Daġ DÖVRÜ alti cġlddə
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
192
sürmək olar ki, Azərbaycan və Qafqaz dağlarında yaşamış Aşel dövrü adamları azıxantrop tipli insanlar olmuşlar. Dünya alimlərini uzun müddət ibtidai adamların fiziki tipi düşündürmüş və bu sahədə elmi tədqiqat işləri aparmışlar. Dünyanın müxtəlif ölkələri ərazisində aparılan arxeoloji tədqiqatlar işləri nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, qədim Aşel dövrü adamlarının fiziki tipi pitikantrop, sinantrop və heydelberq tipli adamlardan ibarət olmuşdur. Pitikantrop tipli insan ilk dəfə 1891-ci ildə Hollandiya həkimi Dyuba tərəfindən Yava adasında tapılmışdır. Yava adasında aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı daş məmulatı ilə yanaşı, paleoantropoloji qalıqlar da tapılmışdır. Sonralar Yava adasında aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində pitikantrop tipli adamların sümük qalıqları – kəllə və çənələri tapılmışdır. Yava adasında tapılmış paleoantropoloji tapıntıların tədqiqi nəticəsində antropoloqlar müəyyən etmişlər ki, pitikantrop tipli adamların boyu 160-170 sm, beyin tutumu isə 850-950 kub sm-ə bərabər olmuşdur (Alekseyev, 1984). Sonralar Afrika, Fransa, İtaliya, İspaniya, Almaniya, Qafqaz və digər ölkələrin ərazilərində aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı daş məmulatı ilə yanaşı pitikantrop tipli insanların sümük qalıqları tapılmışdır (Lübin, 1998, Lümley, 1998).
193
Arxeoloji tədqiqatlar zamanı tapılmış ibtidai insan qalıqları içərisində sinantrop tipli insanın tapıntısı xüsusi maraq doğurur. Sinantrop tipli insanın qalıqları 1927-ci ildə kanadalı alim Devidson Bleyk tərəfindən çinin Çjoukoudyan kəndi ərazisində tapılmışdır. Bu kənd Pekin şəhərindən 54 km cənub-qərbdə yerləşir. Burada aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı qədim insanın çənəsi tapılaraq həmin yerin adı ilə sinantrop, yəni Çin adamı adlandırılmışdır (Lümley,1998). Çinin Çjoukoudyan qədim paleolit düşərgəsindən zəngin maddi mədəniyyət qalıqları aşkar olunmuşdur. Sonralar 1929-cu ildə Çjoukoudyan paleolit düşərgəsində aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı daş məmulatı ilə yanaşı kəllə qapağı, skelet və başqa sümük qalıqları aşkar olunmuşdur. Pitikantrop, atlantrop, heydelberq adamı ilə yanaşı sinantropu da qədim insanlar qrupuna aid edirlər. Lakin göstərilən qrup adamlarından sinantrop bir qədər inkişaf xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir. Lakin bunların arasında fərq azdır. Sinantrop müasir adamlardan və neandertal tipli insanlardan beyin tutumuna görə fərqlənir. Sinantropun beyin tutumu 1200 sm 3 , boyu 160-165 sm-dir. Maraqlıdır ki, Çjoukoudyan düşərgəsindən sinantrop tipli insanın qalıqları ilə yanaşı, qədim Paleolit dövrünün əmək alətləri ilə birlikdə ocaq qalıqları da tapılmışdır (Boriskovski, 1979). 194
1929-1930-cu illərdə çinli alim Pey Ven-Çjun Çjoukoudyan paleolit düşərgəsindən bir uşağın və 30-35 yaşlı qadının kəllə sümüyünü tapmışdır (Lümley, 1998). Sinantrop fiziki inkişafına görə pitikantropa oxşasa da, bir az ondan çox inkişaf etmişdir. Elmi araşdırmalar zamanı məlum olmuşdur ki, sinantropun boyu 144-156 sm, beyin tutumu isə 1050-1200 kub sm-ə qədər olmuşdur. 1907-ci ildə Almaniyanın Heydelberq şəhəri yaxınlığında, Mauer kəndi ərazisində qədim insanın alt çənəsi aşkar olunmuşdur. Çənəyə tapıldığı yerin adı verilmiş, Heydelberq adamı adlandırılmışdır. Heydelberq adamı qədim insan qruplarından biridir. Çənə Nekkar çayının qədim çöküntülərində (24 m dərinliyində tapılmışdır) kərgədan, qədim fil, bizon, qədim at və s. sümük qalıqları ilə birlikdə tapılmışdır. Çöküntü mindel buzlağı dövrünə aid olunur (500 min il bundan əvvəllər). Çənə çox primitivdir, dişləri isə müasir insan dişlərini xatırladır. Arxeoloq A.Rust buradan tapılmış əmək alətlərini qədim Aşel dövrünə aid edir və heydelberq adamının alətləri olduğunu göstərir. Dünyanın əksər alimləri Heydelberq adamının pitikantrop və sinantropa yaxın olmasını göstərirlər (Boriskovski, 1979, Lübin, 1998). Avropa üçün ən maraqlı elmi əhəmiyyətə malik paleoantropoloji tapıntılar Fransanın Kondel-Araqo düşərgəsində 195
aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı əldə olunmuşdur. 1969-cu ildə professor Henri dö Lümleyin rəhbərliyi altında aparılan tədqiqatlar zamanı üzərində 5 diş olan qədim insan çənəsi, 1970- ci ildə 18-20 yaşlı qadına məxsus çənə, 1971-ci ildə kəllə ilə birlikdə üst çənə, 1979-cu ildə qədim insanın kəllə qapağı tapılmışdır. Kondel-Araqo paleolit düşərgəsindən tapılmış paleoantropoloji tapıntılar üzərində professor Mariya Antuanetta dö Lümley elmi tədqiqat işləri aparmışdır. Onun apardığı elmi tədqiqat işləri zamanı məlum olmuşdur ki, Kondel- Araqo paleolit düşərgəsindən tapılmış paleoantropoloji tapıntıların hamısı Aşel mədəniyyətinə aid olub, 450 min il bundan əvvəl Fransanın cənubunda Totavel ərazisində yaşamış və Avropanın ulu sakinləridir. Onlar düşərgədə əmək alətləri hazırlamış və ovçuluqla məşğul olmuşlar (Lümley, 1998, 2000). Gürcüstanın Dmanisi paleolit düşərgəsində aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı 4 kəllə və 4 qədim insan çənəsi tapılmışdır. Dmanisi düşərgəsinin V təbəqəsindən tapılmış paleoantropoloji tapıntıları antropoloq L.Qobunya tədqiq etmişdir. Onun fikrinə görə Dmanisidən tapılmış qədim insan çənələri analoji cəhətcə Şərqi Afrikanın Olduvay (Homo habilis) və Asiyanın (Yava pitikantrop) qədim insan tapıntıları ilə yaxınlıq təşkil edir (Lordkipanidze, 2004).
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|