Daġ DÖVRÜ alti cġlddə



Yüklə 2,35 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə38/106
tarix30.12.2017
ölçüsü2,35 Mb.
#18438
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   106

152 

 

alətlərin  tipoloji  xüsusiyyətləri  onların  işlək  ağızlarının  batıq 



olmasından ibarətdir (bax şəkil 32, 7, 33, 11). 

 

 



İki  işlək  ağızlı  düz  qaşovlar  (17  ədəd).  Onların  10  ədədi 

çaxmaq, 7 ədədi isə slanes daşından hazırlanmışdır. Maraqlıdır ki, 

təsvir  olunan  alətlərin  əksəriyyəti  iri  qəlpələr  üzərində 

hazırlanmışdır.  Təsvir  olunan  alətlərin  nümunələri  şəkil  33,  1,  5-

də göstərilmişdir. 

                          İki işlək ağızlı qabarıq qaşovlar (4 ədəd). Onların 3 ədədi 

çaxmaq, 1 ədədi isə slanes daşından hazırlanmışdır. Alətlərin işlək 

ağızları  dik  və  yarımdik  dişləklə  işlənmişdir.  Təsvir  olunan 

alətlərin  zərbə  səthləri  yaxşı  saxlanılmışdır.  Təsvir  olunan 

alətlərin nümunələri şəkil 33, 8, 34,6, 36, 2-də göstərilmişdir. 

                     İki  işlək  ağızlı  batıq  qaşovlar  (3  ədəd).  Onların  2  ədədi 

çaxmaq  və 1 ədədi slanes daşından  hazırlanmışdır. Maraqlıdır ki, 

alətlərin  işlək  ağızları  dərin  dişəklə  işlənmişdir.  Təsvir  olunan 

alətlərin nümunələri şəkil 36, 5; 41, 8-də göstərilmişdir. 

                    İki  işlək  ağızlı  batıq-qabarıq  qaşovlar  (7  ədəd).  O nların  5 

ədədi  çaxmaq,  2  ədədi  isə  slanes  daşlarından  hazırlanmışlar. 

Təsvir  olunan  alətlərin  əsas  tipoloji  xüsusiyyəti  onların  işlək 

ağızlarının  batıq-qabarıq  formasında  olmasıdır.  Təsvir  olunan 

alətlərin nümunələri şəkil 33, 8, 9-da göstərilmişdir. 

                     Konvergent  qaşovlar  (8  ədəd).  Onların  5  ədədi  çaxmaq,  3 

ədədi  isə  slanes  daşından  hazırlanmışdır.  Təsvir  olunan  alətlərin 



153 

 

hamısı  üçbucaqlı qəlpələr  üzərində  hazırlanmışdır. Əksəriyyətinin 



zərbə  səthi  və  zərbə  düyünü  yaxşı  saxlanmışdır.  Bəzən  təsvir 

olunan  alətləri  arxeoloji  ədəbiyyatlarda  limas  tipli  alətlər  də 

adlandırırlar  (Lümley,  1969,  1971).  Lakin  bunlar  tipoloji  c əhətcə 

limas  tipli  alətlərdən  fərqləndiyinə  görə  onları  konvergent  qaşov 

adlandırmaq  daha  düzgün  olardı.  Təsvir  olunan  alətlərlə  yanaşı, 

əmək  alətləri  içərisindən    4  ədəd  konvergent  qabarıq  ağızlı  və  1 

ədəd  konvergent  batıq  ağızlı  qaşovlar  da  qeydə  alınmışdır.Təsvir 

olunan konvergent qaşovların nümunələri şəkil 36, 1, 3; 37, 4; 43, 

4-də göstərilmişdir. 

                        Künclü  qaşovlar    (20  ədəd).  Onların  15  ədədi  çaxmaq,  5 

ədədi isə slanes daşından hazırlanmışdır. Arxeoloji ədəbiyyatlarda 

bəzən belə alətləri künclü itiuclu da adlandırırlar. Xüsusilə, fransız 

arxeoloqu  A.Lümley  təsvir  olunan  alətləri  künclü  itiuclu 

adlandırır  (Lümley,  1969,  1971).  Azıx  paleolit  düşərgəsində 

künclü  qaşovlar  ilk  dəfə  Aşel  mədəniyyəti  dövründə  meydana 

çıxmış  və  inkişaf  etməyə  başlamışdır.  Mustye  mədəniyyətinə  aid 

təbəqədən  də  künclü  qaşovlar  qeydə  alınmışdır.  Maraqlıdır  ki, 

alətlərin  əksəriyyəti  qəlpələr  üzərində  hazırlanmışdır.  Alətlərin  

işlək  ağızları,  əsasən  dik,  yarıdik  və  bəzən  də  subparalel  dişəklə 

işlənmişdir.  Təsvir  olunan  alətlərin  nümunələri  şəkil    40,  1-7-də 

göstərilmişdir. 



154 

 

                    Enli  qaşovlar  (18  ədəd).  O nların  10  ədədi  çaxmaq,  8  ədədi 

isə  slanes  daşından  hazırlanmışdır.  İşlək  ağızlarına  görə,  həmin 

alətləri  3  qrupa  ayırmaq  olur:  düz  ağızlı,  qabarıq  və  batıq  ağızlı 

qaşovlar.  Maraqlıdır  ki,  enli  qaşovların  hamısı  qəlpələr  üzərində 

hazırlanmışdır. Təsvir olunan alətlərin nümunələri şəkil 38, 2-4-də  

göstərilmişdir. 

                     Qaşovcuqlar  (22  ədəd).  Onların  13  ədədi  tipik,  9  ədədi  isə 

atipik  qaşovcuqlardan  ibarətdir.  Qaşovcuqların  14  ədədi  çaxmaq, 

8 ədədi isə slanes  daşından hazırlanmışdır. Təsvir olunan alətlərin 

17 ədədi qəlpə, 5 ədədi isə lövhə üzərində hazırlanmışdır. 

 

 

Gəzli alətləri (15 ədəd). Onların 8 ədədi slanes, 7 ədədi isə 



çaxmaq  daşlarından  hazırlanmışdır.  1982-ci  ilədək  səhv  olaraq 

Azıx düşərgəsinin daş  məmulatı  içərisində əsas  yeri  gəzli  və dişli 

alətlərin tutduğu  göstərilirdi.  Lakin sonralar daş  məmulatı texniki 

və tipoloji cəhətcə tədqiq olunmuş  və  həmin  fikrin  səhv olunması 

müəyyən  olunmuşdur.  Yəni,  Azıx  düşərgəsinin  daş  məmulatı 

içərisində dişli və gəzli alətlər çoxluq təşkil etməyib, əksinə, əmək 

alətlərinin  cüzi  hissəsini  təşkil  edir  (Cəfərov,  2004).  Aparılan 

arxeoloji  tədqiqatlar  zamanı  müəyyən  olunmuşdur  ki,  Azıx 

düşərgəsində ilk dəfə olaraq gəzli alətlər Aşel mədəniyyəti zamanı 

meydana  çıxmışdır.  Düşərgənin  aşağı  təbəqələrinin  daş  məmulatı 

içərisində  isə tipik  gəzli alətlər qeydə alınmamışdır. Ancaq həmin 

alətlərin  prototipləri  müəyyən  olunmuşdur.  VI  təbəqədən  aşkar 




155 

 

olunmuş  gəzli  alətlərin  nümunələri  şəkil  37,  1;  38,  5-də 



göstərilmişdir. 

                   Dişli alətlər (18 ədəd). Onların 12 ədədi çaxmaq, 6 ədədi  isə 

slanes  daşından  hazırlanmışdır.  Maraqlıdır  ki,  dişli  alətlərin 

hamısı  qəlpələr  üzərində  hazırlanmışlar.  Təsvir  olunan  alətlərin 

işlək ağızları dişli dişləklə işlənmişdir. Dişli alətlərin içərisində bir 

ədəd  iki  çənglə  örtülmüş    vəziyyətdədir.  Bu  həmin  alətin  ibtidai 

insanlar  tərəfindən  bir  neçə  dəfə  işləndikdən  sonra  yenidən 

işləndiyini  göstərir.  İbtidai  insanlar  hər  dəfə  həmin  aləti  yenidən 

dişəkləmişlər.  Təsvir olunan alətin bir  neçə dəfə çənglə örtülməsi 

də  sonuncu  fikrimizi  təsdiq  edir.  Təsvir  olunan  dişli  alətlərin 

nümunələri şəkil 39, 7; 41, 3-də göstərilmişdir. 

                   Azıx düşərgəsinin  VI təbəqəsinin daş  məmulatı  içərisində  31 

ədəd  kəsici  alət  də  qeydə  alınmışdır.  Həmin  alətlərin  işlək 

hissələri  dişli- gəzli  formaya  malikdir.  Təsvir  olunan  alətlərin 

əksəriyyəti  bir  işlək  ağıza  malik  olanlardan  ibarətdir,  lakin 

alətlərin  içərisində  ikiişlək  ağıza  malik  olanlar  da  qeydə 

alınmışdır.  Təsvir  olunan  alətlərin  əksəriyyəti  qəlpələr  üzərində 

hazırlanmışdır. 

                   Azıx düşərgəsinin  VI təbəqəsinin daş  məmulatı  içərisində 82 

ədəd  fraqment  formasında alətlər qeydə  alınmışdır.  Maraqlıdır ki, 

keçmiş  SSRİ  ərazisində  Aşel  mədəniyyətinə  aid  fraqment  alətlər 

ilk  dəfə  olaraq  Azıx  mağarasının    VI  təbəqəsində  qeydə 




Yüklə 2,35 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   106




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə