Dasturiy injiniring va Raqamli texnalogiyalar” fakulteti “Dasturiy injiniring” yo`nalishi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL – XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG‘ONA FILIALI
“Dasturiy injiniring va Raqamli texnalogiyalar” fakulteti
“Dasturiy injiniring” yo`nalishi

AMALIY ISHI

Fan: Kompyuter tarmoqlari
Bajardi: 652-21 guruh talabasi
Sobirov Behzod

Qabul qilingan: YO‘LDOSHEVA D. SH

Fergana 2023

1-TOPSHIRIQ

1. 
   Quyidagi savollarga javob yozing:
   

1. 
   Kompyuter tarmog‘i nima?
   
2. 
   Tarmoq topologiyalari haqida.
   
3. 
   Tizimli shina nima?
   

Javoblar

1. 
   Kompyuter tarmog’i, kompyuterning qurilmalari va ular orasidagi aloqalarni o'z ichiga olgan tizimdir. Bu tarmoq barcha qurilmalarni (protsessorni, xotirani, qurilmaviy qurilmalarni, kiritish/chiqarish qurilmalarni, aloqa vositalarini, va boshqalar) birlashtiradi va ularga kompyuter dasturlarining ishini bajarish uchun mo'ljallangan bo'limlardan o'tkazib boradi. Kompyuter tarmog'i qurilmalarning boshqa qurilmalar bilan, shuningdek, foydalanuvchilarning kompyuter bilan muloqotini o'z ichiga oladi. Tarmoqning bu qismini kompyuter tizimi, kompyuter qurilmalari, va ulardan foydalanuvchilar o'z ichiga oladi. Kompyuter tarmog'i harakatga o'tgan ma'lumotlarni uzatish va qaytarish orqali, tarmoqqa qo'shilgan qurilmalar bilan muloqotni o'zlashtiradi.
   
2. 
   Tarmoq topologiyasi, tarmoqdagi qurilmalar orasidagi aloqalarni qanday tuzilganligini ifodalaydi. Har bir topologiya xususiyatlariga ega bo'lgan va tizimni qanday tuzishni aniqlaydigan belgilangan qoidalarga amal qiladigan xususiy tuzilma usulidir. Tarmoq topologiyalari quyidagi turkumlar bo'yicha bo'lishadi:
   

Bus Topologiyasi:
Barcha qurilmalar bitta o'zaro aloqani bir xaridagi "bus" (kanal) orqali ta'minlaydi.
Har bir qurilma kanaldan o'z mahsulotlariga kelgan barcha ma'lumotlarni qabul qiladi.
Ma'lumotlar bitta uchun jo'natiladi, ammo har bir qurilma o'ziga kerakli ma'lumotlarni o'zgartirib boradi.
Ring Topologiyasi:
Barcha qurilmalar bir zanjir shaklidagi ringda joylashadi.
Har bir qurilma uchun iki qurilma orqali aloqa olish mumkin.
Ma'lumotlar ringda bir tomondan boshqa tomonaga biriktirib o'tadi.
Star Topologiyasi:
Har bir qurilma aloqa qurilmalarining markaziy nuqtasi bilan aloqalanadi.
Markaziy nuqta (hub yoki switch) orqali ma'lumotlar barcha qurilmalar orasida almashadi.
Bitta qurilma bo'lsa, qurilma to'g'risida bo'g'lamaga yoki hubga bog'langan aloqani tushunadi.
Mesh Topologiyasi:
Har bir qurilma barcha qurilmalar bilan aloqalangan Har bir qurilma uchun aloqa tarmoq xizmati mavjud.
Kamchiliklaridan biri, har bir aloqa kanali uchun ko'p resurs sarflanadi.
Tree (Yarimirq) Topologiyasi:
Barcha qurilmalar bir hierarxiyada tuzilgan.
Har bir qurilma bitta so'nggi qurilma orqali aloqa olish uchun markaziy nuqtalarga bog'langan.
Yarimirq topologiyasi bus va star topologiyalarining birligi sifatida ishlaydi.
Hybrid Topologiya:
Har qanday tarmoq topologiyasining bir qanday tarkibiy ko'zlanganligi.
Ko'plab aloqalar va qurilmalar orasida qisqa aloqalar yaratish uchun ishlatiladi.
Misol uchun, bus va star topologiyalari bir-biriga bog'langan bo'lishi mumkin.
"Tizimli shina" ("Bus System" yoki "Bus Network") — bu tarmoq topologiyasi, har bir qurilma (kompyuter, printer, server yoki boshqa qurilmalar) bitta aloqa shina orqali boshqa qurilmalar bilan aloqalanadi. Shina, bir tarmoqdagi barcha qurilmalar orasidagi aloqalarni bir-biriga ulashishda foydalaniladi. Bu topologiyada, qurilmalar o'zlarining aloqa portlariga aloqa shina orqali bog'lanadi.
Tizimli shina tarmoqi quyidagi xususiyatlarga ega:
Barcha qurilmalar bitta aloqa shina orqali bog'lanadi: Har bir qurilma boshqa qurilmalar bilan aloqalangan va ular o'zlarining ma'lumotlarni shu aloqa shina orqali almashib o'tkazishadi.
Bitta aloqa shina barcha qurilmalarga ma'lumotlarni uzatishda ishlatiladi: Ma'lumotlar qurilma bitta aloqa shina orqali jo'natiladi va har bir qurilma o'ziga mos keluvchi ma'lumotlarni qabul qilar.
Qurilmalar o'zaro uchraydi: Agar bitta qurilma aloqa shinasini ishlatsa, boshqa qurilmalar ham o'sha shina orqali ma'lumot almashishadi.
Oddiy tuzilma: Tizimli shina odatda oddiy va tez tuzilgan topologiya bo'lib, yangi qurilmalarni qo'shish va tuzilishda qulaylikni ta'minlaydi.
Aloqa shinasining uzunligi cheklangan: Aloqa shinasining uzunligi cheklangan, shuning uchun uzun masofalardagi aloqalarda signalni saqlash va undan foydalanishda kamchiliklar paydo bo'lishi mumkin.
Muxokam (multiplexing) qo'llanilmaydi: Tizimli shina odatda muxokam (multiplexing) usullarini qo'llamaydi, ya'ni bir nechta foydalanuvchilar bitta aloqa shinasini boshqarishda kelmaydi.
Tizimli shina tarmoqi ko'p joyda foydalaniladi, ammo uning cheklanishi va boshqa topologiyalarga nisbatan qulayliklari bor.

2. 
   Cisco Packet Tracer dasturini o‘rnating va ishlash jarayonini tekshiring (ikkita kompyuterni bir-biriga ulash).
   

3. 
   Cisco Packet Tracer dasturida LAN tarmoq qurish, bitta binodagi ikkita kompyuter xonalarini bir biriga bog‘lash.
   

4. 
   Cisco Packet Tracer dasturida VLAN tarmoqlarini qurish.
   

5. 
   Cisco Packet Tracer dasturida WAN (global) tarmoq loyihalash.