Daġ DÖVRÜ alti cġlddə
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
31
Damcılı mağara düşərgəsində arxeoloji qazıntı işləri aparmışdır. M.M.Hüseynovun rəhbərliyi altında Damcılı düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı mağarada çöküntünün qarışıq olması müəyyən edilmiş və ona görə də çöküntünün stratiqrafiyasını təyin etmək mümkün olmamışdır. Damcılı düşərgəsində ayrı-ayrı dövrlər üzrə olan çöküntü qatları və maddi mədəniyyət qalıqları bir-birinə qarışmışdır. Damcılı mağara düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı 7 minə qədər daş məmulatı və 2 mindən çox ovlanmış heyvanların sümükləri tapılmışdır. Damcılı düşərgəsindən tapılmış daş məmulatı içərisində mustye və levallua itiucluları, qaşov tipli alətlər, bıçaqlar, kəsici alətlər, bizlər və çoxlu istehsal tullantıları qeydə alınmışdır. Damcılı mağara düşərgəsindən aşkar olunmuş daş məmulatının hazırlanma texnikası və tipologiyasına əsasən Mustye, Mezolit, üst Paleolit və Neolit dövrlərində hazırlandıqlarını söyləmək mümkün olmuşdur (Hüseynov 1975). 1958-ci ilin yay fəslində M.M.Hüseynovun rəhbərliyi altında Paleolit arxeoloji ekspedisiyası Qazax rayonu ərazisində kəşfiyyat işləri aparmışdır. Aparılan arxeoloji kəşfiyyat işləri zamanı Daş dövrünə aid yeni bir düşərgə qeydə alınmışdır. Mağara düşərgəsi Qazax rayonunun Daşsalahlı kəndi yaxınlığında olduğu üçün ona Daşsalahlı mağarası adı verilmişdir. Daşsalahlı mağara düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı abidənin
32
çöküntüsündə bir təbəqənin olması müəyyən edilmişdir. Daşsalahlı mağarasında aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı 354 ədəd daş məmulatı və ovlanmış heyvan sümükləri tapılmışdır (Hüseynov 1975). Daşsalahlı mağara düşərgəsindən tapılmış daş məmulatı içərisində əsas yeri əmək alətləri təşkil edir. Əmək alətləri arasında levallua itiucluları, mustye itiucluları, bir işlək ağızlı qaşovlar, iki işlək ağızlı qaşovlar və bıçaqlar çoxluq təşkil edir. Aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı Daşsalahlı mağara düşərgəsindən tapılmış daş məmulatının texniki və tipoloji xüsusiyyətlərinə əsasən onların orta Paleolit dövründə hazırlandıqlarını söyləmək olur (Hüseynov, 1975). 1958-ci ilin iyul ayında SSRİ EA-nın Qafqaz arxeoloji ekspedisiyası qısamüddətli kəşfiyyat işləri zamanı rayonun Yuxarı Salahlı kəndi yaxınlığında Mustye mədəniyyətinə aid açıq düşərgə qeydə almış və oradan əmək alətləri tapmışdı (Lübin, 1960). 1959-cu ildə M.M.Hüseynovun rəhbərliyi altında Paleolit arxeoloji ekspedisiyası Qazax və Tovuz rayonları ərazisində arxeoloji kəşfiyyat işləri aparmış və Qazax rayonunun Qazaxbəyli və Tovuzun Ağbaşlar kəndi ərazisində Mustye mədəniyyətinə aid çaydaşılarından hazırlanmış itiuclular və qəlpələr toplamışdır (Hüseynov, 1975).
33
1960-cı ilin iyun-iyul aylarında M.M.Hüseynovun rəhbərliyi altında Paleolit arxeoloji ekspedisiyası Qarabağ ərazisində kəşfiyyat işləri aparmışdır. Kəşfiyyat işləri Qarabağın Quruçay və Köndələnçay vadilərində və ona yaxın ərazilərdə aparılmışdır. Aparılan arxeoloji kəşfiyyat işləri zamanı Quruçayın sol sahilində Azıx və Tağlar düşərgələri qeydə alınmışdır (Hüseynov, İsmayılov, 1967). Azıx paleolit düşərgəsi Qarabağın ən mənzərəli və səfalı guşəsində, Tuğ çökəkliyində, Quruçayın sol sahilində, dəniz səviyyəsindən 900 m, çayın müasir yatağından 100-120 m yüksəklikdə, Füzuli şəhərindən 16 km aralıda yerləşir (Hüseynov, 1965).
Çoxtəbəqəli Azıx paleolit düşərgəsində aparılan arxeoloji tədqiqat işlərini iki mərhələyə ayırmaq olar. Birinci mərhələdə aparılan arxeoloji qazıntı işləri 1960-1973-cü illəri əhatə edir. Bu mərhələdə arxeoloji qazıntı işləri zamanı Azıx paleolit düşərgəsinin çöküntülərində 6 mədəni təbəqə qeydə alınmışdır. Düşərgənin I və II təbəqələrində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı Orta əsrlər, tunc və Eneolit dövrlərinə aid maddi mədəniyyət qalıqları tapılmışdır (Hüseynov, İsmayılov, 1967). Azıx paleolit düşərgəsinin III təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı orta Paleolit dövrünə aid daş məmulatı və fauna qalıqları tapılmışdır. Azıx mağarasının IV təbəqəsində
34
aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı maddi mədəniyyət nümunələri qeydə alınmamışdır. O na görə də bu təbəqə lal təbəqə adlanır. Azıx paleolit düşərgəsinin V-VI təbəqələrində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı qədim, orta və son Aşel mədəniyyətinə aid zəngin maddi mədəniyyət qalıqları tapılmışdır (Hüseynov, 1985). 1968-ci ilin iyun ayında M.M.Hüseynovun rəhbərliyi altında Paleolit arxeoloji ekspedisiyası Azıx düşərgəsinin V təbəqəsinin III layında daş məmulatı və heyvan sümükləri ilə bərabər qədim insana məxsus alt çənə aşkar etmişdir. Azıx düşərgəsindən tapılmış qədim insana məxsus olan alt çənənin elmi tədqiqi ilə D.V.Hacıyev məşğul olmuşdur. D.V.Hacıyevin apardığı elmi tədqiqatlar zamanı çənənin ibtidai insana məxsus olması müəyyən edilmiş və tapıntıya şərti olaraq azıxantrop tipli ibtidai insan adı verilmişdir (Hacıyev, Hüseynov, 1970).
Çoxtəbəqəli Azıx paleolit düşərgəsində 1974-1985-ci illərdə M.M.Hüseynovun rəhbərliyi altında kompleks şəkildə II mərhələdə arxeoloji qazıntı işləri aparılmışdır (Hüseynov və başqaları, 1985). Düşərgədə II mərhələdə aparılan arxeoloji tədqiqat işlərinin əsas xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, burada tədqiqat işləri VI təbəqədən aşağıda yerləşən çöküntülərdə aparılmış və 4 yeni arxeoloji təbəqə qeydə alınmışdır (Hüseynov, 1976,1985). Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|