1
Rəyçi: polkovnik Çingiz Məmmədov
Şəmistan Nəzirli. Cumhuriyyət generalları. Bakı. Hərbi nəşriyyat. 1995. Səh. 212.
Müdafiə Nazirliyinin Hərbi-Elmi Tədqiqatlar İdarəsinin baş zabiti, yazıçı
Şəmistan Nəzirlinin «CÜMHURİYYƏT GENERALLARI» kitabında 1918—20-ci
illərdə fəaliyyət göstərən Azərbaycan Demokratik hökumətinin sərkərdələri
haqqında sənədli hekayələr və oçerklər toplanmışdır. Tarixi faktlar əsasında
yazılmış əsərdə həm də XIX əsrin hərb tarixinin səhifələri, ilk admiral İbrahim bəy
Aslanbəyovun və general Daniyal bəy İlisulunun ömür yolu araşdırılır.
Hərbi nəşriyyat, 1995
2
KĠTABIN ĠÇĠNDƏKĠLƏR
1.Uğurlu araşdırmalar (Qılman İlkin)
2.İlisulu generalın faciəsi
Şeyx Şamilin yanında
Aşıq Rəfinin bir şeri
3.İlk admiralımız
Sənədlərdən soraq aldım
Mənbələrdən gələn səslər
Admiralın ömür yolu
Qəribə və xoş bir təsadüf
Admiral həm də alimdir
4.İlk Milli Ordu generalımız
Möhtərəm bir generalın ölümü
General Süleyman bəy
Yeni açılan arxivdən
5.Acı Tale
6.General Cavad bəy Şıxlinski
(və hərbçi Şıxlinskilər haqqında qeydlər)
7.Qəribə tale
Alim sözü
Ailənin bəxt ulduzu
Lev Tolstoya məktub
Gecikmiş cavab
Uzun ömrün səhifələri
Yaralı söhbət
8.General Səməd bəy Mehmandarov
Uzaq Şərqdə
Port-Artur yürüşlərində
Birinci dünya müharibəsində
General Mehmandarovun anketi
Təlatümlü illərdə
Cümhuriyyət dövründə
9.Alim-general
(general Əliağa Şıxlinskinin 1918-1943-cü illərdəki fəaliyyətindən)
Milli ordu quruculuğunda
Ulu vəsiyyəti faydasız olmaz
10. General Firudin bəy Vəzirov
11. General Teymur bəy Novruzov
12. Bir nəslin generalları
General Əmir Kazım Qacar
3
General Əmənulla xan Qacar
Nəslin ağbirçəyi
13. Milli sərkərdəmizin faciəsi (1916-1920-ci illərdə)
Generallar
4
UĞURLU ARAġDIRMALAR
Mən Şəmistanı 1972-ci ildən tanıyıram. O vaxt «Ulduz» jurnalında onun
Səməd Vurğun barədə yazdığı silsilə sənədli hekayələri çap olunurdu. Tanıyıram
deyəndə, hələ üzünü görməmişdim, ancaq onunla görüşün sorağındaydım.
Keçmişimizi, tarixi sənədləri araşdırmağa olan odlu həvəsi və marağı məni ona sarı
çəkirdi. Hiss edirdim ki, bu maraq onu içəridən alovlandırır və oçerkdən-oçerkə elə
bil daha da püxtələşdirir. Nəhayət, 1978-ci ildə onun Səməd Vurğun haqqında
sənədli hekayə və oçerkləri «Vurğun keçib bu yerlərdən» adlı kitabda küll halında
çapdan çıxdıqda mən ümidimdə yanılmadığımı hiss etdim. Bundan sonra o öz
mövzusunu dəyişdi, xalqımızın hərbi xadimləri ilə maraqlanmağa başladı və bu
sahədə ilk addımlarını atdı. Uğurlu addımlardı. Bu, bəlkə də onun televiziyanın
«hünər» verilişləri redaksiyasında nə az, nə azacıq, 19 il çalışması ilə bağlı idi. O
zamandan Şəmistan bu mövzuya sadiq qaldı və həmin sədaqət bu günədək davam
edir. Əlbəttə, hamımız üçün fərəhli haldır ki, bu sahədə çalışan jurnalistlərimiz var
və onlar bu mövzunu araşdırmaq və işıqlandırmaq qüvvətinə malikdirlər.
Açılmamış səhifələri açmaq, qaranlıqlara nur çiləmək, gizlinləri aşkarlamaq,
ədaləti bərpa etmək cəhdləri gənc jurnalistin mənəvi potensialına işarə idi. Biz bir-
birinin arxasınca uğurlu adaşdırmaların necə meydana çıxdığının, onların hansı
əmək, səy, inadkarlıq nəticəsində yaranaraq xalqın mühakiməsinə verildiyinin
şahidi olduq. Hərb tariximizdən xəbərsiz olanlara təzə-təzə müjdələr verildi.
Şəmistan xüsusilə o şəxsləri, o xadimləri bizə tanıtdı ki, onların ancaq adlarını
eşitmişdik, şəxsiyyətlərini öyrənmək isə qismətimizə düşməmişdi. O, bu adamların
üzərindəki məşum pərdələri cəsarətlə qaldırdı və həqiqət aşkar edildi. Mən şəxsən
belə cəsur araşdırıcıları çox sevirəm. Günlərini, saatlarını tozlu arxiv sənədləri
içərisində keçirən adamları özümə yaxın hiss edirəm. Şəmistan da məhz belə
tədqiqatçılardandır.
Şəmistan publisist araşdırıcıdır. O, tarixçilərdən bir çox baxımdan fərqlənir.
Tarixçi üçün ikinci və ya üçüncü dərəcədə əhəmiyyətli olan məsələlər publisist
araşdırıcı üçün birinci dərəcəli məsələyə çevrilir. Çünki publisist araşdırıcı
onlardan yeni şirələr çəkir, yəni rənglər alır. Publisist tədqiqatçı öz
araşdırmalarında daha çox yaradıcılığa meyl edir. Təsvir etdiyi adamların daxili
psixoloji aləmini təşrih edir, xarakterini açır. Adi tarixçidən fərqli olaraq,
hadisələrə müdaxilə edir, qələmə aldığı qəhrəmanları bədii ifadələrlə canlandırır.
Bütün bu dediklərimizi onun 1991-ci ildə «Gənclik» nəşriyyatı tərəfindən
buraxılmış «Azərbaycan generalları» kitabında görmək olar. Mən onu 1991-ci ilin
ən uğurlu kitablarından biri hesab edirəm. İstər mövzu və istərsə də yazılış tərzi ilə
çox təravətli olan bu kitabda xalqımızın bütöv bir nəslinin — hərb xadimlərimizin
tarixini öyrənmək olar. Hər məqalə xalqımızın unudulmuş bir hərbi xadiminin
kəşfidir. Bəli, mən bunları kəşf adlandırıram. Tozlu arxivlərin rəflərindən tapılmış,
kəşf edilmiş insan taleləri. Mən bu məqalələri hələ ayrı-ayrılıqda dərc edildiyi
Dostları ilə paylaş: |