Davranış İqtisadiyyatı: Niyə ağıllı insanlar səfeh qərarlar qəbul edir?
Yüklə 29,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- . İnsanlar ifrat dərəcədə özünə arxayındır
- Hansını seçərdiniz
- Təşəkkür edirəm
| Davranış İqtisadiyyatı: Niyə ağıllı insanlar səfeh qərarlar qəbul edir? İnqilab Əhmədov 17 Yanvar 2018 Richard Thaler & Cass Sunstein: Nudge Richard Thaler: The Winner’s Curse Daniel Kahneman: Thinking, Fast and Slow Dan Ariely: Predictably Irrational Davranış iqtisadiyyatı- İqtisadiyyat və Psixologiya • Siyasi İqtisadın və bütövlükdə istənilən sosial elmin əsasında, heç şübhəsiz, psixologiya durur. Bəlkə də nə vaxtsa o gün gələcək, biz social elmin qanunlarını psixologiyanın prinsiplərində tapacağıq. Vilfredo Pareto, 1906 Qısa tarix • Neoklassik nəzəriyyə - insan –düşünən avtomat kimi • Rasional davranış • Qeyri rasional davranış • İnsan sosial varlıq kimi
Dİ-nin əsas müddəaları • İtki qazancdan daha ağır təsir bağışlayır • Başlanğıc nöqtəsi böyük önəm daşıyır • Kiçik imkanları şişirdirik (lotereya) • Pulun iyi var • Xəyalən pulumuzu ayr-ayrı hissələrə bölürük (istehlak, yığım və s.) və onu birindən digərinə könülsüz keçiririk • Bu gün sabahın hesabına yaşayırıq (save more tomorrow) İtki Nifrəti (Loss aversion) Nisbilik həqiqəti Nisbilik həqiqəti • “Economist” jurnalına abunə • Kalkulyator və pencək • Roma və Paris Lövbər • Eyni əmtəənin (xidmətin) fərqli opsiyaları • Tur • Televizor Sürü Davranışı • Restorana növbə • Sturbucs
Sıfır xərcləri • Konfransdan pulsuz qələm qovluq bloknot • Kupon • Reklam
• Pulsuz xidmət Seçim arxitektoru • Kredit almağa yığımdan istifadə ilə müqayisədə üstünlük verilməsi • Volatillik zamanı əmtəədən yığım kimi istifadə (tarixi yaddaş)
Yüngül təkan (Nudge) • Vergi ödəyicilərinə xatırlatma • Elektrik enerjisindən orta hesabla istifadə statistikası • Orta hesabla ölkədə (şəhərdə) ayda nə qədər spirtli işki içirlər • Siqaret çəkənlərin sayı və tendensiya • P.S. Hələ ki, “Yüngül təkan” ideyasından daha çox biznes bəhrələnir, ictimai sahədə və siyasətdə az istifadə edilir. (Devid Cameroon)
Libertarian paternalizmi • Kömək et, amma seçim imkanını əlindən alma Sayıqlıq – iqtisadiyyatın əsasıdır • Fermer- bağlı qutu • Çilingər • “Havayı” tələsi (mebel daşıma) • Sosial norma (uşaq bağçası- valideynlər gecikir) • Evristika və meyllilik (Heuristics and biases) (raketka+top)=1.1 doll., raketka topdan 1 doll. bahadır. Top -? Dən Ariel-in 5 hipotezi 1. İnsanlar ifrat dərəcədə özünə arxayındır (məlumat məhduddur) 2. İnsanlar bir qayda olaraq ekstremal proqnozlar edir (superulduz) 3. ”Qalib lənəti” (auksion, Neymar və s.) 4. Yanlış konsensus effekti (İphone, sorğu)
Yenilməz xərclər • Mühasibatlıq sistemində itki • İqtisadi davranışda itki • Abonement • Profilaktika - 100 doll depozit • Honda servis qrafik Kredit davranışı • ABŞ-da Prezident Reyqanın vergi islahatından sonra ipoteka bumu • Azərbaycanda neft bumu zamanı istehlak krediti bumu
Özünənəzarət • Cırcırama (nəfsinə güc gələ bilməmək, həmən istehlak etmək) • Qarışqa (istehlakın diskontlaşdırılması)
Cırcıramanı necə nəzarətdə saxlamalı Pulun iyi var • Bu nə puldur? • Xeyriyyə effekti (Endowment effect) • Göydən düşmə pul • Kredit kartı
Davranış İqtisadiyyatı və Fond Bazarı • 0-dan 100-ə qədər bir rəqəm yadda saxla (elə bir rəqəm olmalıdır ki, digərlərinin yadda saxladığının 2/3-nə bərabər olsun • Yatırımın qızıl qaydası: Sənin fikrincə yox, daha çox investorun fikrincə hansı fond alətləri daha cəlbedici görünür • Gözəllik müsabiqəsi Social və Bazar Normaları • Borc • Kredit • Hörmət • Uşaq bağçası • Zibilləmə Social normalar bazar normalarından ucuz başa gəlir və uzun müddətli perspektivdə daha effektlıdir Social normalar • Əgər normalar arzu olunandırsa, onda onlar haqda bilsələr yaxşıdır • Normaları məqsədli auditoriya ilə əlaqələndirin • Social şəbəkələrdən istifadə edin • Normalar sərtlənməyə doğru meyllidir • Arzu olunmaz normalarla (alkoqol, tütün və s.) ehtiyatlı davranın Alle Paradoksu Hansını seçərdiniz? Qarantiyalı 99 $, 100% ehtimalla, yoxsa, 100 $, 99 % ehtimalla? • Moris Alle - Nobel 1988
Kahneman: Yavaş-yavaş fikirləş, tez qərar qəbul et! Patriotizm şüarları niyə işləmir? “Demə: mən nəyi etməməliyəm!” Davranış İqtisadiyyatının praktiki əhəmiyyəti http://www.behaviouralinsights.co.uk/ Nəticə • Gündəlik iqtisadi qərarları iqtisadçılar deyil, adi insanlar verir • İrrasional davranış xaotik deyil, müəyyən qanunauyğunluğa söykənir • İqtisadi insanın davranışını idarə etmək mümkündür • Davranış iqtisadiyyatı neoklassik nəzəriyyəni inkar etmir, onu daha da təkmilləşdirir və əksər halda irrasional hərəkətləri izah edir • Davranış iqtisadiyyatı böyük praktiki və siyasi iqtisadi əhəmiyyətə malikdir
Dİ–nə tənqidi baxış • Seçim arxitektorları bizim əsil marağımızı bilmirlər, ona görə onlar yaxşı təkan verə bilməzlər • Seçim arxitektorları bizim şəxsi həyatımıza qarışırlar • Yuxarıdakıların nəticəsi kimi, yaxşı təkan mümkünsüzdür [White M. D. We’ve been nudged: the effects of the downturn on dignity and responsibility // Consequences of Economic Downturn: Beyond the Usual Economics. Ed. by M. A. Starr. — New York, 2011 Təşəkkür edirəm Yüklə 29,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|