Daġ DÖVRÜ alti cġlddə
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
172
Fransanın Ballone qədim insan düşərgəsində aparılan arxeoloji tədqiqat işləri zamanı ən qədin Daş dövrünə aid maddi mədəniyyət nümunələri tapılmışdır. Ballone düşərgəsindən aşkar olunmuş maddi mədəniyyət nümunələrinin yaşı milyon ilə bərabərdir. Hələlik Avropa ölkələri ərazisində bu tarixə malik olan ikinci bir düşərgə qeydə alınmamışdır. Ballone düşərgəsindən daş məmulatı ilə yanaşı ovlanmış heyvan sümükləri də tapılmışdır (Lümley, 1971, 1998). Fransa ərazisində aşkar olunmuş ən maraqlı və zəngin paleolit düşərgələrindən biri də Terra-Amata düşərgəsidir. Düşərgə Fransanın cənub-şərqində olub, Nitsa şəhəri ərazisində yerləşir. Burada arxeoloji tədqiqat işlərini professor A.Lümley aparmışdır. Tədqiqatlar zamanı düşərgədən qədim Aşel dövrünə aid çoppinqlər, əl çapacaqları və başqa əmək alətləri aşkar olunmuşdur. Terra-Amata düşərgəsindən daş məmulatı ilə birlikdə ovlanmış heyvan sümükləri də tapılmışdır. Sümük məmulatı içərisində Merka kərgədanı, nəhəng maral, vəhşi öküz və başqa heyvan sümükləri çoxluq təşkil edir. Düşərgədən çoxlu heyvan sümüklərinin tapılması burada yaşayan qədim sakinlərin həyatında ovçuluğun mühüm yer tutduğunu göstərir (Lümley, 1969, 1971). Maraqlıdır ki, Terra-Amata düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı ibtidai tikili yeri qeydə alınmışdır. Professor 173
A.Lümleyin fikrincə, qədim tikili yerində ibtidai insanlar müvəqqəti yaşamışlar. Bu sahədə onlar əmək alətləri hazırlamaqla məşğul olmuşlar. Qeyd etdiklərimizi tikinti yerindən aşkar olunmuş çoxlu istehsal tullantıları bir daha sübut edir. İbtidai tikili yerinin eni 4-6 m, uzunluğu 8-15 m-ə yaxın olmuşdur. Tikili yerinin sahəsi daşlarla örtülü olmuşdur. Müəyyən edilmişdir ki, tikili yerinin ortasında ocaq yandırılmış, hətta ocağın küləkdən sönməməsi üçün ətrafına daşdan sədd çəkilmişdir (Lümley, 1998, 2000).
Terra-Amata düşərgəsində ən maraqlı tapıntılardan biri Paleolit dövrü adamının ayaq izinin mədəni təbəqədə qalmasıdır. Onun ölçülərinə əsasən müəyyən edilmişdir ki, həmin dövrün adamının boyu 1,56 m olmuşdur. Fransanın cənubunda Totavel şəhərinin 2 kilometrliyində yerləşən Kondel- Araqo düşərgəsində aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqları özünün zənginliyinə görə xüsusi maraq doğurur. Araqo qədim insan düşərgəsində aparılan tədqiqatlar zamanı qədim Daş dövrünə aid əmək alətləri tapılmışdır. Aşkar olunmuş əmək alətləri içərisində əsas yeri kobud çapma alətləri (çopper, çoppinq), əl çapacaqları, qaşov tipli alətlər və itiuclular təşkil edir. Araqo düşərgəsindən aşkar olunmuş kobud çapma alətləri klassik üsulda hazırlanmış və tipologiyasına əsasən qədim Aşel dövrünə aid olunur. Araqo 174
düşərgəsindən daş məmulatı ilə yanaşı, ovlanmış heyvan sümükləri də aşkar olunmuşdur. Bu qədim Araqo düşərgəsi sakinlərinin həyatında ovçuluğun əsas yer tutduğunu göstərir. Totavelin Kondel- Araqo düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı insan kəllələri və çənələri aşkar olunmuşdur. Xüsusilə, düşərgədə 1969-cu il iyulun 21-də aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı qədim insanın alt çənəsi tapılmışdır. Çənə üzərində 5 ədəd diş tam şəkildə qalmışdır. 1970-ci il iyulun 16-da aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı üzərində 5 diş olan qadın çənəsi tapılmışdır. 1971-ci il iyulun 22-də aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı qədim insan kəlləsi və üst çənə aşkar olunmuşdur. Üst çənə kəllə ilə birlikdə tapılmış və 20-25 yaşlı qadına məxsusdur. 1979-cu il iyulun 27-də Kondel-Araqo düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı qədim insanın kəllə qapağı tapılmışdır (Lümley, 1998). Araqo düşərgəsindən tapılmış paleoantropoloji qalıqlar ona dünya şöhrəti qazandırdı. Mən 2001-ci il iyulun 3-dən avqustun 2- dək və 2003-cü il fevral- mart aylarında Fransada elmi ezamiyyətdə olarkən Araqo düşərgəsindən tapılmış maddi mədəniyyət qalıqları ilə Totavel şəhərində olan Avropa tədqiqatlar mərkəzində yaxından tanış olmuşam. Araqo düşərgəsindən tapılmış paleoantropoloji qalıqlar Avropanın ilk sakinlərinə aid 175
olub, qədim Aşel dövründə 600-450 min il bundan əvvəl yaşamış qədim Araqo və Totavel adamlarının sümük qalıqlarıdır. Maraqlıdır ki, Kondel-Araqo düşərgəsindən tapılmış çənə Azıx düşərgəsinin aşel təbəqəsindən aşkar olunmuş çənə ilə dövr etibarı ilə yaxınlıq təşkil edir. Hər iki düşərgədən tapılmış qədim insan çənəsi yaş etibarı ilə müqayisə oluna bilər və qədim insanların antropoloji xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün ən mühüm tapıntılardır (Cəfərov, 2004). Araqo düşərgəsindən tapılmış paleoantropoloji tapıntıların hamısı Aşel mədəniyyətinə aid təbəqələrdən aşkar olunmuş və həmin qədim insanlara aid kəllə və çənələr 450-500 min il bundan əvvəllər Fransanın cənubunda Totavel-Araqo ərazilərində yaşamış və ovçuluqla məşğul olmuşlar (Lümley, 1998). 2001-ci ilin iyul ayında Fransada elmi ezamiyyətdə olarkən Totavel şəhərində olan Avropa tədqiqatlar mərkəzində saxlanılan Araqo düşərgəsinin daş və fauna məmulatı ilə yaxından tanış oldum. Araqo düşərgəsi Totavel şəhərində 2,5 km aralıda Enge çayının sol sahilində dağın döşündə yerləşir (bax şəkil 124, 128, 129). Araqo düşərgəsinin və Totavel şəhərinin yerləşdiyi ərazi bizim Qarabağı xatırladır. Hər tərəf dağlarla əhatə olunmuş, Totavel çökəkliyinin arasından Enge çayı axır və şəhəri iki hissəyə ayırır (bax şəkil 124).
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|