Cwfwr Cabbarl\. Se[ilmi] Wswrlwri

12

ALTUNBAY. Elxan, bir dw unutma ki, swn wrwblwrin dar a`ac\ndan qa[m\] bir adamsan,

swnin Elxan oldu`unu ancaq mwn bilirwm. Indi gwl (

onun wlindwn dart\b pwncwrwyw do`ru

s^r^y^r.) bax! Nw g=r^rswn?

ELXAN. Hwr g^n g=rd^y^m qanl\ dwh]wtlwrdwn biri, hwr g^n mwnimlw [iyin-[iyinw

Solmaz\n taxt\n\ gwzdirwn yaz\q Da]dwmiri uzatm\]lar, ya] [ubuqlarla yal\n k^rwklwrinw

d=y^rlwr. Qan\ g=ylwrw s\[ray\r…

ALTUNBAY. O, swnin Solmaza qar]\ e]qini bilir vw gizlwdirmi].

ELXAN. Yalan! O he[ bir ]ey bilmir. O g^nahs\zd\r. Mwnwm m^qwssir, mwn.

ALTUNBAY. Tor`ut! (

{a`\r\r, sonra Elxana.) Unutma ki, bir dwqiqwdw mwhv ola bilwrswn.

(Tor`ut gwlir.)

ELXAN. O yaz\qda he[ bir g^nah yoxdur.

ALTUNBAY. Wllwrindwki qan nwdir?

TOR~UT. K=lwnizw y^z [ubuq vurulmas\n\ buyurmu]dunuz.

ALTUNBAY. Vuruldumu?

TO~RUT. Swkswnincidw =ld^.

ELXAN. Dwh]wt! Yerlwr qan, g=ylwr qan!

ALTUNBAY. Son s=z^md^r, cocuq olma, d^]^n, yollar\m\z\ ay\rma.

ELXAN. M^mk^n deyil, anlay\rsanm\, m^mk^n deyil. Bu k=lwlik d^nyas\, bu altun

h=kmranl\`\, bu q\l\nc hakimiyywti s^rd^kcw, bu qanl\ wllwr yuyulmayacaqd\r. Indicw

g^nahs\z bir  nsane ^rwyi susduruldu. Halbuki mwn onu altunlara, dinlwrw, k=lwliyw qar]\

[a`\rarkwn ac\qlan\b atd\`\ baltan\n yeri budur, k=ks^mdwdir. Qan\ hwlw dw

dayanmam\]d\r. M^mk^n deyil, mwn bu qanl\ altun vw q\l\nc h=kmranl\`\na d^]mwnwm.

Mwnim vuru] yollar\m bu qanl\ saraylar\n xarabal\qlar\ ^zwrindwn ke[ir, anlay\rsanm\! Mwn

insanl\`\n ^mumi vw wbwdi swadwtini bu ]wxsiyywt istibdad\n\n mwzarlar\ ^zwrindw tikmwk

istwyirwm, anlay\rsanm\! D^]^nd^y^m vuru]da ilk d^]mwnim wrwb basq\n[\lar\, ikinci

d^]mwnim bw]wriyywti sal\]d\ran vw g^cs^zlwri wzdirwn dinlwr, ^[^nc^ d^]mwnim isw

k=lwlik t=rwdwn b^t^n indiki ictimai m^hit vw ya]ay\], qurulu]dur ki, onun da ba]\nda swn

vw swnin kimi  nsane qwssablar\ dururlar.  Ba]qa yol yoxdur. Mwnim yolum swnw qar]\d\r.

ALTUNBAY. Mwn dw swnw qar]\yam. (

&z^nw bir sillw [\rp\r vw eyni zamanda.) Tor`ut!

(

deyw I]arw edir, ^[-d=rd nwfwr I[wri girir.) Bwywnirswnmi?

ELXAN. Bwli, o elw dw olmal\d\r. Zatwn hwr bir d^ha m^hitin sapq\nl\`\ndan, hwr bir dahi

m^hitin yumruqlar\, twpiklwri alt\ndan do`ur.

ALTUNBAY. Elwmi?.. Tor`ut!.. (

Elxan\ d=yw-d=yw [\xar\rlar.) +l^ncwywdwk. Elw, elw!

Yalvaracaqsan. Elw, bwrkdwn!

ELXAN. Mwn dilimi gwmirwcwk, d^]mwnw qar]\ inlwmwywcwywm. Yaln\z bir ricam var,

qarda]\m Aq]in sa` isw, mwni arayacaq. Ona mwndwn son vida.

ALTUNBAY. Tor`ut! (

d=ymwkdw davam edirlwr.) Bwrkdwn, elw, elw!

TO~RUT. A`am, qan yerw axacaq.

ALTUNBAY. Olsun, bwrkdwn, elw!

SOLMAZ (

bir hwywcanla I[wri at\laraq). Altunbay, aman, ba`\]la, mwn kimswni sevmirwm.

+ld^rmw, ba`\]la!

---

13

ALTUNBAY. Hm! Dayana bilmwdin! Bwrkdwn, elw, elw!

SOLMAZ (

bir iztirabla Altunbay\n ayaqlar\na qapanaraq). Aman, wfv et, yaz\qd\r, =ld^rmw!

ALTUNBAY. Sapq\n qad\n, swn susmayacaqsan?

(Bo`az\ndan yap\]\b bo`maq istwrkwn Rwbi =z dwstwsilw girir.)

RWBI. Dayan\n, bu nwdir? (

Ham\s\ dayan\r.) Onlar\n twqsiri nwdir?

ALTUNBAY (

yaltaqlanaraq). Ziyankard\r, a`am!

RWBI. Omu? Yax]\. (

Wsgwrlwrw.) Onu saxlay\n. Onun ^[^n bizim x^susi qanunumuz

vard\r. Da]qalaq edilmwlidir. Sonra, s=ylwyin, burada bilwgwnli Elxan kimdir? O burada

Babwk ad\ ilw ya]ay\rm\].

(S^kut.)

SOLMAZ (

yava]dan Altunbaya). Swn g=stwrmwywcwkswn, deyilmi?

RWBI. Bu nw s^kutdur? Sizdwn soru]uram Elxan kimdir?

ELXAN. Mwnwm, mwn…

RWBI. {ox g=zwl! Bwlli oldu. Islam dininw, bir olan allaha qar]\ ^syan qald\ran, xalq i[indw

twbli`at apar\b, eli dinsizliyw, zinaya, yolbasarl\`a, ^syana [a`\ran swnswnmi?

ELXAN. Bwli, mwnwm.

RWBI. Swn hwlw bir yol hwbsdw olmu]sanm\?

ELXAN. Iki yol. Sonuncuda dar a`ac\ndan qa[d\m.

RWBI. {ox g=zwl, bu dwfw art\q =l^mdwn qa[a bilmwzswn. Dar a`ac\ haz\r, budur, fitva

wlimdwdir. Altunbay, swn belw yaramazlar\ gizlwdirmi]swn!?

ALTUNBAY. Mwn bilmwmi]wm, a`a. Mwn onu hwrrac bazar\ndan alm\]am.

RWBI. Yax]\, swn dw bizimlw gedwcwkswn. O q\z nw deyir?

ALTUNBAY. He[, a`am, ba`\]lanmas\n\ dilwyirdi. Mwn =z^m Wbu &beydw wrz edwrwm.

Bwlkw nahar edwr, sonra gedwrsiniz?!

RWBI. Burax bu dillwri, hayd\!

ALTUNBAY (

Elxan\n yan\ndan ke[wrkwn yava]ca). Swrswm hwrif, mwhv olduq.

ELXAN (

Solmaza do`ru s^rwkli vida bax\]lar\ ilw). Olsun, yaln\z ona toxunulmas\n.

(

Gedirlwr. Solmaz bir twhwss^rlw ardlar\nca bax\b qal\r.)

SOLMAZ. Ox, k^sk^n tale, k^sk^n tale! (

A`layaraq dizi ^stw d^]^r.)

Pwrdw

Swkkizinci g=r^]

(Xilafwt valiliyi. Wbu &beyd Z^beyr)

WBU &BEYD. Yaz ki, atw]pwrwstlwrcw yax]\l\q tanr\s\ H^rm^zd hwmi]w i]\qlarda, pakl\q vw

g=zwlliklwrdw twcwss^m edir. Ona g=rw dw bu q\z hwr g^n ibadwt vaxt\ =z ni]anl\s\n\n

evindwn atw]gaha gwlib, =z f^sunkar g=zwlliyilw xalqa qar]\ durmal\d\r. Atw]gah m^bidlwri

buna dini bir rwng verirlwrsw dw, hwr ]eydwn wvvwl, bu, xalq\n bwdii duy`ular\n\ ox]amaq vw

xalq\ atw]gaha s^r^klwmwk ^[^nd^r. Odlar gwlininin g=zwlliyini g=rmwk ^[^n =lkwnin hwr

---

14

twrwfindwn gwnclwr, dwliqanl\lar, hwtta qocalar, qad\nlar belw ax\]\b gwlirlwr. Ba] oca`\n

twmwlini sars\tmaq ^[^n bu q\z m^tlwq atw]gahdan [\xar\l\b twlwf edilmwlidir. Ancaq

g=zlwdiyimiz q^vvw gwlib yeti]mwdiyindwn, b=y^k ^syanlara yol vermwmwk ^[^n, twdrici

twdbirlwr g=r^l^r. Yaz. Twzyiq davam edir. Ki[ik ocaqlar twdriclw da`\d\l\r. S=z vw i]lw

islam\n nw]rinw, xalq\n ruhwn wrwblw]mwsinw [al\]\l\r. Azadl\q ^[^n m^barizw tw]wbb^slwri

amans\zcas\na bo`ulur. &syan[\lar, x^susilw ba][\lar\ twqib vw dwrhal edam edilirlwr.

Vergilwr toplan\r. Azwrbaycan\n xristian vw atw]pwrwstlwrini ^syana twhrik ^[^n Bizans

imperatorlu`u twrwfindwn g=ndwrilmi] mwktubu, toplanm\] vergilwri, dwvwlwr ilw neft

g=ndwririk. Baqi salam. Wmirwlm=minin xwlifwnin wllwrin =p^r^k.

AQ}IN (

girwrwk). Salamwleyk^m!

WBU &BEYD. Vw wleyk^m, buyurun, Aq]in! (

Z^beyrw.) Yax]\, gerisini =z^n yaz, bitir.

(

Aq]inw.) Swfwriniz [ox uzun s^rd^. Bar\ qarda]\n\zdan bir xwbwr bildinizmi?

AQ}IN. Yox, ^[ g^nd^r at belindw da`lar\, da]lar\ gwzirwm. Cocuq ikwn ya]ad\`\m\z oba

da`\d\lm\]d\r. Qarda]\mdan isw soraq bilwn yoxdur.

WBU &BEYD. T^rk^stana nw vaxt gedirsiniz?

AQ}IN. Mwktub g=ndwrdim. Bu ax]am da =z^m yola d^]^rwm. Ancaq yenw qarda]\mdan

nigaran vw g=z^ ya]l\ gedirwm.

WBU &BEYD. Ad\n\ s=ylwrsiniz, biz dw soraq edwrik. Tap\larsa, mwktubla bildirw bilwrik.

AQ}IN . O [ox g=zwl olar. Twkcw qoca day\m\ tapa bildim. O da mwnimlw dan\]maq

istwmwdi.

WBU &BEYD. Nw ^[^n?

AQ}IN. Mwnim m^swlman oldu`umu bilincw: “Swn bizim yurdumuzu tar-mar edwn,

atw]gahlar\m\z\ xaraba, xalq\m\z\ wsir edwn wrwblwrin dininw iman gwtirmi]swn. Get, ulu

H^rm^zd^n vw yaz\q xalq\m\z\n d^]mwni, mwn xain ilw dan\]maram,”—deyw a`lad\.

Qarda]\m\ soru]dum, nw qwdwr yalvard\m, g=stwrmwdi. Ac\qland\m. Hwlak edwcwkdim,

yaln\z qocal\`\na ba`\]lad\m.

RWBI (

girwrwk). Nwhaywt, Elxan\ tapd\m. D^]mwn ^ns^rlwrdwn dw bir [oxunu yaxalad\m.

Dustaqdad\rlar. Altunbay da wmrw m^ntwzwrdir.

AQ}IN (

bir maraqla). Rwbi, kimi dedin, Elxan kimdir?

RWBI. Bilwgwnli bir qul, dinsiz bir hwrif.

AQ}IN. Bilwgwnli Elxan.

WBU &BEYD. Amma Aq]in, o bir bwla, bir cwhwnnwmdir.

AQ}IN. Aman, nw deyirsiniz? Bilwgwnli Elxan, o mwnim qarda]\m olacaqd\r. Mwnim

^rwyim d=y^n^r. Gwncdirmi?

RWBI. Iyirmi-iyirmi bir ya]lar\nda.

AQ}IN. Aman, o =z^d^r. O, mwnim qarda]\m\n yadigar\d\r.

WBU &BEYD. Elw isw, [ox twwss^f! Bu adam islam\n, daha do`rusu, b^t^n dinlwrin amans\z

bir d^]mwnidir. Atw]pwrwst belw deyil. Qwti bir dinsiz vw wxlaqs\zd\r.

AQ}IN. Aman, nw deyirsiniz?

WBU &BEYD. H=kumwt, din vw ]wriwtlwri q\r`\n yaradan bir amil g=r^r. Bunlara l^zum

g=rmwz. Fwrdlwrin x^susi mallar\na, hwtta wrlwrin arvadlar\na belw yiywlik haqq\n\

tan\mayan, izdivac\ haqs\zl\q g=rwn bir dinmi vw ya twriqwtmi s=ylwywk, [\xartm\]d\r.

---