Tərcüməçilər
Bu kitab aşağıdakılar tərəfindən müxtəlif dillərə tərcümə edilib:
Polyak dili
Azərbaycan dili
Dr. Marek Napiontek
T.e.n. Dr. Rəşad Zeynalov
Poznan, Polşa
Ortoped Travmatoloq
ortop@webmedia.pl
Mərkəzi Klinika
Bakı, Azərbaycan
Doctor_rashad@yahoo.com
Portuqal dili
Dr. Monica Paschoal Nogueira
San Paulo, Brazilya
monipn@uol.com.br
Hörmətli oxuyucular
Əyripəncəlik uşaqlarda aşağı ətraflarda ən sıx
rastlananan adangəlmə deformasiyalardan biridir.
Bu deformasiya Azərbaycanda da geniş
yayılmışdır. Əyripəncəliyin müalicəsi dünyada
son on illiyə qədər cərrahi üsulla aparılırdı.
Təəssüflə qeyd etmək istəyirəm ki, lazımsız
cərrahi müalicə respublikamızda hələ də
aparılmaqdadr. Bu kitab əyripəncəliyin konserva-
tiv gips metoduyla müalicəsi haqqında geniş
məlumat verir. Ponseti metodu ilə müalicə bu
xəstəliyin şəfasında yeni cığır açmışdır. Bu
metodla müalicə sayəsində lazımsız və ağır
cərrahi proseduralar artıq icra edilmir. Bu
asan ve yüksək nəticə əldə edilən metodu
respublikamızda tətbiq edə bilən çox az ortoped-
travmatoloq var. Bu kitab eyni zamanda
əyripəncəlik haqqında Azərbaycan dilində
yazılan ilk kitabdır. Ona görə də bu kitabın
içindəki məlumatın məsləkdaşlarımız üçün çox
faydalı olacağını düşünürəm.
Dr.Rəşad Zeynalov
Rus və Ukrayna dili
Jolanta Kavaliauskiene
Kaunas, Litva,
jokved@hotmail.com
Ġspan dili
Dr. Jose Morcuende və
Helena Ponseti
Ayova şəh.,Ayova , ABŞ
jose-morcuende@uiowa.edu
Turk dili
Dr. Selim Yalcin
Istanbul, Türkiyə
selimyalcin@ultrav.net
Ərəb dili
Dr. Ayman H. Javadi
Doçent, Konsultant.
Uşaq Ortopediyası
Kral Səud Bin Əbdüləziz
Tibb Universiteti,
Kral Əbdüləziz Tibb şəhəri,
Riyad,Səudiyyə Ərəbistanı
Digər Dillər
Fars dili
Çin dili Yapon dili
Dr.Jack Cheng Natsuo Yasui, Tokushimo, Yaponiya
Hon Konq, Çin nyasui@clin.med.tokushima-u.ac.jp
Jackcheng@cuhk.edu.hk Hirohiko Yasui, Osaka, Yaponiya
Christian and Brian Trower hirohiko_yasui@yahoo.co.jp
Guilin, Çin Yukihiko Yasui, Osaka, Yaponiya
trower@myrealbox.com hikobosy@yahoo.co.jp
Fransız dili
Dr.Franck Launay
Marsel, Fransa
Franck.launay@mail.ap-hm.fr
Ġtalyanca
Dr.Gaetano Pagnotta
Roma, İtaliya
pagnotta@opbg.net
Daniya dili
Ali Khosrowabady
Klaus Hindsø
alirezak2002@yahoo.com
hindso@dadlnet.dk
Fin dili
Emal Bardak
emalpgi@gmail.com
Salminen Sari
Ġsveç dili
sari.salminen@hus.fi
Gürcü dili
Bertil Romanus
bromanus@yahoo.com
Maia Gabunia
Urdu [Pakistan]
maianeuro@yahoo.com
Alman dili
Asif Ali
asifop@yahoo.com
Marc Sinclair
marc.sinclair@dbaj.ae
3
Müalicənin Elmi Əsasları
Bizim əyripəncəliyin müalicəsində istifadə etdiyimiz metod inkişaf qüsurunun biologiyasına
və ayağın funksional anatomiyasına əsaslanır.
Biologiyası
Əyripəncəlik embrional inkişaf qüsuru deyil. Normal inkişaf edən ayaq hamiləliyin
ikinci trimestrində əyripəncəliyə dönüşür. Əyripəncəlik nadir hallarda ultrasəs müayinəsinin
köməyi ilə hamiləliyin 16-cı həftəsindən əvvəl müəyyən edilir. Ona görə də, əyripəncəlik
bud-çanaq oynağı displaziyası və idiopatik skolyoz kimi tədricən inkişaf edən qüsurdur.
Şəkil 1-də hər iki tərəfində, xüsusi ilə solda daha ağır əyripəncəlik olan 17 həftəlik oğlan
dölü göstərilmişdir. Sağ malleol səviyyəsindən keçən frontal plandakı kəsik deltoid,
tibionavikulyar bağ və posterior tibialis vətərinin çox qalın olduğunu və qısa plantar
kalkaneonavikulyar bağla birləşdiyini göstərir (Şəkil 2). İnterosseos talokalkaneal
bağ normaldır.
Şəkil 3-də tibionavikulyar bağın fotomikroqrafiyası kollagen liflərin dalğalı və sıx
olduğunu göstərir. Hüceyrələr boldur və çoxunun nüvələri sferikdir (orijinal böyütmə,x475).
Ayaq daraqarxası oynaqların görünüşü ayaq daraqarxası sümüklərin dəyişmiş
1
vəziyyəyinə nəzərən fərqlidir. Ön ayaq bir az pronasiyadadır və bu da ayaqaltı
qövsün daha çox çökük (kavus) olmasına səbəb olur. Lateromedial istiqamətdə ayaq
daraq sümüklərinin getdikcə artan fleksiyası görünür.
Əyripəncəlikdə qastrosoleus və uzun barmaq fleksorları ilə daha da artan
tibialis posterior gərginliyi görünür. Bu əzələlər normal ayaqdakına görə daha
kiçik və qısadır. Qastrosoleusun distalında kollagenlə zəngin birləşdirici
toxumanın artması olur. Bu toxuma Axil tendonuna və dərin fasiyaya yayılır.
Əyripəncəlikdə ayaq biləyi və ayaq daraqarxası oynaqların arxa və iç
tərəfindəki bağlar çox qalın və gərgindir, buna görə də ayaq ekində,
2
navikula və kalkaneus adduksiyada və inversiyada durur. Ayaq əzələlərinin
ölçüləri deformasiyanın ağırlığı ilə tərs mütənasibdir. Ən ağır əyripəncəlikdə
qastrosoleus baldırın yuxarı üçdə birində kiçik əzələ olaraq görülür. Bağlarda,
vətərlərdə və əzələlərdə çoxlu kollagen sintezi uşaq 3-4 yaşına gələnə qədər
davam edə bilər və residivlərə səbəb ola bilər.
Mikroskop altında kollagen lif dəstələri dalğalı qıvrım şəklində görülür.
Bu qıvrımlar bağlara elastiklik xüsusiyyəti verir. Körpələrdə bağların yüngülcə
gərdirilməsi heç bir zərər törətmir. Bir neçə gün sonra yeni qıvrımlar əmələ gəlir
və bu daha sonrakı gərdirmələr üçün şərait yaradır. Buna görə də deformasiyanın
əllə düzəldilməsi mümkündür.
Kinematika
Əyripəncəlik ən çox ayaq daraqarxasında olur. Çox hissəsini qığırdağ təşkil edən
3
ayaq daraqarxası sümüklər doğuş sonrası son dərəcə fleksiya, adduksiya və inversiya
vəziyyətində olur. Aşıq sümüyü şiddətli plantar fleksiyadadır, boyunu içə və plantar
tərəfə dönük və başı paz şəklindədir. Qayığabənzər sümük ağır dərəcədə, medial
malleolun yanına, içə tərəf yer dəyişdirib və aşıq sümüyü başının medial səthi ilə oynaq
əmələ gətirir. Kalkaneus aşıq sümüyünün altında adduksiya və inversiyadadır.
3 günlük yeni doğulmuşda göstərildiyi kimi (Şəkil 4), qayığabənzər sümük iç tərəfə
yer dəyişdirib və aşıq sümüyü başı medial səthi ilə oynaq əmələ gətirir. Pazabənzər
sümüklər qayığabənzər sümüyün sağında, kubabənzər sümüksə altında görülür.
Kalkaneokuboid oynaq arxa və iç tərəfə istiqamətlənmişdir. Kalkaneusun ön üçdə ikisi
aşıq sümüyünün altında görülür. Tibialis anterior, ekstensor hallucis longus və ekstensor
digitorum longus vətərləri içə tərəf yer dəyişdirmişlər.
4