Daġ DÖVRÜ alti cġlddə
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
201
heyvan sümüklərindən düzəldirlər (Lümley, 1969, 1998; Qriqoryev, 1971, 1988). Mustye mədəniyyəti dövründə də qədim insanların əsas məşğuliyyəti ovçuluq və yığıcılıqdan ibarət olmuşdur. Aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı Mustye
mədəniyyətinə aid olan düşərgələrdən neandertal tipli insanların qəbirləri aşkar olunmuşdur. Ilk dəfə neandertal tipli insanın sümük qalıqları Almaniyanın Neandertal kəndi ərazisində olan düşərgədən tapıldığı üçün həmin insan tapıntısına neandertal adamı adı verilmişdir. Aparılan elmi araşdırmalar zamanı müəyyən olunmuşdur ki, Mustye mədəniyyəti zamanı nendertal tipli insanların həyatında dəfn mərasimi olmuş və eyni zamanda həmin insanlarda bəzi dini görüşlər formalaşmağa başlamışdır. Bu fikirlərimizi mustye
mağara düşərgələrindən tapılmış paleoantropoloji tapıntılar da təsdiq edir (Lübin, 1977, 1988, 1998; Lümley, 1998). Qafqaz və Yaxın Şərq ölkələri ərazisində Mustye mədəniyyətinə aid ən zəngin maddi mədəniyyət nümunələri Tağlar və Azıx düşərgəsinin III təbəqəsindən aşkar olunmuşdur (Hüseynov, 1985; Cəfərov, 1999). Çoxtəbəqəli Azıx düşərgəsinin III təbəqəsindən tapılmış daş məmulatının 1786 ədədi slanes, 1293 ədədi çaxmaq və 14 ədədi isə dəvəgözü daşından hazırlanmışdır. 202
Düşərgənin III təbəqəsinin daş məmulatı içərisində 18 ədəd çaydaşı qeydə alınmışdır. Azıx düşərgəsinin Mustye mədəniyyətinə aid təbəqəsindən daş məmulatı içərisində 63 ədəd nüvə və 33 nüvə qırıqları qeydə alınmışdır. Nüvələr (63 ədəd). Azıx düşərgəsinin Mustye mədəniyyətinə aid olan təbəqəsindən tapılmış nüvələrin 31 ədədi slanes, 28 ədədi çaxmaq və 4 ədədi isə dəvəgözü daşından hazırlanmışdır. Tipoloji cəhətcə nüvələr diskşəkilli, birzərbəsəthli, ikizərbəsəthli və levallua nüvələrinə bölünür. Düşərgənin III təbəqəsindən tapılmış nüvələrin nümunələri 63 və 65-ci şəkildə göstərilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Mustye mədəniyyətinə aid təbəqədən tapılmış nüvələr qalıq nüvələrdən ibarətdir. Onların üzlərindən çoxlu qəlpə və lövhələr qoparılmışdır. Azıx düşərgəsinin III təbəqəsindən tapılmış əmək alətlərini aşağıdakı tiplərə ayırmaq olur: 1.
2.
atipik levallua qəlpələri (17 ədəd); 3.
levallua itiucluları (68 ədəd); 4.
dişəklənmiş levallua itiuclular (36 ədəd); 5.
psevdolevallua itiucluları (12 ədəd); 6.
mustye itiuclular (16 ədəd); 7.
sadə bir ağızlı qaşovlar (23 ədəd); 203
8. sadə bir ağızlı qabarıq qaşovlar (27 ədəd); 9.
10.
iki düz işlək ağızlı qaşovlar (18 ədəd); 11.
iki düz işlək ağızlı batıq qaşovlar (9 ədəd); 12.
iki işlək ağızlı qabarıq qaşovlar (6 ədəd); 13.
iki işlək ağızlı batıq-qabarıq qaşovlar (7 ədəd); 14.
konvergent qaşovlar (7 ədəd); 15.
künclü qaşovlar (14 ədəd); 16.
Tağlar tipli qaşovlar (4 ədəd); 17.
enli qaşovlar (16 ədəd); 18.
əl çapacaqları (2 ədəd); 19.
kobud çapma aləti (1 ədəd); 20.
kiçikölçülü alətlər (55 ədəd). Azıx düşərgəsinin Mustye mədəniyyətinə aid təbəqəsindən tapılmış daş məmulatının zənginliyi burada qədim insanların daimi və uzun müddət yaşadıqlarını göstərir. Eyni zamanda mağara sakinləri əmək alətlərinin bir hissəsini mağaranın özündə, digər hissəsini isə düşərgədən kənarda hazırlamışdır (Hüseynov, 1985, 1986; Cəfərov, 1994, 1999). Maraqlıdır ki, Azıx düşərgəsinin qədim, orta və son Aşel dövrlərinə aid olan təbəqələrdən bir ədəd də olsun dəvəgözü daşından hazırlanmış əmək aləti qeydə alınmamışdır. Deməli, qədim Azıx sakinləri dəvəgözü daşı ilə ilk dəfə 120-100 min il 204
bundan əvvəl – Mustye mədəniyyətinin başlanğıcında tanış olmuş və ondan özləri üçün əmək alətləri hazırlamağa başlamışlar. Bu heç də təsadüfi olmamışdır. Qədim Azıx sakinləri təcrübədə görmüşlər ki, dəvəgözü və çaxmaqdaşından istənilən formada əmək alətləri hazırlamaq olur və ona görə də alət hazırlamaqda üstünlüyü çaxmaq və dəvəgözü daşlarına vermişlər. Azıx mustye düşərgəsinin daş məmulatının elmi təhlili göstərir ki, mağara sakinləri əmək alətlərinin bir hissəsini mağaranın özündə, digər hissələrini isə düşərgədən kənarda, yəni Quruçay dərəsində hazırlamış və sonralar düşərgəyə gətirib həmin alətlərdən istifadə etmişlər. Eyni zamanda Mustye mədəniyyəti dövründə neandertal tipli insanlar Azıx düşərgəsində daimi yaşamışlar. Mustye mədəniyyəti dövründə qədim Azıx sakinlərinin əsas məşğuliyyəti ovçuluq və yığıcılıqdan ibarət olmuşdur (Hüseynov, 1975, 1985, 1986; Cəfərov, 1983, 1999). Yeri gəlmişkən qeyd etmək lazımdır ki, çaxmaqdaşı Azərbaycan Respublikasının Qarabağ ərazisində, dəvəgözü daşı isə Kəlbəcər rayonu ərazisində və Göyçə gölü ətrafında daha çox yayılmışdır. Mustye mədəniyyəti dövründə daşdan əmək alətləri hazırlamaq üçün xammal toplamaqla xüsusi insanlar qrupu məşğul olurdu. Digər insan qrupu isə düşərgələrə gətirilmiş çaydaşılarından əmək alətləri hazırlamaqla məşğul olurdular. Ona görə də daimi yaşayış yeri olan düşərgələrdə arxeoloji qazıntılar Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|