Daş yuxular 1 Әkrәm Әylisli Daş yuxular

DAŞ YUXULAR 
20
parçalanmış vücudu hәlә böyük qan gölmәçәsindә 
üzәrkәn  şәhәrә daha bir şaiyyә  çıxdı ki, guya özünü 
eyvandan atan ermәni qadın ölüm qabağı tövbә mәktubu 
yazıb qoyub. "Mәn ermәnilәrin törәtdiklәri bütün bu 
cinayyәtlәrә görә özümә nifrәt edirәm. Mәn öz xalqıma 
nifrәt edirәm, ona gorә  dә bundan sonra bu dunyada 
yaşamaq istәmirәm. Qarabağ Azәrbaycanındır. Yaşasın 
Azәrbaycan". 
Nuvariş onda da, elә indi dә  zәrrә  qәdәr  şübhә 
etmirdi ki, bu intihar başqa bir kәsin yox, hәmin o şuşalı 
heyvәrәnin "әl işidir". Tamamilә mümkündür ki, Şahqacar 
Әrmağanov  şәxsәn özü, şәxsәn öz әli ilә Qreta 
Sәrkisovnanı eyvandan tullayıb aşağı.  İndiki zaman belә 
zamandır.  İstәsәn eyvandan gündә yüz ermәni tullaya 
bilәrsәn. Fәrq etmәz, lap müsәlman at, bir kimsә gözün 
üstә qaşın var demәyәcәk. Arxasi-kömәyi olmayan hәr 
hansı bır insanı bir göz qırpımında yer üzündәn silmәk heç 
nәdi. Bәlkә bu duruma görә artist şuşalı heyvәrәdәn hәr 
gün bir az da artıq qorxub üşәnmәyә başlayırdı. Nә qanun 
var, nә mәhkәmә, bir günlü-günәvәrli göyçәk gündә onu, 
Nuvarişi eyvandan tula kimi tullayarlar aşağı, adını da 
qoyarlar intihar, özünәqәsd! Kimdi onun әmәlini 
araşdıran, kim sübut edәcәk ki, Baksavetin soyuqqanlı, 
allahsız, insafsız mәmuru әmәlli başlı quldurdur?.. 
Yaşanan gәrginlik, laqeydlik vә zalımlıqdan aldığı 
zәrbәlәr hәlә ki, onun ürәyini üzüb bitirmәmişdi, amma 
bununla belә artistin emosianal vә  zәrif tәbiәti sarsılmış, 
içi nifrәt vә ikrahla dolmuşdu. Axı gündә neçә  dәfә 
milisioneri, sahә müvәkkilini dәng elәmәk olar adam 
balasısan, vicdanın olsun bu bardeli yığışdır, yoxsa bir 

---

DAŞ YUXULAR 
21
azdan bütün şәhәr dönüb olacaq qәhbәxana. Bununla 
әlaqәdar aktyor dәfәlәrlә milis rәisinin dә  qәbuluna 
getmişdi, raykoma, Mәrkәzi Komitәyә, hәtda Baksovetә 
mәktublar yazıb yollamışdı.  İşin ağır qaya kimi yerindәn 
tәrpәnmәdiyini görәndә isә  әmin olmuşdu ki, ya bu 
ölkәdә hakimiyyәt yoxdur, ya da hakimiyyәtdәkilәrin 
hamısı ucdantutma Şahqacar  Әrmağanov kimi cәlladdır. 
Son zamanlar Qreta Sәrkisovnanın mәnzilindә nә Pәsgah 
açıldığını teatrda da qabağına çıxan hәr kәsә danışırdı. 
Yalnız Saday Sadıqlıya bu biabırçılıq barәdә bir kәlmә dә 
demәmişdi. Düşünmüşdü ki, öz dünyasında yaşayan, öz 
göyüzündә qanad çalan bir adama bütün bunlaru açıb-
ağartmaq günahdı. Elә bu sәbәbdәn dә Nuvariş Qarabağlı 
dahiliyinә varlığı  qәdәr inandığı bir insanı bütün bu 
çirkablara bulaşdırmaq istәmәmişdi.  İşә bax, yayın 
cırcıramasında, alәmin od tutub yandığı günlәrdә belә 
artist qapı-pәncәrәni bәrk-bәrk bağlayır, sәhәrin haçan 
açılacağının intizarlarını çәkә-çәkә Allah bilir necә milçәyi 
qanına qәltan elәyir. Bax elә hәmin mәşәqqәtli gecәlәrin 
birindә  qәrara gәldi ki, nә  tәhәr olur olsun pistolet әldә 
etmәlidir. Bu istәyini yerinә yetirmәk üçün neçә-neçә 
tanış milisonerә, voyankomat işçisinә ağız açdı. Onsuz da 
vid-fasonu gülmәli idi, onun pistolet tapmaq arzusu tәbii 
ki, üz tutduğu tanışlarında gülüşdәn başqa ayrı bir 
hissiyyat yaratmadı. Elә ki, artist silah әldә edә bilmәdi, 
haçansa öz halal evindә bir gecә rahat yatmağın 
mümkünlüyünә inamını büsbütün itirdi. Hәmin vaxtlar 
artistin çalışdığı teatrda üç pyesi birdәn sәhnәlәşdirilәn 
mәhşur yazıçı ona vәziyyәtdәn çıxmağın  әn sadә yolunu 
göstәrdi ( cәmi iki gün irәli). Yazıçının dediyinә görә bu 

---

DAŞ YUXULAR 
22
saat Xalq Cәbhәsinin üzvü olan hәr kәsin bir, yaxud iki 
pistoleti var. Hәmin cәbhәçi uşaqların  әli ilә  nәinki 
tapança, yaxut "Koloşnikov", hәtta gerçәkli plomyot almaq 
olar. Yenә bax elә o nüfuzlu yazıçının dediyinә görә 
Nuvariş Qarabağlı kimi bir artistin Xalq Cәbhәsinin 
qәrәrgahına gedib, Böyük Bәyin qulağına bir-iki söz 
pıçıldaması mәsәlәni çox asanlıqla yoluna qoya bilәr. 
Bәyi çoxdan, hәm dә lap yaxından tanıyırdı. Yalan 
olmasın yüz dәfә Bakının çayxanalarında, Bulvarda, 
Malakan bağında, Azneft meydanında çay içmişdilәr vә 
cibindә pulunun azlığına, çoxluğuna baxmayaraq hәmişә 
can atmışdı ki, caypulunu şәxsәn özü ödәsin. 
Budur, bu gün günorta artist evdәn çıxıb birbaşa Xalq 
Cәbhәsinin qәrәrgahına gәldi. Bәy hәlә yox idi. Artist 
demәk olar, bir saat әrzindә  qәrәrgahın qarşısında bitib 
onun yolunu gözlәdi. Sonra gördü acıb, yaxınıqdakı "Araz" 
kafesinә girdi vә iki pors sosiska, yüz qram araqla günün 
ilk yemәyini yedi. Kafedәn çıxan kimi ora - hәmәn o 
lәnәtә  gәlmiş fontanın bir addımlığında yerlәşәn Xalq 
Cәbhәsinin qәrargahına tәrәf getdi vә sizә dә mәlum olan 
mәnfur tarixçәnin iştirakçısına çevrildi. 
İndi xәstәxana koridorundakı yeganә oturacaqda 
әylәşәn Nuvariş Qarabağlı Böyük Bәylә hәlә ki, baş tutası 
görüş barәdә irәlicәdәn düşünür vә o görüşü 
tәsәvvüründә belә canlandırırdı: 
- Xoş gördük bәy! Sәni gördüyümә görә xoşbәxtәm. 
Әn  әsası  Bәy dә ( artistin tәsәvvürünә görә) qәdim 
çayxana dostunu böyük ehtiram vә nәzakәtlә dindirir: 
- İşlәr necәdir, әzizim? Tәeatrda nә yenilik var? Kimin 
pyesini qoyurlar? Bax elә  uşaqlardan sizi xәbәr aldım. 

---

DAŞ YUXULAR 
23
Niyә o gәlmir, niyә onu görmürәm? Maraqlanın görün 
sәhnәmizin ustad sәnәtkari haralardadır, bәlkә bir ehtiyacı 
var... 
Artist "ehtiyac" kәlmәsini eşidәn kimi pistolet 
mәsәlәsini ortaya atdı. O, hәlә istәyirdi ki, Böyük Bәyә 
qonşu mәnzildәki pozğunxananın aktiv fәaliyyәti barәdә 
dә  mәlumat versin, amma Bәy bütün böyük adamlara 
mәxsus dәqiq hissiyyatla köhnә dostunu Xalq Cәbhәsinin 
qәrәrgahına çәkib gәtirәn әsas mәtlәbi anladı vә onu artıq 
digәr xırda-mırda tәlaşlardan xilas etmәyә tәlәsdi: 
- Bu xırda mәsәlәdir, bәy! - Böyük Bәy bu arada 
yüngülcә saqqalına sığal çәkdi. 
Sonra ucadan vә ilhamla bәyan elәdi; - Bizim 
borcumuz xalqa gәrәk olan oğulları qorumaqdır. - Vә 
bundan sonra o telefonun dәstәyini qaldırıb kimәsә 
göstәriş verdi: - Artistә bir dәnә  tәzә pistolet gәtirin. 
Mәnim dostumdur. Böyuk artistimizdir. Hә, indi çәtin 
vaxtdır, tәhlükәli dövrandır. Biz hәr cәhәtdәn sadiq 
adamlarımızı qorumalıyıq. 
Böyük Bәy ( artistin xәyalına  әsasәn) mәhz bu 
kәlmәlәri izhar elәdi vә Nuvaşirin üzünә  nәzakәtlә 
gülümsәyib, sakitcә demisinә tәnbәki basdı: 
- Patronu çox götür, - deyә sözünü tamamladı. 
Nuvaşir Qarabağlı lap yaxınlarda şәxsәn Böyük Bәyin 
sayәsindә pistplet әldә edәcәyinә qәti әmin oldu vә dәrin 
bir qüssә icindә il yarım qabaq o gözәl çayxanalarda 
üzbәsurat oturub qabırğa söhbәti elәmәlәrini yada saldı. 
Vә birdәn 1979-cu ilin may ayını xatırladı, onda bütün 
Azәrbaycanın birincisi qәflәtәn teatra tәşrif buyurmuş  vә 
elә  hәmәn o gözlәnilmәzliklә  dә ona şәhәrin mәrkәzindә 

---