Çİn y a z I s I y L e yazilmiş b a r b a r glossalari m e s e L e s I
Yüklə 260,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
3 0 4 L. LİGETİ Çin, Kanton v. s. şekillerinin zikri kâfi geliyordu. Bu usul artık tarihe karışmıştır.) Bu iddiamızın mübalâğa telâkki edilmemesi için, enteresan bir iki misal verelim. W. Bang ve A. von Gabain Türkische Turfantexte adlı türkoloji bakımından gayet mühim eserin V. cüzünde (Berlin, 1931) Uygurca yipkin 'menekşe rengi' kelimesini aydınlatmak için, Ming devrine ait Uygur - Çin lügatinin şipkin kelimesini, yani bu kelimenin şi-kin şeklindeki Çin trans kripsiyonunu kaydetmekle kalmıyarak (14. s.), 1 hemen Karlgren'i de zikretmişlerdir. Buna göre, bu kelimenin "eski" okunuşu Parantez içindeki nida işareti, herhalde bu "kaideye aykırı" şekil karşısında duydukları şaşkınlığı anlatmak için ilâve edilmiştir. Halbuki burada hiçbir aykırılık yoktur. Yalnız, Karlgren'in I I I . devre ait tanıklarının burada sıra lanması yersizdir. Bu tanıklarla Uygurca kelimeler arasında hiçbir müna sebet yoktur. Uygur - Çin lügati V. devrin sonuna aittir. Kuzey Çin dilinde daha Sung sülâlesi devrinde kelime sonundaki tonsuz explosivaların
Barbar kelimelerinin sonunda tesadüf edilen bu sesler, bir müddet pu hecesiyle yazılmıştır. Meselâ şi ve kin hecelerini ifade eden Çin işaretleri arasına daha küçük bir pu işareti ilâve edilmiştir. Bu usul sonradan tamamiyle terk edilmiştir. İkinci misal. G. R. Rachmati ve W. Eberhard (bu sonuncu sinologtur) 1936 da Türkische Turfantexte'nin V I I . cüzünde bir sutranın Uygurca metnini neşretmişlerdi. 2 Bu parçaya istinaden yedi yıldızın Çinceden alın mış Uygurca adlarını toplıyarak buna Karlgren'in "eski" şekillerini ilâve etmişlerdi. Bu listeyi ayniyle alıyoruz : Uygurca Bugünkü Çince Karlgren'e göre
Çin dili tarihiyle uğraşanlar, üç critere'den dolayı bu listenin ilk T'ang devrine ait olamıyacağmı ilk bakışta anlıyabilirler : 1. Kelime sonundaki
şekline mukabil Uygurca çin şekli (limçin kelimesinde). Bu duruma 1 SPAW (Hist.-Phil. Klasse)'in 1931 e ait cildinde çıkmıştır (13—14). 2 APAVV'in 1936 ya ait cildinde çıkmıştır. 66. ve müt. s. bakınız. ÇİN YAZISİYLE YAZILMIŞ BARBAR GLOSSALARI MESELESİ 305 göre, Karlgren'in tanıklarının sıralanması tamamiyle lüzumsuzdur. Bu tanıklar, eserin yazılış veya çevrilişi hakkında kronolojik bir netice çıkarmak istiyenleri yanlış hükümlere sevk edebilir. Halbuki fonetik critere'ler de bu eserin I I I . devre değil, V. devre ait olduğunu anlatıyor. Diğer taraftan Yüan devrinde yapılan bir tercümenin varlığı ve bunun Moğolca ve Tibetçe aslı ile alâkası biliniyordu. Bu tercüme Rachmati'nin ve Eberhard'ın gözünden kaçmıştır 1 .
bu misallerin sayısını kolaylıkla artırabiliriz. 3. Monosyllabique olarak bilinen Çin dilinde bugün birbirine benzer (tek heceli) kelimeler o kadar çoktur ki anlaşmayı sağlamak maksadiyle yeni vasıtalar bulmak icabetmiş, basit mefhumları anlatmak için bile kelime takımları uydurulmuş ve yeni fiil ve isim çekimi geliştirilmiştir. Çin dili bugün polysyllabiqııe dillere çok yaklaşmıştır. Buna karşı, Çince ile aynı kökten çıkan Tibetçe artık hemen hemen taşlaşmış, hattâ müzik vurgusunu bile kaybetmiştir. Halbuki Çince vaktiyle ayrı bir durum gösteriyordu. Başlangıçta klâsik yazı dilini yalnız gözle değil, kulakla da anlamak kabildi. Eski Çincenin ses durumu vaktiyle bugünküne nispetle çok daha zengindi. Çincenin tarihî fonetiği ile alâkalı meseleleri aydınlatmak için birkaç misal verelim . 2
lardır : Bunlardan k- ve t- sesleri —aşağıdaki cedvelden anlaşılacağı gibi— tarih boyunca birbirine muvazi olarak eski zenginliğini kaybetmiştir. I - I I . I I I - V. VI.
b) Eski Çince p-, p'-, b-, b'- sesleri I I I . devre kadar yukarıki seslerle muvazi olarak gelişmiş, fakat IV. devirden itibaren ayrı bir istikamet almıştır. Çin dili tarihinin başlangıcında kelime başındaki explosivalardan sesleri (kelime başındaki consonanstan sonra yi geldiği takdirde) yodise olabilir 3 veya olmıyabilirdi. sesleri 1 Ligeti : T'oung Pao XXVII (1930), 60. Aynı yerde B. Laufer ve Sylvain Levi'nin yazılan da zikredilmiştir. Uygurca, Moğolca, Tibetçe tercümeler hakkında bk. Ligeti : Revue des Etudes Hongroises XII (1934), 239. ve müt. s. 2 Bahis mevzuu olan ses tarihi meseleleri hakkında bk. Karlgren, Analytic Dicti- onary (9. ve müt. s.) ve Etudes (42. ve müt. s.), Maspero, Le dialecte de Tch'ang-ngan (23. ve müt. s.). 3 Yodisation hakkında Karlgren şöyle diyor : "Le terme " m o u i l t e " a dans la 1in- guistique moderne une signification tres speciale. Comme il est impossible de fixer, pour l'ancien chinois, s'il s'agit d'une vraie palatalisation des consonnes ("mouillure", auquel cas la position de "yod" ou i est prise par la langue s i m u l t a n ö m e n t avec l'articulation normale du son "mouille") ou d'un yod suivant la consonne, je prefere, dans la süite, aux termes m o u i l l u r e , m o u i l l e ete, ceux de yod, y o d i s e " (Etudes 44. s. 2. n.).
Yüklə 260,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|