Problem və mə sə lə nin analizi – “ Nİ YƏ? ” üsulu
“ Səbəbin kökü ” nədir ?
“Səbəbin kökü” problemin və məsələnin qarşisinda duran əsas məqamlardir . Bu
sizə problemin simptomlarina (əlamətlərinə) deyil, səbəblərinə diqqət yetirməyə
kömək edəcək. Problemin niyə yaranmaqını anlamaq cəhdi sizə düzgün həlli
tapmaqda kömək olacaq.
Səbəbləri niyə təyin etməliyik?
Problemin həqiqi həllin tapmaqla siz problemin əsas səbəblərin təyinləşdirirsiz.
Problemi ortaya çıxaran səbəblərin nə olduğunub təyin eləmədən hərəkə
keçmək
məqsədə çatmamaqa getirib çıxarda bilər. Bu zaman və gücün boş
xərclənməsiylə nəticələnir.
Bu bir məsələ ilə bağli bir sira həll istiqaməti olduquna və bəlkədə görmədiyi
alternativləri görməyə kömək edir.
Bu düzgün qərar qəbul etmə şansın yüksəldir, çünkü problem fərqli tərəflərdən
“AXİ NİYƏ?” sualı verilməklə araşdırılır.
Əsas səbəbləri nə vaxt müəyyənləşdirməlisiz ?
Problemin əsil səbəblərinə çatmayacaq “həll” üçün dəstək olduqumuz zaman,
məsələn, əgər bir cəmiyyətdə aclıq varsa pulsuz yemək paylayanda. Cəmiyyətin
problemin səbəblərin göz ardı ya inkar etdikdə. Bir mövzu və ya problemlə
əlaqədar İMM işlərin planladığınımizda.
“ Nİ YƏ? ” üsulu nədir ?
“ NİYƏ? “ üsulu bir mövzuya və ya problemə təsir edən əsas səbəbləri təyin
etmək üsuludur . Problemə NİYƏ? suali verməklə onun yaranma səbəbləri
öyrənilir. Məsələn , yoxsul bir cəmiyyətdə içməli su olmadiqda özünüzə “
NİYƏ?” sualin verin , sonra o suala verdiyiniz cavaba birdaha “ NİYƏ? “ soruşun
və buna, məsələnin mənşəyinə , yəni əsas səbəbə çatana qədər davam edin. Bu
insanlarlın gigiyenik qaydaları bilməməsindən , eləcədə onlara riəyyət
etməməsindən və təmiz suya əhəmiyyət verməməsindən
qaynaqlanır ?Yoxsa dövlətin bu problemlərə yetərincə diqqət görsətməməsindən
? Yetəri diqqəti niyə görsətmir ? Maliyyə qıtlıqından ? Bu qıtlıqın yaranma
səbəbi? Və s.
“ Nİ YƏ? “ üsul u nec ə i şl əyir
Çalışma
Problem
Uşaqlar məktəbə getmir
Soruşun NİYƏ?
Onlar tez-tez xəstələnirlər.
Cavab : Tibbi Yardim Görsətmək lazimdir
NİYƏ?
Onlar mənşəyi bilinməyən su içirlər
Cavab : Yeni su quyusu qazmaq lazimdir
NİYƏ?
Quyu məktəbdən arali yerləşir
Cavab : Su kəməri çəkilməlidir
NİYƏ?
Yerli İdarəetmə orqanlari keçən il yeni su quyusunun qazilacaqin vəd
etmişdilər lakin vəd hələ
yerinə yetirilməyib
Cavab : Yeni su quyusu qazin və ya Yerli
İdarəetməyə tədarük etməsi üçün lobbi yaradin
NİYƏ?
Dövlət vəd verdiyi vəsaiti ayirmayib hələ
Cavab : Su quyusu qazin / Su xətti çəkin və ya Dövlətdən vədin
yerinə
yetirilməsini tələb edin
NİYƏ?
İkitərəfli donorlar lazim olan vəsaiti ayirmayiblar
Cavab : Su quyusu qazin / su xətti çəkin və ya donorlara təsir edin
Sizin probleminizə bir çox həllər və səbəblər uyğun gələ bilər lakin
onlardan prioritet olanlari siz seçməlisiz .
“ NİYƏ? “ analizi öz-özündən problemin həlli üçün lazimli olan sahəyə gətirmir
, o ancaq problemin həlli istiqamətin görsədir .
Təbii ki , “ NİYƏ? “ üsulu qüsursuz deyil , lakin problemin
səbəblərin aydınlaşdırmaq üçün effektiv bir üsuldur .
Həmdə üsul sürətli və xərcsiz olmaqla yanaşi hər kəsin, hər anda,
hər yerdə istifadə edə biləcəyi bir üsuldur .
“NİYƏ? “ üsulun başqa üsullarla birləşdirmək
Problemin əsas səbəblərin aydinlaşdirandan sonra ilkin etdiyiniz analizi ,
təsirə məruz qalmiş insanlarla və araşdirma mərkəzi ilə məsləhətləşməlisiniz .
(INTRAC adına Hilary Coulby tarafından Community Tool Box’dan) .
Problemin analizi üsullari
Problemin bir neçə analiz üsullari vardir. Müxtəlif təşkilatlar və fərdi
şəxslərə maraqli gələcək fərqli vasitələr vardir .
Bu sessiyada istifadə ediləcək əsas 4 üsul aşağidakılardir :
əsas suallara baxiş
problem “ ağaci “
səbəb , nəticə və həll
mövzunun Ulduz Analizi
Əsas suallara baxiş
Yaşadıqınız cəmiyyətin uzun müddətli planlaşdirilmasi ?
Sizin cəmiyyətin / ölkənin necə olmasını istəyirsiz ?
Hansi xüsusiyyətlər ideal cəmiyyətiniz göstəricisidir ?
Bu məqsədə çatmaq üçün nəyi dəyişdirmək lazımdır ?
Məqsədə çatmaqa nə maneə görsədir ?
Siz işinizlə nəyə çatmaq istəyiriniz ?
Bunun ümumi baxişa xeyiri nədir ?
Edə biləcəyiniz / etməlı olduqunuz daha nələr var ?