Daġ DÖVRÜ alti cġlddə
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
104
qalıqlarının növləri qədim Aşelə nisbətən 4 dəfə artıq müəyyən olunmuşdur (Hüseynov, 1975, 1981, 1985). Azıx düşərgəsinin qədim Aşel mədəniyyətinə aid olan VI təbəqədə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı zəngin daş məmulatı ilə birlikdə heyvan sümükləri, ocaq və kömür qalıqları tapılmışdır. Azıx düşərgəsinin qədim Aşel mədəniyyətinə aid olan VI təbəqədən aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqlarının zənginliyi göstərir ki, qədim Aşel dövründə düşərgədə uzun müddət məskunlaşmış qədim insanlar ovçuluq və yığıcılıqla məşğul olmuşlar. Azıx paleolit düşərgəsində ibtidai insanların ovçuluq təsərrüfatı ilə məşğul olmasını əks etdirən daş alətlərlə yanaşı, müxtəlif heyvanlara aid olan zəngin sümük məmulatının tapılması göstərir. Qədim Aşel mədəniyyətinə aid olan sümük məmulatının bəziləri daşlaşmış vəziyyətdədir. Qədim Aşel mədəniyyətinə aid təbəqədən 100 mindən artıq 11 heyvan növünə məxsus olan sümük məmulatı tapılmışdır. Sümük məmulatının əksəriyyəti çapılıb doğranmış vəziyyətdədir. Fauna qalıqlarının bəziləri odda yandırılmışdır (Hüseynov, Cəfərov, 1986). Qədim aşel dövründə Azıx düşərgəsində aşağıda qeyd olunmuş heyvanlar ovlanmışdır: 1)
merka kərgədanı; 6) nəhəng maral; 7) Qafqaz maralı; 8) 105
Mesopotamiya maralı; 9) mağara kaftarı; 10) Ekyus hidrintinus və müxtəlif quş sümükləri. Düşərgənin qədim Aşel dövrünə aid təbəqəsindən tapılmış fauna qalıqlarından aydın olur ki, həmin dövrdə Azərbaycan ərazisində qədim insanların yaşaması üçün əlverişli təbii coğrafi şərait olmuşdur. Məhz, təbii coğrafi iqlim şəraitinə uyğun olaraq, respublikamızın ərazisində qədim insanlar məskunlaşmışlar (Məmmədov, 1998).
Azıx paleolit düşərgəsinin VI təbəqəsindən tapılmış zəngin fauna qalıqları, ocaq, yanmış vəziyyətdə kömür və sümük məmulatı onu göstərir ki, burada qədim mağara sakinləri daimi yaşamış və ovçuluqla məşğul olmuşlar. Eyni zamanda qədim aşel adamlarının iri və nəhəng heyvanları ovlamaq üçün geniş imkanlara malik olmalarını göstərir. Ovçuluq cəmiyyəti nəinki yeməklə təmin edirdi, həm də təbiətin müxtəlif dəhşətli iqlim şəraitində soyuqdan qorunmaq üçün insana şərait yaradırdı. Eyni zamanda qədim insanları daha sıx kollektivlər halında birləşməyə sövq edirdi və buna görə də qədim Azıx sakinləri kollektivdə birləşərək ovçuluqla məşğul olmuşlar. Çoxtəbəqəli Azıx
paleolit düşərgəsinin orta Aşel
mədəniyyətinə aid olan V təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı daş məmulatı ilə yanaşı, yüz minlərlə heyvan sümükləri də aşkar olunmuşdur. Orta Aşel təbəqəsindən də 101 ədəd quş və
106
heyvan sümükləri tapılmışdır. Həmin quş sümüklərinin təyini zamanı onların 21 quş növünə aid olması müəyyən edilmişdir (Burçak Abramoviç, Əliyev, 1990).
Azıx düşərgəsinin V təbəqəsindən tapılmış fauna qalıqları içərisində aşağıdakı heyvan növləri müəyyən edilmişdir: 1)
yaşıl qurbağa; 2) yunan tısbağası; 3) adi kirpi; 4) nalburun meqeli yarasası; 5) böyük nalburun; 6) şiş qulaq bayquş; 7) adi uzunqulaq bayquş; 8) canavar; 9) çaqqal; 10) tülkü; 11) porsuq; 12) dələ; 13)mağara kaftarı; 14) qamışlıq pişiyi; 15) vaşaq; 16) bəbir; 17) mağara ayısı; 18) qonur ayı; 19) Himalay ayısı; 20) çöl donuzu; 21) cüyür; 22) Mesopotamiya maralı; 23) nəhəng maral; 24) Qafqaz maralı; 25) ceyran; 26) dağ keçisi; 27) bizon; 28) vəhşi at; 29) vəhşi uzunqulaq; 30) merka kərgədanı; 31) dovşan-rusak; 32) pişşux; 33) pişşux-Arəpi; 34) oxlu kirpi; 35) adi taxıl siçanı. Yuxarıda göstərilmiş fauna növlərindən aydın olur ki, orta Aşel mədəniyyəti zamanı qədim insanların həyatında ovçuluq daha üstün yer tutmuşdur. Fauna qalıqları içərisində mağara ayıları və maral sümüklərinin qalıqları çoxluq təşkil edir (Hacıyev, Əliyev, 1978).
Aşkar edilmiş sümük məmulatı içərisində odda yanmış sümük qalıqları da qeydə alınmışdır. İstər qədim, istərsə də orta 107
Aşel mədəniyyətinə aid olan təbəqələrdə bir neçə ocaq yeri aşkar olunmuşdur. Məhz həmin ocaqlarda da yanmış sümük qalıqları qeydə alınmışdır.
Azıx paleolit düşərgəsinin V təbəqəsində yanmış heyvan sümüklərinin qeydə alınması, Aşel mədəniyyəti dövründə ibtidai sakinlərin ovladıqları heyvanların ətini ocaqda bişirdiklərini göstərir.
Çoxtəbəqəli Azıx paleolit düşərgəsinin III təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı Mustye mədəniyyətinə aid yüz minlərlə ovlanmış heyvan sümükləri tapılmışdır.
Aparılan kompleks arxeoloji tədqiqatlar zamanı məlum olmuşdur ki, orta Paleolit dövründə də ibtidai insanların həyatında ovçuluq əsas yer tutmuşdur. Dediklərimizi Azıx düşərgəsinin orta Paleolit dövrünə aid təbəqəsindən tapılmış çoxlu miqdarda ovlanmış heyvan sümükləri təsdiq edir. Çoxtəbəqəli Azıx düşərgəsinin orta Paleolit dövrünə aid təbəqəsindən tapılmış heyvan sümüklərinin əksəriyyəti xırda hissələrə doğranıb parçalanmış vəziyyətdədir.
Professor D.V.Hacıyevin rəhbərliyi altında aparılan elmi tədqiqatlar zamanı müəyyən olunmuşdur ki, orta Paleolit dövründə yaşayan neandertal tipli insanlar Azıx paleolit düşərgəsində 10, çoxtəbəqəli Tağlar paleolit düşərgəsində 20, Daşsalahlı mustye düşərgəsində 14, Damcılı mağarasında 11, Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|