Kişiliği bir zaman dilimi içindeki davranış türü olarak görmek, doğru değildir. Kişilik geçmişin bugünün ve geleceğin oluşturduğu bir bütündür. Karmaşık bir yapıya sahip olan bu kavram aşağıdaki faktörden oluşmaktadır. 1. Genetik ve Bedensel Faktörler 3. Aile Faktörü 4. Sosyal Yapı ve Sosyal Sınıf Faktörleri 5. Coğrafi ve Fiziki Faktörler
Genetik yapı, çevrenin etkisiyle köklü olarak değişmeyen özelliklerin anne ve babanın kromozomları ile bir kuşaktan ötekine geçmesi olup, insanın tüm yaşamına biçim veren önemli bir etkendir. Bireyin taşıdığı özelliklerden hangilerinin kalıtım yoluyla geçtiğini ortaya koymak mümkün değildir. Boy, kilo, saç-göz rengi ve zeka gibi özelliklerde genetiğin payının büyük olabileceği ifade edilmektedir. Genetik yapı, çevrenin etkisiyle köklü olarak değişmeyen özelliklerin anne ve babanın kromozomları ile bir kuşaktan ötekine geçmesi olup, insanın tüm yaşamına biçim veren önemli bir etkendir. Bireyin taşıdığı özelliklerden hangilerinin kalıtım yoluyla geçtiğini ortaya koymak mümkün değildir. Boy, kilo, saç-göz rengi ve zeka gibi özelliklerde genetiğin payının büyük olabileceği ifade edilmektedir.
Sosyo-Kültürel kavramı, “aynı anda bir toplumu veya toplumsal bir grubu ve kendine özgü olan kültürü ilgilendiren” anlamına gelmektedir. Birey, sosyal bir yapı içinde kültürel değerlerden etkilenerek kişiliğini biçimlendirir. Diğer bir ifadeyle kişilik oluşurken sosyal çevredeki gelenek ve göreneklerden etkilenerek şekillenir. Örneğin sosyal-kültürel çevrenin kurallarına uyulduğunda ruh sağlığı bu durumdan olumlu etkilenir. Sosyal çevrenin kurallarına uyulmadığı zaman kişide anti-sosyal davranışlar gözlenir. Sosyal çevresiyle uyumlu olan kişi, toplumun da kuralları olduğu bilincine vardığından yeni değer yargılan gelişir. Böylece toplum içindeki zorluklara daha kolay göğüs gerer. Sosyo-Kültürel kavramı, “aynı anda bir toplumu veya toplumsal bir grubu ve kendine özgü olan kültürü ilgilendiren” anlamına gelmektedir. Birey, sosyal bir yapı içinde kültürel değerlerden etkilenerek kişiliğini biçimlendirir. Diğer bir ifadeyle kişilik oluşurken sosyal çevredeki gelenek ve göreneklerden etkilenerek şekillenir. Örneğin sosyal-kültürel çevrenin kurallarına uyulduğunda ruh sağlığı bu durumdan olumlu etkilenir. Sosyal çevrenin kurallarına uyulmadığı zaman kişide anti-sosyal davranışlar gözlenir. Sosyal çevresiyle uyumlu olan kişi, toplumun da kuralları olduğu bilincine vardığından yeni değer yargılan gelişir. Böylece toplum içindeki zorluklara daha kolay göğüs gerer.
Aile, özel davranışların kazanılmasında rolü olan ve özellikle ilk çocukluk yıllarında gözleyerek öğrenme eğitimi için gerekli olan model ya da örnekleri sağlar. Aile çocuğa karşı sıcak, sevecen bir şekilde davranabilecekleri gibi kuralcı, sınırlayan veya korumacı bir davranış tarzı da sergileyerek kişiliğin biçimlenmesinde etkili olabilirler. Bu davranışlar çocuğun özgüven kazanmasında belirleyici olabilmektedir. Aile, özel davranışların kazanılmasında rolü olan ve özellikle ilk çocukluk yıllarında gözleyerek öğrenme eğitimi için gerekli olan model ya da örnekleri sağlar. Aile çocuğa karşı sıcak, sevecen bir şekilde davranabilecekleri gibi kuralcı, sınırlayan veya korumacı bir davranış tarzı da sergileyerek kişiliğin biçimlenmesinde etkili olabilirler. Bu davranışlar çocuğun özgüven kazanmasında belirleyici olabilmektedir.
Maddi ve manevi unsurların kendine özgü biçimlenişi o toplumun sosyal yapısını açığa çıkarır. Bireyin dahil olduğu sosyal sınıf ve sosyal yapı, onların kişilik özelliklerini belirleyebilmektedir. Aynı sosyal yapıda bulunan bireylerin benzer davranış eğilimlerinin bulunması bu nedenlerle açıklanabilir. Maddi ve manevi unsurların kendine özgü biçimlenişi o toplumun sosyal yapısını açığa çıkarır. Bireyin dahil olduğu sosyal sınıf ve sosyal yapı, onların kişilik özelliklerini belirleyebilmektedir. Aynı sosyal yapıda bulunan bireylerin benzer davranış eğilimlerinin bulunması bu nedenlerle açıklanabilir.
Coğrafî çevre içerisinde iklim, tabiat ve yaşanan bölgenin fiziki şartlarının, kişilik özellikleri üzerinde belirgin etkileri vardır. Coğrafı ve fiziki çevrenin doğrudan etkileri yanında en fazla dolaylı etkileri mevcuttur. Çünkü bireylerin kişilik oluşumunda etkili diğer faktörler üzerinde özellikle de toplumun kültürü ve antropolojik yapısı üzerinde, coğrafyanın etkileri çok bilinen bir husustur. Coğrafî çevre içerisinde iklim, tabiat ve yaşanan bölgenin fiziki şartlarının, kişilik özellikleri üzerinde belirgin etkileri vardır. Coğrafı ve fiziki çevrenin doğrudan etkileri yanında en fazla dolaylı etkileri mevcuttur. Çünkü bireylerin kişilik oluşumunda etkili diğer faktörler üzerinde özellikle de toplumun kültürü ve antropolojik yapısı üzerinde, coğrafyanın etkileri çok bilinen bir husustur.
Kişiliğin oluşumunda etkili olan bu faktörlerin dışında başka belirleyiciler de etkili olmaktadır. Bunların başında kitle iletişim araçları gelmektedir. Kitle iletişim araçlarının en etkinin ve en yaygının televizyon ve internet olduğu ilerisürülmektedir. Televizyon düşük-orta-yüksek gelire sahip neredeyse her ailenin evinde bulunmaktadır ve elde edilmesi çok kolay hale gelmiştir. Ayrıca; radyo gibi sadece işitsel veya gazete gibi sadece çizgisel-görsel bir iletişim aracı değildir. Televizyon mesajını verirken hem sesin hem de hareketli görüntünün gücünden yararlanır ve etkileyiciliği çok yüksektir.
Dostları ilə paylaş: |
