Commitment without borde ers antisemitizmi Önleme ve Holokost Eğitimi Kılavuzu

30
TEORİ
BAŞVURULAN KAYNAKLAR
Kistenmacher, Olaf: Zum Zusammenhang von Antisemi-
tismus und Antizionismus: Die Nahost-Berichterstattung 
der Tageszeitung der KPD, Die Rote Fahne, während der 
Weimarer  Republik.  In:  Michael  Nagel/Moshe  Zimmer-
mann  (Hrsg.):  Judenfeindschaft  und  Antisemitismus  in 
der deutschen Presse über fünf Jahrhunderte/Five hund-
red  Years  of  Jew-Hatred  and  Anti-Semitism  in  the  Ger-
man Press. Bremen 2013. Band 2, S. 591–608. Kübler, 
Elisabeth: „Als Individuen alles, als Nation nichts.“ Post-
nationales Europa und nationalistisches Israel? In: Jahr-
buch 2008. Dokumentationsarchiv des österreichischen 
Widerstands.  S.  86–102.  Mertens,  Lothar:  Antizionis-
mus:  Feindschaft  gegen  Israel  als  neue  Form  des  Anti-
semitismus.  In:  Wolfgang  Benz  (Hrsg.):  Antisemitismus 
in Deutschland. Zur Aktualität eines Vorurteils. München 
1995.  S.  89–100.  Salzborn,  Samuel:  Antisemitismus 
als  negative  Leitidee  der  Moderne.  Frankfurt  a.M. / 
  
New 
York 2010. Wolter, Udo: Nicht im Namen des Anderen. 
In: iz3w 284/ 2005. S. 33–33. Und: www.rote-ruhr-uni.
com/texte/wolter_anderen.pdf
EĞİTSEL KAYNAKLAR
Amadeu  Antonio  Stiftung  (Hrsg.):  „Läuft  bei  Dir!“  Kon-
zepte, Instrumente und Ansätze der antisemitismus- und 
rassismuskritischen Jugendarbeit. Berlin 2014. Amadeu 
Antonio Stiftung (Hrsg.): „Man wird ja wohl noch Israel 
kritisieren  dürfen …?!“  Über  legitime  Kritik,  israelbezo-
genen Antisemitismus und pädagogische Interventionen. 
Berlin 2010 American Jewish Committee Berlin Office 
(Hrsg.): Fiktion als Wahrheit – Israelbezogener Antisemi-
tismus  in  Film  und  Internet.  Handreichung  zur  Medien-
nutzung  in  heterogenen  Lerngruppen  und  Milieus  am 
Beispiel des Spielfilms „Tal der Wölfe – Palästina“. Berlin, 
2012 Bildungsstätte Anne Frank (Hrsg.): Weltbild Anti-
semitismus. Didaktische und methodische Empfehlungen 
für die pädagogische Arbeit in der Migrationsgesellschaft. 
Berlin,  2013  Fritz  Bauer  Institut,  Jugendbegegnungs-
stätte  Anne  Frank  (Hrsg.):  Neue  Judenfeindschaft? 
Perspektiven  für  den  pädagogischen  Umgang  mit  dem 
globalisierten Antisemitismus. Frankfurt a.M. / New York 
2006. Zentrum Demokratische Kultur (Hrsg.): „Vor An-
tisemitismus  ist  man  nur  noch  auf  dem  Mond  sicher.“ 
Antisemitismus  und  Antiamerikanismus  in  Deutschland. 
Bulletin 5/2004. Leipzig.

---

31
TEORİ
Antisemitizmle Hesaplaşmada  
Tarihsel-Siyasal Eğitimin  
İmkan ve Sınırlılıkları
METİN 
Patrick Siegele*
 
 
Derya: “Kendimize Holokost eğitiminde 
Yahudi kurbanların ön planda tutulup diğer 
‘kurbanların’ gözardı mı edildiği sorusunu 
sorduk. ‘Diğer kurbanların’ gündeme  
getirilmesi bir seçenek olarak mı yoksa  
bir ‘zorunluluk’ olarak mı görülmeli?” 
Tarihsel-Siyasal Eğitimin Hedefleri
Anne Frank Merkezi’ne gelen eğitimcilerden sıklıkla sergimize yap- 
tıkları ziyaretin nedeninin okullarındaki antisemit olaylara bir tepki  
vermek  istemek  olduğunu  duyuyoruz.
52
  Yapılan  ziyaret,  Holokost  
ile hesaplaşmanın gençlere, antisemitizm ve ırkçılığa karşı “bağı- 
şıklık” kazandıracağı ve onların tarihte baskıya maruz kalmış grup- 
larla  duygudaşlık  kurmalarını  sağlayacağı  yönündeki  beklentileri 
ile ilişkilendiriliyor.
 
Bazı eğitimcilere, Nasyonal Sosyalizm ve Holokost tarihinin öğ- 
retilmesine neden önem verdiklerini sordum. Ortaya aşağıdaki ce- 
vaplar çıktı:
   
— Tarihsel olaylar hakkında bilgi kazandırma
   
—  Hangi toplumsal ve siyasi koşulların Holokost’u mümkün kıl- 
dığını gösterme
   
—  Tek  tek  kurban,  fail,  seyirci  ve  destekçi  rollerini  gözler  önü- 
ne serme
   
—  Demokrasinin değerini gösterme ve demokrasiyi güçlendirme
   
—  Antisemitizmin, ırkçılığın ve diğer düşmanlaştırıcı ideolojilerin sü- 
rekliliklerini gösterme
* Anne Frank Merkezi (Berlin). Bu yazı daha kapsamlı aslından kısaltılarak yayım-
lanmıştır: Der Burger in Staat: Antisemitismus heute, Landeszentrale für politische 
Bildung Baden-Württemberg (Sayı: 4-2013). 
52  Anne Frank Merkezi’nin Berlin’de “Anne Frank. Burada & Bugün” adındaki 
daimi bir sergiye ev sahipliği yapmaktadır. Serginin parçası olarak, çok sayıda 
eğitsel program da sunulmaktadır.

---

32
TEORİ
   
— Korkutma ve dehşete düşürme
   
— Günümüz üzerine düşünmeyi olanaklı kılma
   
—  Çalışılan grupların antisemit tutumlarını değiştirme
Bu küçük derleme bile eğitimcilerin, Nasyonal Sosyalizm ve Holo-
kost  konularında  çalıştıklarında  genelde  “sadece”  bilgi  iletmekten 
daha fazlasını beklediklerini ortaya koyuyor. Fakat, uzmanlar arasın-
da  Holokost  ile  hesaplaşmanın  antisemitizmin  güncel  biçimlerine 
karşı etkili olup olamayacağı tartışmalı bir konudur.
Antisemitizm ile Nazi Rejiminin Suçsuz Gösterilmesi 
Arasındaki Karşılıklı İlişki 
2012 tarihinde Friedrich Ebert Vakfı tarafından yayımlanan amprik 
bir  araştırmaya  göz  atmak  ilginç  olacaktır.
53
  Bu  araştırmaya  göre 
antisemitizme  eğilim  gösteren  insanlar,  aynı  zamanda  kuvvetli  bir 
biçimde şovenist tutumlara, yani abartılı milli duygulara da eğilim 
gösteriyorlar.  Hemen  ikinci  sırada  Nazi  rejiminin  suçsuz  gösteril-
mesi  faktörü  geliyor.  “Yahudiler  yok  edilmemiş  olsaydılar,  Hitler 
bugün  büyük  bir  devlet  adamı  olarak  görülürdü”  veya  “Nasyonal 
Sosyalizm’in de iyi yanları vardı” ifadelerini onaylayan insanlar aynı 
zamanda ileri düzeyde Yahudi düşmanı oluyorlar.
 
Bu sonuçlarla Nasyonal Sosyalizm hakkında yürütülen eğitim  
çalışmasının antisemit tutumları değiştirmek için yeterli olduğu so-
nucuna varabilir miyiz? Wannsee Konferansı Anma ve Eğitim Meka- 
nı’nın eğitim sorumlusu Wolf Kaiser hem antisemitizmle mücadele 
edenlerin, hem de antisemitlerin Holokost’a duyarsız kalamadıklarını 
belirtiyor.  Kaiser’e  göre  antisemitizme  karşı  duruşu  güçlendirmek 
için,  Nazilerin  işlediği  Yahudi  cinayetleri  hakkında  dayanaklı  bilgi 
sahibi olmak zorunlu, fakat yeterli değildir.
Tarihsel-Siyasal Eğitim ile Ne Başarılabilir? 
Hem bilim alanında hem de eğitim uygulamalarında, antisemitizmin 
güncel  biçimleri  ile  mücadelede  tarihsel-siyasal  eğitimin  doğrudan 
başarılı sonuçlar verdiği konusunda haklı kuşkular mevcut. Almanya 
İçişleri Bakanlığı için hazırlanan bir raporda uzmanlar okul kitapların-
da “Yahudilerin sadece kurban ve mağdur rolünde gösterilmesi, anti-
semit kalıp yargıları kuşaktan kuşağa aktarıyor olabilir mi” sorusunu 
ortaya attılar.
54
 Tarihsel fenomenlerin basitleştirilip kırpılması ve Holo-
kost konusunda öğrencilerden abartılı ahlaki tepkiler beklenmesi diğer 
eleştiri noktaları.
 
53  Decker,  0liver,  Elmar  Brehler  ve  Johannes  Kiess  (2012)  Die  Mitte  im  Um-
bruch:  Rechtsextreme  Einstellungen  in  Deustchland,  Frederich  Ebert  Stiftung. 
2006’dan beri iki yıllık aralıklarla yayımlanan araştırma, Almanya çapında yapılan 
yaklaşık 2500 telefon mülakatına dayanmaktadır.
54  Bundesministerium des Inneren (2011) Antisemitismus in Deutschland: Er-
scheinungsformen,  Bedingungen,  Präventionansätze,  Bericht  des  unabhängigen 
Expertenkreises Antisemitismus, Berlin.
Bir diğer nokta da Nazi propaganda malzemesinin derslerde düşünül- 
meden  kullanılmasının  bazı  ırkçı  ve  antisemit  kalıpların  öğrencile- 
rin kafalarında yerleşmesine yol açması ihtimali. Son olarak, İsrail- 
Filistin  sorununun  derslerde  hemen  hiç  konu  edilmiyor  olmasının, 
öğrencileri bu sorunda İsrail’in rolünü tek yanlı, olumsuz ve abartılı 
şekilde görmelerine neden olan bir bilgi eksikliğine götürmesinin söz 
konusu olması.
 
Rapora  göre  yine,  eyaletlerin  ders  müfredatında  çoğunlukla 
Yahudi  Soykırımı  ve  Almanya’nın  İsrail’e  karşı  özel  sorumluluğuna 
ağırlık verilmesi söz konusuyken, antisemitizmle hesaplaşmayı kendi 
başına bir konu olarak ele alan eyalet sayısı sınırlıdır.
Eğitim Bilimi Açısından Tarih ve Bugün Arasındaki Bağ 
Tarih  öğrenimi,  sırf  bilgi  aktarımından  daha  fazlasını  içermelidir.  
Örneğin, Berlin-Brandenburg eyaletleri lise (Sekunderstufe 2) ders 
müfredat planında tanımlanan “yargı ve yönelim becerisi,” öğrenci- 
lere tarih üzerine düşünerek ve akla dayalı yargı ve değerler oluştur-
ma becerisini kazandırmayı amaçlar. Tarih öğreniminin tüm koşul-
ların sağlandığı durumlarda kişinin –antisemit olanlar da dahil– tavır  
ve tutumları üzerinde etki sahibi olduğu kabul edilmiş olur.
 
Nordrhein-Westfallen eyaletinin tarih dersi müfredat planında,  
“politik  yargı  becerisi”ne  somutluk  kazandırılmaktadır:  Öğrenciler  
“güncel konulardan insan anlayışlarına dek çeşitli düzlemlerde kendi  
politik  fikirlerinin  bilincine  varabilmeli  ve  bu  fikirleri  başka  bakış 
açıları  ve  bilgilerle  harmanlayıp  eleştirel  biçimde  gözden  geçirebil-
meli ve değiştirebilmelidir.” Politik eylemde bulunma becerisi konu-
sunda ise, diğer şeylerin yanı sıra bu becerinin amacı olarak, kendi 
politik görüş ve yargılarını temsil edebiliyor olma tanımı yapılır. Bu be- 
cerinin özünü “antidemokratik düşünce kalıpları ve otoriter argüman- 
larla eleştirel bir biçimde hesaplaşma ve bunlara gerektiği şekilde 
tepki verebilme” oluşturmaktadır.
55
 
 
Her iki yaklaşımda da -somut olarak tanımlanmasa da- değer 
eğitiminden söz edilmektedir. Bu noktada insan hakları pedagojisi-
nin önemli bir yardımı dokunabilir. İnsan hakları eğitiminin amacı, 
tek tek bireylere insan haklarını yaşama, bu hakları geliştirme ve ko- 
ruma becerisi kazandırmaktır. Anja Mihr’e göre, “tarihsel arka plan 
bilgisi” bunun bir parçasıdır. Tarihten örneklerle uğraşmak, hak ihl-
allerinin nedenlerini ve güncel insan hakları ölçüt ve standartlarını 
daha iyi anlamaya yardımcı olabilir. Tarihten ve günümüzden pratik 
örneklerin yardımı ile uluslararası insan hakları standartları, öğren-
cilere  “sorumluluk  bilinci  ile  hareket  etmede  kılavuz  ölçüt  olarak 
kazandırılabilir.
56
 
55  Ministerium für Schule und Weiterbildung des Landes Nordrhein-Westfalen 
(2001) Rahmenvorgabe Politische Bildung. Frechen, S.17-18.
56  Mihr, Anja. “Drei Fragen und Antworten zum Thema Aufarbeitung von Un-
rechtserfahrung und Menchenrechtsbildung,” Seite der Stiftung EVZ.

---