Çinqiz İsmayılov Xəzər dənizinin və
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
ildə 20,1 min nəfər rekreant qəbul etmək gücünə ma likdir. Burada rekreasiya obyektləri əsasən istirahət bazalarından, sanatoriyalardan, pansionatlardan, müa licə düşərgələrindən, turist bazalarından, uşaq düşər gələrindən və kempinqlərdən ibarətdir. Rekreasiya şəbəkələrinin sıxlığı kifayət qədər yüksək olaraq bir istirahət mərkəzində təxminən 110 nəfərdir. Hər istirahət mərkəzinin sahəsi orta hesabla 4,8 hektara çatır. Sahil ərazilərində istirahət edənlərin
Ə sas istira h ət yerləri İstirahət Sayı
m üəssisələri Unıumi
çarpayı yeri 11 m u m i torpaq sahəsi (hektarla) Mahaçqala şəhərinin Kirov rayonu 46 2970 166,5 Mahaçqala şəhərinin Lenin rayonu 5 2300
121,5 Kaspiysk şəhəri 9 3215
16,2 Qarabudaqkənd rayonu 68 6205
317,4 İzberbaş şəhəri 19 1275
52,9 Qayakənd rayonu 18 1305
75,2 Dərbənd şəhəri 18 2850
131,8 C əm i sahil zonası üzrə 183 20.120
881,5 payına düşən sahə də olduqca sıxdır. Belə ki, 1 hek tara 23 nəfərlik istirahət yeri düşür. Son illər regionda gedən qarşıdurma və hərbi əməliyyatlar nəticəsində sahil ərazilərindəki istirahət mərkəzləri öz cazibədarlığını itirmişdir. Vaxtilə çox saylı turist qəbul edən istirahət mərkəzləri və kem pinqlərdən indi artıq təyinatı üzrə istifadə olunmur. Bu obyektlərin bir hissəsi uşaq düşərgələrinə çevril miş, digərləri isə qaçqınlara verilmişdir. Bununla bə rabər, bəzi istirahət obyektləri özəlləşdirilərək şəxsi mülkiyyətə çevrilmişdir. Sahil ərazilərindəki kurort- müalicə obyektlərinin bir neçəsi dəniz səviyyəsinin qalxması nəticəsində yararsız vəziyyətə düşmüşdür. Regionda turizmin inkişafı üçün ekskursiya ob yektlərindən Baş Sulak kanyonu və Sarı qum barxanı xüsusi maraq doğurur. Bu yerlərlə bərabər, “Daş tıs bağalar” qayalıqları, Tarki-Tau dağı, Samur çayı del- tasındakı meşə də təbiət abidələri kimi turist marşrutlarına daxil edilir. Turistlərin diqqətini cəlb edən tarixi abidələr əsa sən Dərbənd şəhərindədir. VI əsrdə tikilmiş Narınqa- la, dənizə uzanan qədim qala divarları, Dərbənd xan ları mavzoleyi, qədim məscid və digər tarixi abidələr turistləri bu məkana yönəldir. Belə ki, bütövlükdə sa hil ərazilərində yerləşən ekskursiya obyektlərinin 7з- i məhz Dərbənddə cəmləşmişdir. Rekreasiya təsərrüfatının təşkilində ərzaq məsələ lərinin həlli xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Respublika dakı üzümlüklərin yarıdan çoxu sahilboyu ərazilərdə salınmışdır; əsasən də Dərbənddə. Tərəvəz məhsul ları da həmçinin Dərbənd rayonunda istehsal olunur. Sahil ərazilərinin ən cənub bölgəsi olan Məhərrəm- kənd rayonunda giləmeyvə məhsulu istehsalının xü susi çəkisi 90%-ə çatır. Heyvandarlığın əsas sahələ rindən biri olan quşçuluq da bu bölgədə inkişaf edir. Quşçuluq məhsulunun '/з-i Mahaçqala şəhəryanı zo nasında istehsal edildiyi halda, təxminən 50%-i Qara- budaqkənddə olur. Lakin bütövlükdə heyvandarlıq sahilyanı ərazilərdə istənilən dərəcədə inkişaf etmə yib. Burada ət istehsalının xüsusi çəkisi respublika üzrə 12%-dir. Dağıstanın sahil ərazilərində rekreasiyanın inkişa fında mühüm rol oynayan nəqliyyat infrastrukturu la zımi coğrafi əlaqələrə malikdir. Sahil boyunca salın mış nəqliyyat şəbəkəsi rekreantların ekskursiya xid mətlərini və müxtəlif xidmət sahələrinin tələblərini təmin edir. Bütün bu əlverişli şəraitlə yanaşı, Dağıstanın sahil ərazilərində rekreasiyanın inkişafına ətraf mühitin sa nitar-gigiyenik vəziyyəti xüsusi təhlükə yaradır. Uzun illər ərzində aparılmış müşahidələr göstərmişdir ki, yay dövründə Mahaçqala, Kaspiysk, Izberbaş və Dər bənd şəhərlərinin çimərlik zonalarında və ümümiyət- lə, sahil zolağında biogen çirkləndirici maddələrin və neft məhsullarının suda həcmi qəbul olunmuş həd dən çox olur. Bu vəziyyətin yaranmasına səbəb müəs sisələrin ətraf mühitin mühafizəsi məsələlərinə riayət etməməsidir; sənaye və məişət tullantıları birbaşa də nizə buraxılır. Aydındır ki, Qayakənd istirahət zonası yaxınlığında dənizin şelf zonasında olan İnçxe-dəniz
neft yatağının istismara verilməsi burada ekoloji gər ginliyin daha da artmasına səbəb ola bilər. Dağıstanın sahil ərazilərinin vacib ekoloji prob lemlərindən biri də qumlu çimərlik sahələrinin ildən- ilə azalmasıdır. Dəniz səviyyəsinin tərəddüdü və artmaqda olan tikinti materiallarına tələbat çimərlik və dyun qumlarının yuyulmasına və intensiv mənim sənilməsinə səbəb olmuşdur. Çimərlikyaradıcı qum ların həcminin azalması Maxas və Dərbənd bölgələ rində daha çox nəzərə çarpır. Nəticədə istirahət üçün əlverişli çimərlik zolağının sahəsi azalmış və bölgənin əhəmiyyəti xeyli dəyərsizləşmişdir. Kalmıkiya sahili təbii şəraitinə görə Rusiyanın di gər Xəzərsahili ərazilərindən fərqlidir. Burada sahil bölgəsi əsasən bataqlaşmış qamışlıqdan ibarətdir. Bu səbəbdən bölgədə əhalinin sıxlığı Xəzərin qərb sahil ləri ilə müqayisədə çox aşağıdır. Sahil ərazilərindən təsərrüfatda əsasən qışlaqlar kimi istifadə olunur. Həştərxan vilayəti sahili Volqa çayının delta zona sını əhatə edir. Delta sahəsində çayın çoxsaylı qolları və qamışlıq balıqçılıq və ovçuluğun inkişafı üçün əl verişli şərait yaratmışdır. Keçmiş SSRİ rəhbərlərinin ən sevimli ov yeri kimi burada istirahət üçün bir neçə məntəqə yaradılmışdır. İlin soyuq ayları istisna ol maqla turistlər bu yerlərdə həvəskar balıqçılar və ov çular kimi asudə vaxtlarını keçirirlər. Volqa çayı sahilində yerləşən Həştərxan turistlərin çay səyahətindən istifadə etməsində mühüm rol oy nayır. Volqa çayı boyunca təşkil olunan səyahətlər məhz Həştərxan şəhərindən başlanır. Lakin son illər Şimali Qafqazda baş verən hərbi əməliyyatlar nəticə sində Həştərxan vilayətinə Çeçenistan və Dağıstan dan çoxsaylı qaçqınlar gəlmişlər. Bununla əlaqədər regionda sosial vəziyyət gərginləşmişdir. Həştərxanla digər Xəzər limanlarının əlaqələrinin güclənməsi xidmət sahələrinin inkişafına zəmin ya ratmışdır. Bu, xüsusən mehmanxana təsərrüfatında öz əksini tapmışdır. Artıq şəhərdə dünya standartları na cavab verən yüksəkkeyfıyyətli bir neçə mehman xana istifadəyə verilmişdir. Xəzərin Qazaxıstan sahili ekstremal təbii iqlim şə raiti ilə fərqlənir. Bütövlükdə isə arid iqlim şəraiti rekreasiyanın inkişafına bir o qədər də yararlı deyil. Yarımsəhra və səhrada nəsə təşkil etmək son dərəcə böyük vəsait istəyir. Atırau vilayətində mütəmadi olaraq sahil zonasını su basır. Təbii ki, belə sahil əraziləri rekreasiya üçün yararsız hesab olunur. Bununla belə, Ural çayının aşağı hissəsində rekreasiya əhəmiyyətli sahələr möv cuddur.
Atırau vilayəti sahil ərazilərində neft mədənləri nin bir hissəsi suyun altında qaldığı üçün burada eko loji gərginlik artmışdır. Bölgədəki yaşayış məntəqələ ri ərazilərində ekoloji gərginlik elə həddə çatıb ki, hətta yerli əhali buradan köçmək məcburiyyətində qalıb: Beryozovka kənd sakinlərinin yaranmış ekoloji böhranla bağlı ölkə prezidentinə açıq məktubu buna misal ola bilər. Aktau vilayəti sahilində ekoloji vəziyyət daha mü rəkkəbdir. Uzun illər sahil bölgələrində hərbi sınaq məqsədi ilə yeraltı nüvə partlayışlarının aparılması burada radiasiya fonunun artmasına gətirib çıxarmış dır. Əlbəttə, belə şəraitdə sahil əraziləri rekreasiya əhəmiyyətini itirir. Türkmənistanın sahil əraziləri təbii iqlim şəraitinə görə Qazaxıstanın sahillərindən çox da fərqlənmir. Səhra və yarımsəhra landşaftları və yüksək quraqlıq rekreasiya təsərrüfatının inkişaf imkanlarını xeyli məhdudlaşdırır. Bölgədə əhalinin məskunlaşması əsa sən buradadan neft-qaz, brom, natrium-sulfat, bento nit və digər ehtiyatların mənimsənilməsi ilə bağlıdır.
Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|