Yerin hərəkəti və onun coğrafi nəticələri
Öyrəndiklərinizi tətbiq edin
Tapşırıq
Hesablayın
3) Günəş şüalarının zenitdə olduğu nöqtələr və məntəqə müxtəlif
yarımkürələrdə yerləşərkən şüaların düşmə bucağını hesablamaq üçün 90°-dən
məntəqənin yerləşdiyi coğrafi enliyin qiymətini, sonra isə günəş şüalarının
zenitdə olduğu paralelin qiymətini çıxmaq lazımdır. Bu zaman isə Günəş
məntəqəyə nisbətən uzaqda yerləşir, onun məntəqədən 1° uzaqlaşması ilə
şüaların düşmə bucağı da 1° azalır.
ω=90°-φ-A
İlin müxtəlif vaxtlarında günəş şüalarının maksimum və minimum düşmə
bucağına malik olan məntəqələri uyğun olaraq seçib cədvələ yazın:
Dövrlər
21 mart
23 sentyabr
22 iyun
22 dekabr
Maksimum
Minimum
Verilmiş şəhərlərdə günəş şüalarının maksimum və minimum düşmə bucağını
hesablayın:
Şəhərlər
Qahirə
Durban Moskva Kanberra
Yerləşdiyi coğrafi enlik
30°
30° c.e.
56°
35° c.e.
şm.e.
şm.e.
Günəş şüalarının maksimum düşmə
bucağı
Günəş şüalarının minimum düşmə
bucağı
§18. Ümumiləşdirici tapşırıqlar
1. Bakı şəhəri ilə III saat qurşağının orta meridianı arasında nə qədər vaxt
fərqi olduğunu hesablayın:
A) 20 dəq., B) 1 s. 30 dəq., C) 15 dəq.,
D) 10 dəq., E) 45 dəq.
2. Bakı şəhərinin yerləşdiyi saat qurşağı ilə (III) London (0° ş.u.), Varşava (21°
ş.u.), Dehli (77° ş.u.), Vaşinqton (77° q.u.) şəhərlərinin yerləşdiyi saat
qurşaqlarının orta meridianı arasında dərəcə fərqini hesablayın.
3. Yerin Günəş ətrafında hərəkəti zamanı qeydə alınan günlərə aid səciyyəvi
xüsusiyyətləri cədvələ yazın:
21 mart
22 iyun
23 sentyabr
22 dekabr
4. Tropik xətləri və qütb dairələrinin qiymətlərini sxemdə yazın, onların
əsasında işıqlanma qurşaqlarının adlarını göstərin.
5.
Coğrafi obyektləri işıqlanma qurşaqlarında yerləşməsinə görə düzün:
Sumatra a., Haiti a., Yeni Torpaq a.; Somali, Qazaxıstan, İspaniya, Norveç;
Daşkənd, Kiyev, Kolombo şəhərləri.
Tropik
işıqlanma
qurşağı
Şimal və Cənub mülayim
işıqlanma qurşaqları
Şimal və Cənub qütb
işıqlanma qurşaqları
§18. Ümumiləşdirici tapşırıqlar. Qurşaq vaxtı və
günəş şüalarının
düşmə
bucağının
hesablanması
Yerin hərəkəti və onun coğrafi nəticələri
6. IV və V saat qurşaqlarının kənar və orta meridianlarının qiymətlərini
yazın.
7. Azərbaycan ilə eyni qurşaq vaxtına malik olan ölkələri müəyyən edin:
A) Norveç, İran, Macarıstan
B) Somali, Əlcəzair, Türkiyə
C) Əfqanıstan, Misir, Liviya
D) Tanzaniya, Moldova, Polşa
E) Somali, İraq, Tanzaniya
8. Bakı şəhəri ilə 3, 5, 7 saat qurşaq vaxt fərqinə malik olan və Şərq
yarımkürəsində yerləşən şəhərləri müəyyən edərək dəftərinizə yazın.
9. Fəsillərin dəyişməsinə görə ölkələrin adlarını qruplar üzrə yazın:
Namibiya, Konqo DR, Koreya Respublikası, Küveyt, İndoneziya, Yunanıstan, Çad,
Ekvador, İspaniya.
Fəsillərin dəyişməsi aydın müşahidə olunan
ölkələr
Fəsillər dəyişməyən ölkələr
Fəsillərin dəyişməsi zəif hiss edilən ölkələr
10. Şəhərlərdə günəş şüalarının maksimum və minimum düşmə bucağını
hesablayın:
Şəhərlər
Oslo
Pert
Aşqabad Kiyev
Kinşasa
Coğrafi enliyi
60°
şm.e.
32°
c.e.
38°
şm.e.
50°
şm.e.
5° c.e.
Maksimum düşmə
bucağı
Tarix
Minimum düşmə bucağı
Tarix
§19. Yerin müasir üfüqi və şaquli hərəkət sahələri
Yerin fəal tektonik təbəqəsi
§19. Yerin müasir üfüqi və şaquli hərəkət sahələri
Əfsanəyə görə Qız qalası Xəzər dənizinin çox yaxınlığında tikilmişdir. O qədər yaxın
imiş ki, Xəzər dənizinin suları qalanın divarlarını yuyurmuş. İndi isə qala ilə dəniz
arasında quru sahənin böyüdüyünü, Xəzər dənizinin uzaqlaşdığını görürük. Deməli,
indi Dənizkənarı Milli Park adlanan ərazilər əvvəllər su altında olmuşdur. Kür çayının
aşağı axarında olan ərazilər də yaxın vaxtlara qədər su altında qalmışdır. Eramızın
əvvəlində Strabonun verdiyi məlumata görə Araz çayı birbaşa Xəzər dənizinə
tökülürdü.
Təhlil edək:
1. Xəzər dənizində suyun səviyyəsinin qalxıb-enməsi nə ilə əlaqədardır?
2. Dünyanın ayrı-ayrı ərazilərinin qalxıb-enməsi hansı hadisələrlə əlaqədardır?
3. Bu ərazilərdə baş verən hadisələrin əsas nəticələri nədir?
Yer qabığının hərəkəti süxurların yatım formasını pozur
Açar
sözlər
Tektonik
hərəkətlər.
Qırılmalar.
Qırışıqlıqlar.
Dağlarda yol çəkilən zaman süxurların müxtəlif yatım
formalarına rast gəlinir. Onları dağların sıldırım
yamaclarında, çayların sahillərində də görmək olar. Bu
ərazilərdə süxurlar çox vaxt üst-üstə toplanır, bəzən maili
və ya müxtəlif formalar da olur. Onların belə vəziyyətlərdə
toplanması Yer qabığının üfüqi və şaquli istiqamətli
hərəkəti nəticəsində baş verir. Bu zaman süxurlar bir-birinə
qarışır, biri digərinin üzərinə keçir. Nəticədə müxtəlif
mənşəli və tərkibli süxurların növbələşməsi baş verir. Yerin
daxilində gedən proseslərlə əlaqədar Yer
Dostları ilə paylaş: |
