Чланци и студије
Yüklə 457,65 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Komparativna filologija kao inspiracija ranih evolucionističkih teoretičara
Зорица Ивановић
Eтнолошко-антропoлошке свеске 21, (н.с.) 10 (2013)
185 Možemo se složiti sa Mur i Sandersom kada naglašavaju da antropolo- gija nije antropologija zato što izučava srodstvo ili kogniciju, politiku ili umetnost, niti zbog toga što su njeni praktičari strukturalisti ili post-struk- turalsti. Ono što je distinktivno u vezi sa antropologijom jeste način na koji je nastala i bila konstruisana, odnosno posebna istorija formacije ideja koje su razvijene u posebnu naučnu disciplinu, kao i skup sa njima povezanih praksi. 11
antropološke misli koja je spajala različite i logički nepovezane eksplika- torne modele i metode koje su imale drugačija izvorišta. Oslanjajući se pre svega na Trautmanova kao i istraživanja drugih autora, ukazaću kako je promena koncepta istorije do koje je došlo između 1860. i 1870. godine XIX veka uticala na proces konstituisanja antropologije i naučna objašnje- nja prvih antropologa i teoretičara srodstva. Iako se može činiti da je o evolucionizmu ovih teoretičara sve rečeno, malo je poznato da je prvobitni model društvenog i istorijskog razvoja koji nalazimo u ranim radovima Morgana, Mejna, Bahofena i Maklenana bio inspirisan komparativnom lin- gvistikom i da je kao takav bio sasvim različit od evolucionističkog objaš- njenja o stupnjevima razvoja. Šremp je stoga u pravu kada kaže da smo na- vikli da evolucionistički period antropološke teorije posmatramo kao rela- tivno homogeno doba u istoriji discipline koje je sasvim različito od onoga što je bilo pre i od onoga što dolazi kasnije. 12 Jer, istorija socijalnog evolu- cionizma otkriva složeniju sliku od naših uobičajenih predstava .
Komparativna filologija kao inspiracija ranih evolucionističkih teoretičara Danas ne predstavlja novinu reći da istorijski, društveni i politički uslovi predstavlaju konstitutivni element u proizvodnji znanja. Naučne ide- je i znanja nastaju i prenose se u okviru određenih istorijskih, materijalnih, društvenih i političkih odnosa i procesa. Upravo zbog toga što su istorijski određeni, "stilovi mišljenja" stvaraju mogućnost postojanja ispravnog i pogrešnog, čime se ne tvrdi da istina nije predmet naših istraživanja ili da je prečišćavanje i pažljivo odmeravanje rasuđivanja, zaključivanja i meto- da koje antropologiju čini društvenom naukom nevažno. 13 Pre se nastoji Resek, Lewis Henry Morgan: American Scholar, University of Chichago Press, 1960, 79, 167. 11
Henrietta L. Moor and Todd Sanders, General Introduction, in: H. L. Moor and T. Sanders (eds.), Anthropology in Theory. Issues in Epistemology, Blackwell, Oxford, 2006, xi-xv, xii.
12 Gregory Schrempp, The Re-Education of Fridrich Max Muller: Intellectual Appropriation and Epistemological Antinomy in Mid-Victorian Evolutionary Tho- ught, Man, n. s. Vol. 18, Nº 1, 1983, 107. 13 H. Moor and T. Sanders, op.cit. xvi. 186
Чланци и студије
Eтнолошко-антрополошке свеске 21, (н.с.) 10 (2013) skrenuti pažnja na okolnosti, kontekste i prakse u okviru kojih su efekti istine proizvedeni. 14
Antropologija, kao i druge društvene i humanističke discipline, nastaje na pretpostavkama "moderne episteme" zapadnog sveta, kako je Fuko na- zvao nov način mišljenja koji odlikuje novonastajuće kapitalističko društvo koje se razvija na prelazu iz osamnaestog u devetnaesti vek. Razvoj, istori- ja i poreklo predstavljaju središnje pojmove ovog novog načina razmišlje- nja i filozofskog i naučnog diskursa. 15 Ova pitanja će biti od centralnog značaja tokom najvećeg dela devetnaestog veka i može se reći da je do vremena kada su se pojavili radovi autora koje smatramo prvim antropolo- zima razvijeno plodno tle za formiranje evolucionističke paradigme. 16 Ka- ko istoričari nauke ukazuju, preduslov za razvoj socijalnog evolucionizma u drugoj polovini devetnaestog veka, u najširem smislu posmatrano, bilo je rastuće evropsko samopouzdanje kako u odnosu na svoju prošlost tako i u odnosu na ne-evropski svet. Ovaj evro-optimizam i samopouzdanje nasta- jućeg novog društvenog poretka razvijano je od vremena putovanja i ot- krića i svetske ekspanzije trgovine, kolonizacije, Carstva i nauke. 17 Evro-
pljani tog perioda su verovali, kaže Kuper, da su svedoci korenite prome- ne tipa sopstvenog društva. 18
Naučno objašnjenje razvijeno na osnovu developmentističke i progre- sističke prosvetiteljske teorije napretka i stupnjeva razvoja (divljaštvo, var- varsto, civilizacija), koji su povezani ne u logičke već u hronološke razvoj- ne segmente, u arheologiji je prihvaćeno i našlo svoj izraz i primenu vrlo rano. Naime, još dvadesetih godina devetnaestog veka Danac Tomsen je razvio model trostepenog razvoja praistoije (kameno, bronzano i gvozdeno doba). 19
i ne može se objasniti kao direktni nastavak prosvetiteljske misli. Istovre- meno, ne možemo je tumačiti ni kao odraz evolucionističkih ideja u biolo- giji. 20
Iako se moderna antropologija razvija u vremenu koje se, manje ili
14 ibid.
15 Mišel Fuko, Riječi i stvari, Nolit, Beograd, 1971, 267 (v. 265 i d,). ; Bjornar Olsen, Od predmeta do teksta. Teorijske perspektive arheoloških istraživanja, Ge- opoetika, Beograd, 1997, 29. ; A. Kuper, op. cit., 4-5. Više o Fukoovom pojmu "moderne episteme" v. Žarana Papić, Polnost i kultura, Telo i znanje u socijalnoj
16 Allan Barnard, History and Theory in Anthropology Cambridge University Press, Cambridge, 2000, 27. Cf. John J. Honigmann, The Developement of An- thropological Ideas, Dorsey Press, 1970, 114. 17 Thomas R. Trautmann, Lewis Henry Morgan and the Invention ...284. 18 Adam Kuper, The Invention of Primitive Society. Transformations of an Il- lusion. Routledge, London and New York, 1988, 4. 19 Bjornar Olsen, Od predmeta do teksta. Teorijske perspektive arheoloških is- traživanja, Geopoetika, Beograd, 1997, 29-30. 20 Allan Barnard, History and Theory in Anthropology ... 27. Yüklə 457,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|