D-Элементы VI группы



Yüklə 425,83 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/2
tarix04.05.2023
ölçüsü425,83 Kb.
#108455
  1   2
ItmynBO2vema5FuEpnQAtNHUep4u8msYEqsLo61T




Guruhning umumiy tavsifnomasi. 
 
28
Cu 

 1
s
2
2
s
2
2
p
6
3
s
2
3
p
6
3
d
10
4
s
1
;
[Ar] 3
d
10
4
s
1
 
47
Ag 

 1
s
2
2
s
2
2
p
6
3
s
2
3
p
6
3
d
10
4
s
2
4
p
6
4
d
10
5
s
1

[Kr] 4
d
10
5
s
1
 
79
Au 

 1
s
2
2
s
2
2
p
6
3
s
2
3
p
6
3
d
10
4
s
2
4
p
6
4
d
10
4
f
14
5
s
2
5
p
6
5
d
10
6
s
1
;

[Xe] 4
f
14
5
d
10
6
s
2
 


Cu
…3d
10
4s
1
Cu
2+ 
… 3d
9
4s

yoki
 
… Cu 3d
9


3d 


4 s
Cu 
Cu
2+ 


 
 
 
 
Jarayon E
0
298

 
V
 
Cu
2+
 + 2e
-
 = Cu 
0,337
Ag
1+
 + 1e
-
 = Ag 
0,799 
Au
3+
 + 3e
-
 = Au 
1,5 
1 gurug b guruhchasi d – elementlarining elektrod 
potentsiallari 
.. H


 
Cu … Ag… Au …


Mis uchun +2, kumush uchun +1, oltin 
uchun esa +3 oksidlanish darajalari nisbatan 
xarakterli hisoblanadi. Kumushning +1 
oksidlanish darajasining barqarorligi 4d
10
 
konfiguratsiyasining mustahkamligi bilan 
tushuntiriladi, bu konfiguratsiya Pd hosil 
bo’ladi. 


1 - guruh qo’shimcha guruhchasi 
elementlarining atom radiuslari, asosiy 
guruhcha elementlarinikiga nisbatan ancha 
kichik, shu sababli mis, kumush va oltin katta 
zichlikga va yuqori suyuqlanish haroratiga 
egaligi bilan ajralib tiradi.


Misdan kumushga o’tgan sari atom radiuslari 
ortadi, oltinda esa o’zgarmaydi, oltin davriy 
jadvalda lantanoidlardan keyyin joylashganligi 
sababli lantanoidli siqilish samarasini o’zidan 
o’tkazadi. Oltinning zichligi juda katta.
Ushbu elementlarning faolligi yuqori emas,
elementni tartib raqami ortgan sari yana 
kamayadi. 


Tabiatda tarqalishi. 
Tabiatda turli birikmalar ko’rinishida 
uchraydi,
 Cu
2
S – mis yaltirog’i,
CuFeS
2
 – mis kolchedani (xalkopirit),
Cu
3
FeS
3
 - bornit,
Сu
2
(ОН)
2
СО
3
yoki СuСО
3
 Сu(ОН)
2
 - malaxit 


Mis - Сu 

 qizil rangli ancha yumshoq metal,

 T
suyul
 = 1083°С,

 yuqori elektr – va issiqlik o’tkazuvchanlikka 
ega,

 turli-tuman qotishmalar hosil qiladi. 



Olinish usullari.
Mis (I) sulfid suyuqlanmasi orqali О
2
purkash usuli 
orqali: 
2Cu
2
S + 3О
2
 = 2Cu
2
O + 2SO
2

2Cu
2
O + Cu
2
S = 6Cu + SO
2



Kimyoviy xossalari 
 
2Сu + О
2
 = 2СuО 
(800°С); 
Сu + S = CuS 
(350°C); 
Сu + Сl
2
 =СuСl
2

2Сu + О
2
 + H
2
О + СО
2
 = (СuОН)
2
СО
3

(havoda – yashil rangli parda hosil bo’ladi); 


Сu + 4НNО
3(kons)
 = 2NO
2
 + Cu(NO
3
)
2
 + 2Н
2
О; 
3Сu + 8НNО
3(suyul)
 = 2NO + 3Cu(NO
3
)
2
 + 4Н
2
О; 
Сu + 2H
2
SO
4(kons)
 = SO
2
 + CuSO
4
 + 2H
2
О; 
2Сu + 2H
2
SO
4(suyul) 
+ О
2
 = 2CuSO
4
+ 2H
2

 (Cu kukunini qaynatish). 


Mis (I) - oksidi Сu
2
О
 – to’q qizil rangli qattiq 
modda, asosli xossalarni namoyon qiladi.
Mis (I) tuzlarining bir qismi suvda eruvchan, 
lekin havo kislorodi bilan oson oksidlanadi, Mis 
(I) kompleks birikmalari barqarordir
[Cu(NH
3
)
2
]
+



Сu
2
О + 2НСl
(suyul)
 = 2CuCl

 + H
2
O; 
Сu
2
О + 4НСl
(ortiqcha)
 = 2H[CuCl
2
] + H
2
O; 
2Сu
2
О + 8НСl
(suyul)
 + О
2
 = 4CuCl
2
 + 4Н
2
О; 
2Сu
2
О + 4Н
2
О + О
2
 = 4Сu(ОН)
2

Сu
2
О + СО = 2Сu + СО
2
.
Cu(OH) gidroksidi
 barqaror emas va tezda oksidlanadi. 


Mis (II)-oksidi СuО
– qizil-qo’ng’ir rangli qattiq 
modda
, asosli xossalarni namoyon etadi.
4CuO = 2Cu
2
O+ O
2

СuО + Н
2
 = Сu + Н
2
О; 
3СuО + 2А1 = 3Сu + Аl
2
О
3

СuО + С = Сu + СО; 


СuО + СО = Сu + СО
2

3СuО + 2NH
3(г)
 = N
2
 + 3Сu + 3H
2
О; 
СuО + 2НС1 = СuСl
2
 + Н
2

Ishqorlar bilan suyultirilganda kuchsiz amfoter 
xossani namoyon qiladi: 
СuО + 2NaOH = Na
2
СuO
2
 + Н
2

 


Mis (II)-gidroksidi Сu(ОН)
2
 – havo rangli 
birikma, suvda erimaydi, termik beqaror, asosli 
xossaga ega, kuchsiz oksidlovchi: 
CuSO
4
 + 2NaOH
(suyul)
 = Cu(OH)
2
↓ + Na
2
SO
4
;
Cu(OH)
2
 + 2HCl = CuCl
2
 + 2H
2
O; 
Cu(OH)
2
 + 2NaOH
(kons)
 = 
Na
2
[Cu(OH)
4
]; 
Ishqoriy metallar kupratlari 
ko’k rangga ega 


2Cu(OH)
2
 + CO
2
 = Cu

(
 
ОН)

СО
3

- + H
2
O; 
Cu(OH)
2
 = CuO + 2H
2
O; 
Cu(OH)
2
 + 4NH
4
OH = 
[Cu(NH
3
)
4
](OH)
2
 + 4H
2
O; 
Aldegidlarga sifat reaktsiyalari: 
2Cu(OH)
2
 + СН
3
СНО = Cu
2
O + СН
3
СООН + 2H
2
O


Mis (II) birikmalari – oksidlovchidir: 
CuSO
4
+ M = Cu

 + MSO
4
(М = Fе, Zn)
2CuSO
4
 + 2NaE + SO
2
 + 2H
2
O = 2CuE

 + 
2H
2
 SO
4
 + 2Na
2
SO
4
 
(E =Cl, Br , I, NCS)


Kuchli kislotalarning mis (II) tuzlari suvli 
eritmalarda ma’lum darajada gidrolizga 
uchraydi. Kation gidratlangan holatda bo’ladi: 
Cu
2+
 + Н
2
О 

 CuOH
 +
 + Н
+

Сu
2+
+ 4Н
2
О 

[Cu(H
2
O)
4
]
3+ 
[Cu(H
2
O)
4
]
2+
 + Н
2
О 

[Cu(OH)(H
2
O)
3
]
+
 + Н
3
О

Gidrolizning protolitik shakli 


Mis (II) ning ammiak, aminokislotalar, 
ko’p atomli spirtlar bilan kompleks 
birikmalari
[Cu(NH
3
)
4
](OH)

Cu (II) ning oqsillar va peptidlar, shu bilan birga 
biuret (NH
2
 –CO–NH–CO–NH
2
) bilan ishqoriy 
sharoitda birikib ko’k-fiolet rangni komp;eks 
birikmalarni hosil qilishi, peptid bog’larni 
mavjudligini asoslashda qo’llaniladi. Сu (ΙΙ) ning 
biuret va oqsillar bilan reaktsiyalari biuretli 
reaktsiyalar deyiladi.


Kumush
Kumush Ag – yaltiroq xarakterli og’ir plastik 
metal,
Т
suyul
 = 962°С,
Metallar orasida nisbatan katta elektr - va 
issiqlik o’tkazuvchanlikka ega, ko’pgina 
metallar bilan qotishmalar hosil qiladi.


Kimyoviy xossalari 
Faolmas (asl) metal hisoblanadi, to’g’ridan-to’g’ri О

bilan reaksiyaga kirishmaydi, suyultirilgan kislotalar 
НСl, H
2
SO
4
eritmalari bilan ham reaksiyaga 
kirishmaydi 


2Ag + Cl
2
 = 2AgCl; 
4Ag + 2SO
2
 + 2O

Yüklə 425,83 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə