Daġ DÖVRÜ alti cġlddə
Dişəklənmiş levallua itiucluları
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dişəklənmiş levallua itiucluları
- Mustye itiucluları
- Sadə bir işlək ağızlı qaşovlar
- Iki işlək ağızlı qaşovlar
- Konvergent qaşovlar
- Künclü qaşovlar
- Tağlar tipli əmək alətləri
213
içərisində ən maraqlı və diqqəti cəlb edən alətlərdən biridir. Təsvir olunan
alətlər əsasən çaxmaq və slanes daşlarından hazırlanmışdır. Alətlərin işlək ağızları və ucluqları incə dişəklənmişdir. Dəstək hissələrinin bəziləri kiçik qopuqlarla nazildilmişdir. Təsvir olunan dişəklənmiş levallua itiuclularının nümunələri 83 və 87-ci şəkillərdə göstərilmişdir.
üsulları əsasən levallua itiuclularının hazırlanma üsulu əsasında olmuşdur. Lakin levallua itiuclularına nisbətən, mustye itiucluları nisbətən qısa, qalın, enli lövhə və qəlpələr üzərində hazırlanmışdır (şəkil 88; 102). Tağlar düşərgəsində aşkar olunmuş mustye itiucluları üzərində ikinci dəfə işlənmə əməliyyatı əsasən yanvari, hündür, yarım hündür və bəzən də dik dişəklə aparılmışdır. Bir neçə mustye itiuclusu subparalel dişəklə işlənmişdir (şəkil 88, 2, 3). Mustye itiuclularının əksəriyyəti birinci və ikinci qoparma üsulu ilə hazırlanmışdır. Eyni zamanda bir neçə mustye itiuclusunun dəstək hissəsi nazik qopuqlarla işlənmiş və bu da alətin iş prosesində əlverişli istifadə etməyə imkan yaratmışdır. Tipoloji cəhətcə Tağlar düşərgəsindən aşkar olunmuş mustye itiuclularını bir neçə qrupa bölmək olar (Cəfərov, 1999).
214
Tağlar düşərgəsinin V və VI təbəqələrindən tapılmış mustye itiucluları II-IV təbəqələrdən aşkar olunanlara nisbətən qalın və enlidir. Təsvir olunan mustye itiuclularının nümunələri şəkil 100 və 102-də göstərilmişdir.
8 ədədi dəvəgözü daşından hazırlanmışdır. Görünür düşərgənin qədim sakinləri limas tipli alətlər hazırlayarkən üstünlüyü dəvəgözü daşına vermişlər. 2 ədəd limas isə çaxmaqdaşı üzərində hazırlanmışdır. Limaslar əsasən qalın və qısa lövhələr üzərində hazırlanmışdır. Təsvir olunan alətlərin nümunələri şəkil 76, 2 və 3-də göstərilmişdir.
düşərgəsinin əmək alətləri içərisində II yeri qaşov tipli alətlər tutur. Qaşov tipli alətlərin əksəriyyəti levallua lövhələri üzərində hazırlanmışdır. Tipoloji cəhətcə sadə bir işlək ağızlı qaşovları üç qrupa ayırmaq olar: 1) düz ağızlı; 2) batıq ağızlı; 3) qabarıq ağızlı qaşovlar. Təsvir olunan alətlərin nümunələri şəkil 80 və 95-də göstərilmişdir. Iki işlək ağızlı qaşovlar (52 ədəd). Alətlərin əksəriyyəti çaxmaqdaşından hazırlanmışdır. Təsvir olunan iki işlək ağızlı qaşovları aşağıdakı qruplara ayırmaq olar: düz ağızlı (59 ədəd), qabarıq ağızlı (38 ədəd), batıq ağızlı (10 ədəd), qabarıq-batıq işlək 215
(16 ədəd) və iki qabarıq ağızlı qaşovlar (29 ədəd). Təsvir olunan alətlərin nümunələri şəkil 80, 2, 3; 91, 5; 92, 6-7-də göstərilmişdir. Konvergent qaşovlar (22 ədəd). Qaşov tipli alətlər içərisində xüsusi yer tutur və hazırlanma texnikasına və tipologiyasına əsasən ayrıca tip kimi müəyyən olunur. Itiuclulardan fərqli olaraq, konvergent qaşovların işlək ağızlarının nisbətən, küt, ucluq hissələrinin isə nisbətən qabarıq olması ilə fərqlənir. Təsvir olunan alətlərin nümunələri şəkil 103, 5-də göstərilmişdir.
iki işlək ağızların küncdə birləşməsindən ibarətdir. Təsvir olunan alətlərin əksəriyyəti çaxmaqdaşından hazırlanmışdır. Tağlar düşərgəsinin bütün təbəqələrindən künclü qaşovlar qeydə alınmışdır (şəkil 91, 6; 92, 4, 5).
düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı qeydə alınmış daş məmulatı içərisində yeni daş alətlər müəyyən olunmuş və həmin alətlərə Tağlar tipli əmək alətləri verilmişdir. Ona görə də yeni müəyyən olunmuş alətlər texniki və tipoloji cəhətcə xüsusi tədqiq olunmuşdur. Maraqlıdır ki, təsvir olunan alətlərin əksəriyyəti dəvəgözü daşından hazırlanmışdır. Tağlar tipli əmək alətlərinin bir neçə işlək ağızları vardır. Ikinci bir cəhət də diqqəti cəlb edir. Bu da onun dəstək hissəsindən nazildici dişəklər
216
qoparılmışdır (şəkil 89, 6; 91, 1, 2; 93, 4, 54 103, 1; 104, 3). Maraqlıdır ki, Azıx paleolit düşərgəsinin üçüncü təbəqəsindən də bir neçə ədəd Tağlar tipli əmək alətləri qeydə alınmışdır. Təsvir olunan əmək alətlərindən başqa düşərgənin daş məmulatı içərisində qaşovcuqlar (17 ədəd), bizlər (3 ədəd), kəsicilər (3 ədəd), tipik və atipik bıçaqlar (22 ədəd), gəzli alətlər (6 ədəd), dişli alətlər (14 ədəd) və qeyri- müəyyən alətlər (8 ədəd) qeydə alınmışdır. Yaxın Şərq və Qafqaz ərazisində Tağlar paleolit düşərgəsi yeganə abidədir ki, burada əmək alətlərinin uzunmüddətli inkişafını və yeni-yeni əmək alətlərinin meydana gəlməsi xüsusiyyətlərini öyrənmək və tədqiq etmək olur. Aydındır ki, əmək alətləri öz-özlüyündə inkişaf edə bilməzdi. Bu inkişaf insanların özünün təkamülünün təzahürü olmuşdur. Məhz ona görə də əmək alətlərinin inkişaf tarixi insan cəmiyyətinin, insanın özünün inkişaf tarixi deməkdir (Cəfərov, 1999, 2004). Tağlar paleolit düşərgəsində kompleks şəkildə elmi tədqiqat işləri aparılmışdır. Burada arxeoloqlarla yanaşı, paleontoloqlar, paleogeoloqlar, paleocoğraflar, paleobotaniklər və başqa elm sahəsinin mütəxəssisləri tədqiqat işləri aparmışlar. Bu tədqiqatlar nəticəsində düşərgə ətrafının və ətraf ərazilərin erkən Xvalın əsrindəki təbii iqlim şəraiti müəyyən olunmuşdur. Həmin dövrdə Kiçik Qafqazın cənub-şərq hissəsində bütün müasir landşaft Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|