Daha güclü, daha etibarlı bir bp qururuq
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
40 və PSA2 nasos stansiyasından axın üzrə aşağıda və yuxarıda yerləşən sahələrdən səth suyu nümunələri götürüldü. Bütün nəticələr layihədən öncəki ilkin göstəricilərə uyğun idi və bu, su ehtiyatlarında çirklənmənin olmamasını göstərir. 2012-ci ildə üçüncü tərəfin vurduğu ziyan nəticəsində BTC üzrə iki qrunt suyunun monitorinqi quyusuna ziyan dəyib. Bunların əvəzinə yeni quyular 2013-cü ildə quraşdırılacaq. 2011-ci ildə Səngəçal terminalı ətrafında aparılmış quş tədqiqatları zamanı 88 quş növü müşahidə edilib. Bunlardan 23-ü adətən bütün il boyu ərazidə mövcud olan yerli quş növü, 65-i isə köçəri quşlar idi. Səngəçal terminalının cənub və cənub-şərqindəki ərazilər quş növlərinin ən böyük zənginliyinə malikdir, bunun əsas səbəbi həmin yerlərdə təbii yaşayış mühitlərinin müxtəlifliyidir. Buraya kollar, qamışlıqlar, açıq sahəli dayaz bataqlıqlar/gölməçələr, su axarları və gödək ağaclardan ibarət səhralıq və az rütubətli ərazilər aiddir. Qeyd etmək yerinə düşər ki, Səngəçal terminalının şərq, şimal və qərb tərəfindəki sahələrdə növlərin zənginliyində müəyyən qədər azalma müşahidə edilir, bu isə əsasən BP-yə aid olmayan fəaliyyətlərin (tikinti işləri) quşların təbii yaşayış mühitlərinə mənfi təsirləri ilə bağlı ola bilər. Səngəçal terminalının ətrafı suda-quruda yaşayanların iki növü, sürünənlərin 11 növü və məməlilərin 10 növü üçün yaşayış mühitidir. Lakin Səngəçal terminalının şərqi və cənubundakı su-bataqlıq sahələrdə torpaq qazma işləri və digər antropogen fəaliyyətlərin (əsasən BP-yə aid olmayan) təbii yaşayış mühitinin müəyyən qədər itkisinə səbəb ola bilməsi əlamətləri var ki, bu da gələcəkdə biomüxtəlifliyin itirilməsinə gətirə bilər. Bitki örtüyünün 2009-11-ci illər ərzində aparılmış monitorinqi Səngəçal terminalı ətrafında 18 çoxillik bitki növünün mövcudluğunu qeydə aldı (Səngəçal terminalı ətrafında Amaranthaceae fəsiləsinə aid altı növ, Fabaceae fəsiləsi üzrə iki növ, Poaceae üzrə iki, Juncaceae üzrə iki, Tamaricaceae üzrə iki və Asteraceae, Iridaceae, Solanaceae və Chenopodiaceae üzrə bir növ qeydə alınıb). Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabına daxil edilmiş Iris acutiloba süsən çiçəyinə bir monitorinq sahəsində rast gəlinib. Əksər sahələrdə Salsola nodulosa növünün üstünlük təşkil etdiyi müəyyən edilib, quraq və yarımquraq şərtlərdə sağ qala bildiyinə görə Suaeda dendroides, Poa bulbosa və Artemisia lerchiana növləri də geniş yayılıb. Tikinti üçün təsdiqlənmiş və hal-hazırda tikinti gedən ərazilərin BP fəaliyyətlərinin təsirinə gözlənildiyi kimi, aşkar olaraq məruz qalmasına baxmayaraq, Səngəçal terminalındakı əməliyyatların ərazidəki yaxın ətraf mühitə mənfi təsir göstərdiyinə heç bir dəlil yoxdur. Quruda tədqiqatlar Azərbaycanda Səngəçal terminalı, Sərəncə təhlükəli tullantıların idarə edilməsi obyekti (TTİEO) və Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) boru kəməri boyunca 2 nömrəli nasos stansiyasında (PSA2) hava keyfiyyətinin monitorinqi aparıldı. 2012-ci ildə Səngəçal terminalında hava keyfiyyətinin rüblük monitorinqi göstərdi ki, monitorinq edilmiş parametrlər – azot monoksidin (NO), azot dioksidin (NO 2 ), kükürd dioksidin (SO 2 ) ölçülmüş konsentrasiyaları havanın keyfiyyəti üzrə milli standart göstəricilərindən xeyli aşağı idi, benzol və uçucu üzvi birləşmələrin ümumi miqdarı (UÜBÜM) konsentrasiyaları bütün monitorinq yerlərində havanın keyfiyyəti üzrə müvafiq standart göstəricilərdən aşağı idi. 2011-ci ilin monitorinqində Sərəncə TTİEO-da qeydə alınmış bərk hissəciklərin (PM 10 ) yüksək konsentrasiyaları 2012-ci ildə müşahidə edilmədi. Bu isə bu yüksək göstəricilərin müvəqqəti xarakter daşıyaraq küləyin ətrafdakı çöllük ərazilərdən gətirdiyi toza görə baş verməsi və Sərəncə TTİEO- dakı fəaliyyətlərlə əlaqəsi olmaması fikrinə əsas verir. Ölçülmüş NO, NO 2 , SO
2 konsentrasiyaları havanın keyfiyyəti üzrə milli standart göstəricilərindən xeyli aşağı, benzol və UÜBÜM konsentrasiyaları bütün monitorinq yerlərində havanın keyfiyyətinə dair uzunmüddətli (illik orta) standart göstəricilərdən aşağı idi. PSA2 BTC nasos stansiyasında hava keyfiyyətinin monitorinqi göstərdi ki, ölçülmüş parametr (NO
2 ) tənzimləyici orqanın təsdiqlədiyi hüdudlar daxilindədir. 2011-ci ildə Sərəncə TTİEO-da səth və qrunt sularının keyfiyyəti üzrə aparılmış tədqiqatlar (yarımillik və aylıq quyu monitorinqi) göstərdi ki, qrunt sularının dərinliyi və axın istiqaməti həmin müddət ərzində nisbətən ardıcıl olub. BTEK a ,
yüksək səviyyələri qeydə alınmayıb, lakin əməliyyat sahəsindən yamac üzrə aşağı istiqamətdə ammonium, fosfor, nitrit və bəzi metalların (arsen, kadmium, dəmir, civə, nikel və sink) müəyyən qədər artmış səviyyələri qeydə alınıb. Bu ərazidə ammoniumun yeganə məlum olan potensial mənbəyi Sərəncə TTİEO-dakı bio-remediasiya sahəsidir, lakin hazırda artmış səviyyədə olan bu komponentlərin təsir göstərə biləcəyi nəzərəçarpan reseptor (yəni səth suları) mövcud deyil. 2012-ci ilin may və noyabr aylarında BTC boru kəməri boyunca səth və qrunt sularının monitorinqi aparıldı. Qarayazı sulu horizontundakı beş monitorinq quyusundan qrunt suyu nümunələri götürüldü və İPA1 aralıq ərsinləmə stansiyasından a Benzol, Toluol, Etil Benzol və Ksilol. Təcrübədən alınmış dərslər: sahənin bərpası üçün toxum əvəzinə canlı bitkilərin istifadəsi Əvvəllər bir qayda olaraq BTC dəhlizi boyunca və eroziyaya meylli ərazilərdə bitki örtüyünün bərpası üçün toxumlar səpilirdi və bunların təbii şəkildə artıb böyüməsi gözlənilirdi. Lakin təcrübə göstərdi ki, bu halda bitkilərin sağ qalma əmsalı çox aşağı olur (adətən 5-10%). Şitilliklərdən kəmər dəhlizindəki bərpa sahələrinə canlı bitkilərin köçürülməsi ilə bağlı aparılmış sınaq daha səmərəli nəticələr (təxminən 47%) verdi. Ona görə də bu təcrübə gələcəkdə də Azərbaycandakı boru kəmərləri boyunca sahələrin bərpası/eroziyanın qarşısının alınması işlərində istifadə olunacaq. Ətraf mühit BP Azərbaycanda. Davamlı inkişaf haqqında hesabat 2012 Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|