Чланци и студије
Yüklə 457,65 Kb. Pdf görüntüsü
|
Зорица Ивановић
Eтнолошко-антропoлошке свеске 21, (н.с.) 10 (2013)
187 više, poklapa sa periodom između pojave dva Darvinova dela, Postanak vrsta (1859) i Postanak čoveka (1871), njegov uticaj na formiranje antro- pologije i studija srodstva je vrlo mali (iako ne i zanemarljiv), nije direktan i do njega je došlo relativno kasno, tako da se naučna misao Morgana i ostalih teoretičara tog doba ne može tumačiti uticajem darvinizma kao što je to nekada tvrdio Lesli Vajt. 21 Darvinistima“ se još manje mogu smatrati Bahofen ili Mejn, u čijem je Drevnom pravu je pre moguće uočiti uticaj la- markovske tradicije i koji će tek dvadeset godina kasnije u Darvinovoj te- oriji potražiti podršku da bi mogao da odbrani svoju tezu o patrijarhalnoj porodici kao osnovi društva. Naime, darvinistički argument mu je omogu- ćio da u svojim poznim radovima naturalizuje patrijarhalnu porodicu tvr- deći da je zasnovana na konstanti ljudske prirode, a to je, za one koji do sa- da to nisu znali, "prirodna" seksualna ljubomora muškarca. 22
Imajući u vidu da između osamnaestovekovnih prosvetiteljskih teorija o stupnjevima razvoja i obnavljanja ovih postavki u antropološkim teorija- ma u drugoj poloini XIX veka ne postoji hronološki kontinuitet, postavlja se pitanje kako je socijalni evolucionizam postao intelektualni okvir ute- meljenja discipline. Značaj ovog pitanja je utoliko veći ako imamo u vidu da u prvim radovima devetnestovekovnih teoretičara ne nalazimo evoluci- onistički model društvenog i istorijskog razvoja u onom obliku koji će Morgan razviti u Drevnom društvu 23 krajem sedamdesetih godina XIX. Kako je pokazao Trautman, početna i originalna vizija istorijskih procesa ranih antropologa bila je inspirisana filološkim genealoškim konceptom istorije koji je bio sasvim drugačiji od onog koji je bio razvijen u okviru evolucionističkog tumačenja koje su ovi autori prihvatili i primenjivali znatno kasnije. 24
Na problem diskontinuiteta između prosvetiteljske i kasnije viktorijan- ske teorije o stupnjevima razvoja prvi je pažnju skrenuo Barou. 25
takao da je, posmatrano sa metodološkog stanovišta, uticaj filologije (i ge- ologije) kao modela istraživanja u procesu formiranja antropologije uvek
21 Thomas R. Trautmann, The Revolution in Ethnological Time, Man, n. s. Vol. 27, Nº 2, 1992, 379-380; Lewis Henry Morgan and the Invention … 379, 380. Cf. Claude L vi-Strauss, Race et histoire, Éditions Gonthier, Unesco, Paris, 1961, 24 ; Elman R. Service, The Mind of Lewis H. Morgan, American Anthropo-
ligion and Science, American Anthropologist, Vol. 46, Nº 2, Part 1, 1944, 219.. 22 v. A. Kuper. op. cit. 28, 41; T. R. Trautmann, Lewis Henry Morgan and the Invention ... 250. 23 Henri Luis Morgan, Drevno Društvo.Istraživanja čovekovog razvoja od di- vljaštva i varvarstva do civilizacije, Prosveta, Beograd, 1981. 24 v. Thomas R. Trautmmann, Lewis Henry Morgan and the Invention ...
25 W. J. Burrow, Evolution and Society: A Study in Victorian Social Theory, Cambridge University Press, 1966, 110. .
188
Чланци и студије
Eтнолошко-антрополошке свеске 21, (н.с.) 10 (2013) bio mnogo veći od uticaja evolutivne biologije. Stoga je za razumevanje formativnog procesa antropologije i intelektualnih izvora ranih evolucioni- sta neophodno uzeti u obzir i naučni kontekst prve polovine devetnaestog veka i razumeti njihovu inspiraciju komparativnom filologijom. 26
Komparativna filologija, koja je bila posebno popularna u XVIII i XIX veku, je bila razvijena na jednoj mnogo starijoj ideji o vezi jezika i istorije. Ovaj komparativno-istorijski metod, koji se zasnivao na utvrđivanju for- malnih sličnosti i razlika u rečniku, razvijen je na pretpostavci da jezička sličnost svedoči o istorijskoj povezanosti i zajedničkom poreklu naroda i da stoga izučavanje rečnika može da pruži dokaz o njihovoj genealoškoj povezanosti. 27
Teoretičali su već ukazali da je moć komparativne filologije u tom pe- riodu počivala na njenoj mogućnosti da "unese red u haos različitih jezi- ka", na sposobnosi da uspostavi odnose između jezika koji su smatrani sa- svim različitim, da ih klasifikuje na principu porekla i istorijskih odnosa koji postoje među njima. S obzirom da je bila usmerena na otkrivanje opštih zakonitosti, uporedna filologija je shvatana gotovo kao "prirodna
26
Ovde sledim autore koji prave jasnu razliku između komparativne filologi- je i istorijske lingvistike. Naime, komparativna filologija, čiji se razvoj može prati- ti od sedamnaestog veka, je u drugoj polovini devetnaestog veka transformisana u istorijsku lingvistiku, naučnu disciplinu sa jasno definisanim predmetom istraživa- nja i metodologijom, koja se odrekla teorijskih pretpostavki na kojima su počivala lingvistička istraživanja u prethodnom periodu njene istorije, kao i ideje da je lin- gvističkim sredstvima moguće otkriti stanje jezika (pra-jezik ili pra-jezike) na sa- mim počecima ljudske istorije. 27 Shvatanje da ovaj tip uporedne analize može predstavljati plodotvorno sred- stvo za otkrivanje etničke i lingvističke istorije nalazimo još krajem sedamnaestog veka kod Lajbnica koji je verovao da ništa ne može predstavljati bolje sredstvo za otkrivanje zajedničkog porekla različitih "nacija" od sistematskog upoređivanja njihovog rečnika. On je 1718. godine štampao spisak reči za koje je pretpostavio da čine jezgro jezika, odnosno da predstavljaju termine koji je svaki jezik morao imati u trenutku svog nastanka. Na ovom spisku osnovnih reči istaknuto mesto su imali i srodnički nazivi, zajedno sa rečima za označavanje brojeva, delova tela i različitih vrsta aktivnosti i drugim. Radilo se, dakle o rečima za koje se smatralo da su prve nastale i da se nalaze u osnovi jezika i stoga se pretpostavljalo da će upoređivanje ovih termina, utvrđivanje njihove sličnosti i razlika u različitim jezi- cima omogućiti da se utvrde njihovi prvobitni oblici i istorijska srodnost određenih jezika i naroda. Prema Trautmanovom tumačenju, Lajbnicova "lista reči" (vocabu- lary list) je bila model za sve kasnije standardizovane rečničke tabele koje su ko- rišćene tokom osamnaestog i devetnaestog veka kao metodološko sredstvo u kom- parativnom istraživanju jezika i istorijskih veza naroda. T. R. Trautmmann, India and the Study of Kinship Terminology ....560, 562; The whole history of kinship terminology ... 272.
Yüklə 457,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|