadı, ancaq ürəyində sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Bax buna varam. Bir dəqiqə də ötsəydi o özü Lit-Litin adını çəkəcəkdi, ancaq... işlər müdiri özü ilk addım atdı. Ancaq tayfa başçısı ağ adam sonrakı addımı atmayınca Lit-Liti barədə heç nə demək istəmirdi. İşlər müdiri ucadan ürəyindən keçənləri deyirdi: – Hə, nə olar ki? Bunu bir yolla yoxlamaq olar, sınaqdan keçirək. Hə, demək belə, – o səsini ucaltdı, – Lit- Lit üçün on yorğan, üç funt da əla tütün verərəm. Ancaq Snitşeyn başını yellədi, bu açıq-aydın o demək idi ki, yer üzünün bütün yorğanları, tənbəkisi hər cür xeyirxahlığın mücəssəməsi olan Lit-Litin yerini verməz. www.vivo-book.com 303 Foks, nəhayət, ondan nə istədiyini tələb edəndə tayfa başçısı soyuqqanlılıqla bildirdi ki, ona beş yüz yorğan, on tüfəng, əlli fut tənbəki, iyirmi parça qumaş, on butulka rom, şarmanka verəcək, bundan başqa da işlər müdirinin iltifatını qazanacaq və ocağının başında yeri olacaqdır. Foksu sanki iflic vurdu, ona görə də yorğanların sayı tez iki yüzə endirildi, onun dalınca da tayfa başçısı ocağın qırağında yer istəməkdən boyun qaçırdı, ağdərili kişilərlə bu yerin qızlarının evlənməsi görünməmiş iş idi. Onlar bir üç saat da sövdələşdilər, axırdan-axıra razılığa gəldilər. Snitşeyn Lit-Lit üçün yüz yorğan, beş funt tənbəki, üç tüfəng, bir butulka rom alacaqdı. Həm də şübhəsiz ki, işlər müdirinin iltifatını qazanacaqdı. Con Foksun fikrincə, o, on yorğan, bir tüfəngi qıza görə artıq verirdi. Gecə yarıdan ötəndə şimal-şərqdə, lazımi yerində duran günəşin gözqamaşdırıcı işığı altında Foks evə qayıdanda təəssüflə fikrindən keçirdi ki, Snitşeyn ona kələk gəlib. www.vivo-book.com 304 Yorulmuş, ancaq əldə etdiyi qələbədən sevincək olan Snitşeyn uzanmağa hazırlaşırdı ki, viqvamdan yavaşca sürünüb çıxmaq istəyən Lit-Liti gördü. O, nəsihətverici şəkildə mızıldandı: – Sən özün gördün, özün eşitdin. İndi sən özün görürsən ki, atam müdriklərin müdrikidir. Sənin üçün ən sərfəli ər tapmışam. Mənə qulaq as, mən deyən kimi elə, mən deyəndə get, get, qayıt deyəndə qayıt, biz bu ağ axmağı soyarıq, boyu uzundur, ağlı az. Ertəsi günü dükan alver eləmirdi... İşlər müdiri səhər yeməyindən əvvəl Mak Lini və Mak Teyvişi sevindirərək bir butulka viski açdı, iki pay yemək verdi, ən yaxşı mokasinləri geyinib gəldi. Faktoriyanın yaxınlığında potlaça möhkəm hazırlıq görünürdü. “Potlaç” hədiyyə paylanan qonaqlıq demək idi. Con Foks Lit-Liti almasını indiyədək görünməmiş potlaçla qeyd etmək istəyirdi ki, adaxlının əliaçıqlığı gəlinin gözəlliyindən geri qalmasın. Axşama yaxın bütün tayfa qonaqlığa gəldi. Kişilər, qadınlar, uşaqlar və itlər doyunca yedilər, əliaçıq kişi heç kəsin – nə yol azıb gələn yolçuların, nə də tayfasından geri qalan ovçuların www.vivo-book.com 305 xətrinə dəymədi. Saqqallı ər indicə gözünün yaşını tökəcək, fağırlaşan Lit-Litə təzə çit paltar, zəngin naxışlı mokasin verdi, onun qaralığından göyə çalan saçları üstünə əl-əlvan ipək yaylıq örtdü, boğazına qıpqırmızı şərf bağladı, üstəlik də bürünc sırğa, üzüklər, bir ovuc par-par parıldayan bəzək şeyləri, ucuzlu saat bağışladı. Snitşeyin hədiyyələr paylayanda özünü güclə saxladı, ən axırda bir dəqiqə vaxt tapıb, qızını bir qırağa çəkdi. O, burnu altında mızıldandı. – Bu gecə də yox, sabah gecə də yox, gecələrin birində çayın qırağına gəlib qarğa kimi qarıldayacağam, sən də yekəpər, axmaq ərinin yatağından qalxıb mənim yanıma gələrsən. Lit-Litin yeni gözəl həyatdan ayrılmalı olacağını eşidəndə sifətinin uzandığını görüb tələsik əlavə etdi: – Qorxma. Sən qaçıb gələn kimi yekəpər və sadəlövh ərin ah- ufla viqvamıma qaçıb gələcək, sonrası isə səndən asılıdır, var gücünlə şikayətlən ki, bundan xoşun gəlmir, ürəyindən deyil, işlər müdirinin arvadı olmaq sənin düşündüyündən çətin imiş, qoy ərin yazıq, kasıb, qoca atana üstəlik adyallar, www.vivo-book.com 306 tənbəki və başqa mallar versin. Belə ki, möhkəm yadında saxla, gecə çay sahilində qarğa kimi qarıldayacağam. Lit-Lit başını tərpətdi, bilirdi ki, atanın sözünə qulaq asmamaq olmaz, bir də o, qızından nə tələb edirdi ki, deyirdi, Foksdan bir müddət ayrılsın, Lit-Lit onun yanına qayıdanda əvvəlkindən xoşbəxt olacaqdır. Qız qonaqlara qarışdı. Gecə yarıdan keçəndə, xüsusilə, yaşlı hindu qadınlar dəridən-qabıqdan çıxıb zarafatlaşanda və hay-küy salanda Foks Lit-Liti çağırıb qalaçaya apardı. Lit-Lit faktoriyada ən nüfuzlu adamın arvadı olmağın nə qədər sərfəli olduğunu tez başa düşdü, belə güzəran yatsaydı yuxusuna da girməzdi. İndi o, odun, su daşımırdı, deyingən tayfa üzvlərinə qulluq eləmirdi. İlk dəfə idi ki, səhər yeməyi hazır olunca yataqda uzanıb nazlana bilərdi. Yataq da ki, nə yataq, təmiz, yumşaq, rahat, o ömründə belə yorğan-döşəkdə yatmamışdı. Bəs yeməyinə nə deyirsiniz! Yediyi ağ çörək, peçenye, buğda unundan kökə idi. Gündə üç dəfə, hər gün özü də ki, ürəyin istədiyi qədər. Belə bolluğa adam alışa bilmir. Bundan başqa Foks xeyirxah da olurdu. Bir arvadı ölmüşdü, evi idarə etməyi yaxşı bacarırdı, www.vivo-book.com 307 arvadın cilovunu da hərdənbir, özü də ciddi şəkildə çəkə bilirdi. O, toyun ertəsi günü süfrə dalında oturanda dedi: – Lit-Lit burda xanımdır. O, nə dedi, olmalıdır, başa düşdünüz? Mak Lin və Mak Teyviş başa düşdülər. Onlar bunu da bilirdilər ki, işlər müdirinin əli ağırdır. Lit-Lit vəziyyətindən sui-istifadə eləməyə tələsmirdi. O əri kimi böyüyən oğlanlarının nazını çəkdi, yorulmadan onların qeydinə qaldı, bununla bərabər əri onu müəyyən dərəcədə sərbəst buraxdığı kimi, o da onları sərbəst buraxırdı. Oğlanlar təzə analarını hamıya, hər gördüklərinə tərifləyirdilər. Mak Linlə, Mak Teyviş də dil-boğaza qoymurdular, Foks da ailə həyatının gözəlliklərindən, cavan arvadının məziyyətlərindən, özünün razılığından o qədər danışdı ki, bütün bunlardan Günah qayasının sakinləri və ətrafında yaşayanlar xəbər tutdular. Gələcək saysız-hesabsız qurtarmaq bilməyən qazancların eşqinə düşən, gecələr yuxusu ərşə çəkilən Snitşeyn bu qərara gəldi ki, hərəkətə gəlmək vaxtı çatıb. www.vivo-book.com 308 Toyun onuncu gecəsi Lit-Liti qarğa qarıltısı yuxudan elədi. Qız başa düşdü ki, Snitşeyn onu sahildə gözləyir. Xoşbəxt həyata başı qarışdığından, o atası ilə şərtləşdiklərini unutmuşdu, indi onun canına uşaqlıqda olduğu kimi qorxu düşmüşdü. Lit-Lit tir-tir əsərək yorğan-döşəkdə xeyli uzanıb qaldı, getmək də istəmirdi, qalmağa da qorxurdu. Axırdan axıra Foksun mehribançılığı, həm də dəmir kimi əzələləri, dördkünc çənəsi ona cürət verdi. Atasının sözünü qulaq ardına vurdu, Foks da bu gecə nə kimi qələbə əldə etdiyindən xəbər tutmadı. Səhəri Lit-Lit qorxu içində yatağından qalxdı, evdə yır- yığış edəndə atasının bu dəqiqə gəlib çıxacağını fikrə gətirəndə diksinirdi. Vaxt ötüb-keçdi, qız get-gedə sakitləşdi. Foks Mak Lini, Mak Teyvişi diqqətsizlik üstündə ucadan danlayırdı, onun səsi qıza cəsarət verirdi. Lit-Lit bütün günü çalışdı ki, ərinin yanında olsun, onun iri anbarda nəhəng mal bağlarını, qu tükündən qayırılmış balışlar kimi çətinlik çəkmədən qaldırıb ordan-burdan atdığını görəndə, tamamilə bu qərara gəldi ki, atasına qulaq asmasın. Bundan www.vivo-book.com 309 başqa o ilk dəfə idi ki, anbarı görürdü – Günah qayası bir neçə xırda faktoriyaların bazası idi. Lit-Liti bura yığılmış saysız-hesabsız var-dövlət mat qoydu. O bu var-dövlətə tamaşa edir, atasının miskin viqvamı gözləri önünə gəlirdi. Onun bütün şübhələri yoxa çıxdı. Öz qərarını yoxlamaq üçün oğulluğundan soruşdu: – Ata yaxşıdır? Oğlan cavab verdi ki, yer üzündə ondan yaxşısı yoxdur. Bu gecə də “qarğa” təzədən qarıldadı. Ertəsi gecə onun qarıltısı lap ucadan, ara vermədən eşidildi. Foks yuxudan oyandı, yorğan-döşəyində narahat-narahat çevrilib söydü: – Lənətə gəlmiş qarğaya bax! Lit-Liti gülmək tutdu, ehmalca üzünü yastığa yapışdırdı. Snitşeyn kabus kimi səhər tezdən günəş doğanda faktoriyaya gəlib çıxdı, onu Vanidani ilə birlikdə mətbəxə səhər yeməyinə çağırdılar. Qoca qadınla birlikdə çörək yeməkdən qətiyyətlə boyun qaçırtdı, bir azdan qızğın alver gedən dükanda kürəkəninin başının üstünü kəsdirdi. Dedi ki, eşitdiyinə görə, qızı tayı-bərabəri olmayan dürdanəsidir, www.vivo-book.com 310 deməli, ona yenə tənbəki, yorğanlar, tüfənglər düşür... ən vacibi də tüfənglər. Onu sadəcə olaraq aldadıblar. Lit-Litə görə az şey veriblər. İndi o gəlib ki, insafla işi yoluna qoysun. Ancaq Con Foksun nə artıq adyalları, nə də insafı var idi. Snitşeyn xəbər verdi ki, üç yerə ayrılan yolun ağzında missionerə rast gəldi, o dedi ki, Allah-taala belə nikahları təqdir eləmir, atanın borcu qızını qaytarıb evinə aparmaqdır. Snitşeyn sözünü axıra çatdırdı: – Mən indi əsl xristianam, istəyim budur ki, qızım Lit- Litin göylərdə yeri olsun. İşlər müdirinin qayınatasına cavabı qısa, aydın oldu, onu cəhənnəmə yollamadı, ona bu yolda ilk addımlarını atmaqda kömək edərək, boynunun dalından tutub çölə atdı, qapını çəkdi. Snitşeyn evin ətrafında dövrə vurub, mətbəxdən qonaq otağına keçdi, ordan Lit-Litin üstünə düşdü. O, qızına qəzəbli bir nəzər salıb sözünə başladı: – Mən səni çağıranda, görünür, yuxun bərk imiş. – Yox, mən yatmamışdım, hər şeyi eşidirdim. www.vivo-book.com 311 Qızın ürəyi bərk döyünürdü, qorxudan sıxılırdı, buna baxmayaraq, qətiyyətlə sözünə davam etdi: – Keçən gecə də yatmamışdım, çağırdığını eşidirdim, ondan qabaqkı gecə də. Böyük səadətinin əlindən alınacağından qorxan Lit-Lit qadınların hüquq və mövqelərindən ilhamla nitq irad elədi. Bu, altmış üçüncü paraleldən şimalda “Yeni qadının” ilk çıxışı idi. Ancaq Lit-Lit nahaq yerə canfəşanlıq edirdi: Snitşeyn hələ də orta əsrlər cəhalətindən ayılmamışdı. Qız nəfəsini dərmək üçün sözünü kəsəndə, o təhdidlə dedi: – Bu gün mən yenə qarğa kimi qarıldayacağam. Bu vaxt Cob Foks içəri girib, qayınatasına eşik qapısını göstərdi. Bu gecə “qarğa” həmişəkindən inadla qarıldadı. Oyaq yatan Lit-Lit qarıltını eşidib gülümsünürdü. Con Foks narahat-narahat qurcalanırdı. Sonra o yuxudan ayılıb daha da çox qurcalandı. O mızıldandı, fısıldadı, alçaqdan o ki var söyüş söydü. Nəhayət, yatağından qalxdı, qonaq otağına www.vivo-book.com 312 keçdi, başısoyuq Mak Teyvişin yaddan çıxarıb qoyduğu, içinə xırda barıt doldurulmuş tüfəngi qapıb çölə atdı. Foks oğrun-oğrun faktoriyadan çıxıb tələsik çaya tərəf yollandı. Qarıltı səsi daha gəlmirdi, Foks hündür otların arasında sərələnib gözləməyə başladı. Gündüzün bürküsündən sonra onu ürəklərə yayılan sərinlik bürüdü. Gecə Foksu yırğalayıb yatırtdı, o əlini başının altına qoyub əvvəlcə mürgü vurdu, sonra isə dərin yuxuya getdi. Ondan əlli yard aralıda gecənin sakitliyindən xumarlanan Snitşeyn də başını dizlərinin üstünə qoyub yatırdı. Bir saatdan sonra o yuxudan ayıldı, başını yuxarı qaldırmadan belə, sakitliyi xırıltılı, boğazdan gələn qarıltısı ilə pozdu. Foks yuxudan mədəni adamlar kimi birdən ayılmadı, vəhşilər kimi sürətlə oyandı. Tutqun gecə işığından otların arasında nə isə tünd bir şey gördü, tüfəngi qaldırıb nişan aldı. “Qarğa” təzədən qarıldadı, o, tətiyi basdı. Cırcıramaların cırıltısı, kəkliklərin qarıltısı bir anlığa kəsildi, www.vivo-book.com 313 “qarğa”nın qarıltısı ürküdülmüş sükut içində bilmərrə kəsildi. Con Foks özünü irəli atdı, qurbanını qucaqladı. Əlləri cod, pırtlaşıq saçlara toxundu, ulduzların işığında o tanış sifəti gördü. O əlliyardlıq məsafədən barıtın necə yayıldığını bilirdi, başa düşdü ki, Snitşeynin çiyinlərində, kürəyində sağ-salamat yer yoxdur. Snitşeyn Con Foksun bunu bildiyini anlasa da, bu haqda ağzını açıb bir söz demədi. Foks soruşdu: – Burda nə eləyirsən? İndi sənin yatan vaxtındır. Barıt dərisini göynətsə də, Snitşeyn heç özünü sındırmadı, qaşqabaqla cavab verdi: – Yatmaq hardan yadıma düşür?! Mən qızım Lit-Litə yas tuturam, qızım yaşasa da ölüdür, birbaşa gedib ağ adamın cəhənnəminə düşəcək. Con Foks sərt şəkildə dönüb dedi: – Bundan sonra ona o biri sahildə yas tut, elə et ki, faktoriyada eşidilməsin, yoxsa elə bərkdən ağlayırsan ki, yatmağa qoymursan. www.vivo-book.com 314 Snitşeyn etiraz etdi: – Ürəyim parçalanır. Gecəm-gündüzüm qapqaradır. Con Foks dedi: – Qarğa kimi qaradır? Snitşeyn dilləndi: – Qarğa kimi qaradır. O vaxtdan bəri çaydan qarğa qarıltısı eşidilmir, Lit-Lit gündən-günə daha yaraşıqlı, daha mötəbər olur, özü də çox xoşbəxtdir. Con Foksun – anaları ağac başında uyuyan – oğlanlarının bacıları olub. Qoca Snitşeyn daha faktoriyada görünmür, o nazik qoca səsi ilə yer üzündəki bütün nanəcib uşaqları, xüsusilə öz qızı Lit-Liti lənətləyir. Tayfa başçısı ömrünün qalan günlərini oturub-durub deyir ki, onu aldadıblar. Hətta Con Foks da Lit-Lit üçün daha on adyal, tüfəng artıq verdiyini demir. www.vivo-book.com 315 KİTABIN İÇİNDƏKİLƏR Oyun (povest)............................................................. Balıqçı patrulun hekayələri Ağlar və sarılar............................................................ Yunanların kralı........................................................... İstridyə ovlayan dəniz quldurlarına basqın................. “Lankaşir kraliçası”nın mühasirəyə alınması............... Çarlinin bicliyi............................................................. Demetrios Kontos........................................................ Sarı Yaylıq................................................................... Kişi sədaqəti Kişi sədaqəti................................................................. Lit-Litin ərə getməsi..................................................... www.vivo-book.com 316 Yüklə 1,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|