Cild: 0 Say: issn 2218 – 0346 2017

CONTENTS 
 
Shamil Najafov -
 The natural-geographical conditions in the settlement of the 
Middle Kura Basin population in the Bronze Age (еthno archaeological 
investigation of the monuments of Ganja-Kazakh region)  ............................... 8 
Parviz Gasimov - The burial items-replicas of funerary tradition of the Khojaly-
Gadabay culture (on the basis of the Late Bronze Age of Tovuz region)  ...... 22 
Orkhan Zamanov -
 The historiography of the study warfare the Bronze Age in 
Azerbaijan  ...................................................................................................... 38 
Allahverdi Alimirzoev -
 The traces of our history in the atributes – the power of 
Bronze Age ...................................................................................................... 52 
Bahlul Ibrahimli - From the history of the origin and development of overlap  
stones in the monuments of the valley of the river Gilanchay  ....................... 57 
Sevinj Shirinli -
 The rock art such as archaeological heritage .................................. 69 
Vusal Aliyev - About the archaeological research of medieval monuments of the 
steppe of Mil  ................................................................................................... 75 
 
New book about history of Caucasion Albania: Mubariz J. Khalilov. History and 
ethno-cultural boundaries of Albania: western direction ................................ 88 
All Russian Archaeological Congress: comments, considerations, innovations ....... 99 
The international scientific seminar: The archeology of Gabala ..............................  94 
    
 
 

---

СОДЕРЖАНИЕ 
 
Шамил Наджафов–
 
Естественно-географические условия заселения  
среднего бассейна Куры в эпоху бронзы (этноархеологические 
исследования по памятникам Гянджа-Газахского региона) .................... 8 
Парвиз Гасымов - Погребальные предметы-реплики в погребальной  
традиции Ходжалы-Гедабекской культуры (по археологическим  
находкам поздней бронзы Товузского региона) .....................................  22 
Орхан Заманов – Историография изучения военного дела эпохи бронзы в 
Азербайджане ............................................................................................. 38 
Аллахверди Алимирзоев –
 
Следы нашей истории в атрибутах- оружиях  
эпохи бронзы..............................................................................................  52 
Баxлул Ибрагимли – Из истории возникновения и развития каменных 
перекрытий в памятниках долины реки Гиланчай  ................................. 57 
Севиндж Ширинли
 
– Наскальные изображения как археологическое  
наследие....................................................................................................... 69 
Вусал Алиев – К археологическим исследованиям средневековых   
памятников Мильской степи ..................................................................... 75 
 
Новая книга по истории Кавказской Албании: Мубариз Дж. Халилов. 
Исторические, этнокультурные пределы Албании: западное  
направление.  .............................................................................................. 88 
V (XXI) Всероссийский археологический съезд: комментарии, взгляды, 
нововведения  ............................................................................................. 91 
Международный научный семинар: “Археология Габалы”  ............................ 94 
 
 
 
 
 

---

Azərbaycan Arxeologiyası 
 
Volume 20 № 2 2017, 8-21 
Khazar University Press 
DOI: 10.5782/2218-0346.2017.20.2.8 
8 
 
Tunc dövründə orta Kür hövzəsinin məskunlaşmasının  
təbii-coğrafi şəraiti  
(Gəncə-Qazax bölgəsi abidələri üzrə  
etnoarxeoloji tədqiqat) 
 
Şamil Nəcəfov 
 
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu 
Məskunlaşma  və  lokal  miqrasiyalar  ilə  bağlı  problemlər  tədqiqatçıla-
rın diqqət mərkəzində dayanan əsas məsələlərdəndir. Qədim yaşayış yerləri 
və bunların bazasında təşəkkül tapan vahid struktura malik müdafiə hasarlı 
böyük  yaşayış  kompleksləri  sosial-iqtisadi  anlamda  istehsal  vasitələrinin 
toplandığı və təmərküzləşdiyi yer kimi qavranılmalıdır. İri yaşayış məntəqə-
ləri  əhalinin  istehsal  vasitələrinin  toplandığı  yer,  xüsusi  tənzimləyici sənət-
karlıq və ticarət funksiyalarını yerinə yetirən mədəni mərkəz kimi müəyyən-
ləşdirilə bilər.  
Tunc dövründə Orta Kür hövzəsinin iri yaşayış yerlərində dəqiq planlı 
qalaların,  müxtəlif  sənətkarlıq  istehsalının  olması,  habelə  onların  ətrafında 
iri qəbiristanlıqların meydana gəlməsi və s. əlamətlər həmin yaşayış yerləri-
nin  protoşəhər  simasını  göstərir.  Arxeoloji  tədqiqatlar  zamanı  tapılan  arte-
faktlar  şəhərləşmə  prosesinə  başlayan  yaşayış  yerlərində  kənd  təsərrüfatı, 
sənətkarlıq, ticarət, hərb sənəti, mədəniyyət və digər sahələrin qarşılıqlı vəh-
dətdə  xeyli  inkişaf  etdiyini  göstərir.  Tunc  dövrünün  son  mərhələsində  isə 
Cənubi Qafqaz  ərazisində,  o  cümlədən Gəncə-Qazax  bölgəsində  böyük  ya-
şayış  mərkəzlərinin  yaranması  təsadüfi  hadisə  deyildi  [1,  c.  88-89].  Qeyd 
etdiyimiz kimi bunun tarixi kökləri hələ erkən tunc dövründən formalaşma-
ğa  başlamışdır.  Yaşayış  yerlərinin  kompleks  tədqiqi  (Babadərviş,  Sarıtəpə, 
Sarvantəpə,  Yastıtəpə  və  s.)  onu  sübut  etməyə  əsas  verir  ki,  qeyd  olunan 
ərazinin qədim sakinləri e.ə.  IV-II minilliklərdə təsərrüfatın aparıcı sahələ-
rində irəlliləyişin astanasında  olmuş  və ticarət-iqtisadi əlaqələri  bunun  əsas 
göstəricisi olaraq meydana çıxmışdır. Orta Kür hövzəsində tunc dövrünə aid 
ümumi sahəsi 3-4 ha-ya qədər böyük yaşayış yerlərinin meydana gəlməsi bu 
tarixi  dinamik  inkişafın  zərurəti  olaraq  görsənməkdədir.  Bu  yaşayış  yerləri 
əhali məskunlaşmasının və daimi yaşayışının ilkin mədəni-iqtisadi mərkəz-
ləri olmuşdur [2, c. 85-87 ].  
Tunc dövrünün orta və son mərhələlərində  yaşayış  yerlərinin struktu-
runda da həlledici dəyişikliklər baş vermişdir. 2-3 ha-dan da çox sahəsi olan 
yaşayış  yerləri meydana  gəlməyə başladı  (Göl  yeri  yaşayış  kompleksi).  Bu 
faktın doğruluğunu arxeoloji materiallar və müqayisəli təhlillər əsasında e.ə. 

---