130
в то же время с другими великолетными историческими
памятниками. В этом научном расследование анализи-рованы
корни слов в сравнениям лексике современного азербайджан-
ского языка. Наша цель ис¬кать такие исторические корни
слов в творчестве Физули и анализировать их значение. Этим
путём мы можем изучать наш родной Азербайджанский язык
и его историю.
Summary
Lexıcalogy Of Fuzulı’s Creatıve
In this scientific research are investigated vocabulary of
famous poet of the Middle Ages of Azerbaijan Mahammad Fuzuli
in the context of the modern Azerbaijan lexicology. In addition In
this scientific research are compared lexical units of Fuzuli’s
creative with another magnificent historical monuments at the
same time. In this scientific research are analyzed the roots of the
words in comparison vocabulary of the modern Azerbaijani
language. Our purpose is to find such histotical roots of the words
in Fuzuli’s creative and to analyse their meanings. In this way we
can study our native Azerbaijan language and its history.
131
Zemfira Abbasova
elmi işçi
ELÇİN YARADICILIĞINDA ANTROPONİMLƏRİN
LEKSİK-SEMANTİK XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Antroponimlərin leksik-semantik xüsusuiyyətlərinin tədqiqi
zamanı Elçin yaradıcılığında 7500-dən yuxarı təkrar olunan antro-
ponimlərə rast gəldik.
Elə antroponimlər var ki, yazıçının həmin ada sevgisindən irə-
li gələrək bir neçə əsərdə bir neçə dəfə işlədilmişdir. Elə adlar var
ki, yazıçının seçdiyi adlarla məzmun üst-üstə düşür. Buna “Sarı
gəlin” və “Qarabağ şikəstəsi” hekayələrini göstərmək olar.
Yazıçı hekayələrinin mövzusu müxtəlifdir. Onun Qarabağ ha-
disələri ilə bağlı qələmə aldığı kiçik həcmli “Sarı gəlin” hekayə-
sində, Azərbaycan musiqisinin sehrindən danışılır. İki qütbdə iki
ayrı-ayrı milli mədəniyyətə məxsus insanların musiqi səsində bir-
ləşməsi uzaq Amerikanın Nyu-York şəhərində varlı zadəgan Mis-
ter Blyumentalin 66500 dollara satın aldığı sədəfli Azərbaycan
Balabanından, onun sehrinə saldığı və bu səsin sehrindən işdən
qovulan miss Consondan keçirdiyi və həyatı boyu utanmayacağı
sehrli musiqi əsərindən danışılır.
...və əlbəttə, mister və miss Blyumentalların ağlına gələ bil-
məzdi ki, miss Conson, həqiqətən olan hadisəni danışır və bəd-
bəxt miss Merlin Consonun da ağlına gələ bilməzdi ki, Azər-
baycan adlı uzaq bir məmləkət var və o məmləkətdə flyetaya bən-
zər o musiqi alətinə “balaban” deyirlər və balabanın çaldığı o an-
laşılmaz, yanıqlı havaya həmin məmləkətdə “Sarı gəlin” deyirlər
[1,97].
Kiçik bir hekayə dərin ictimai, siyasi həm də xalqın böyük
mənəvi keyfiyyətlərinə sahib çıxan milliliyi hər addımda müdafiə
edən yazıçı da, Qarabağdan qaçqın düşəndən sonra ehtiyac üzün-
dən, əsrlərdən, babalarından ona yadigar qalan neçə-neçə işbazın
muzeylərini satın ala bilmədiyi üstü gümüş və firuzə ilə işlənmiş
sədəfli balabanı axır ki, həyat yoldaşı Firuzənin nəvəsinə hədiyyə
132
ala bilmədiyini dərd etməməsi üçün Ələkbərə satması və onun
Nyu-York şəhərində sehrinə saldığı miss Consondan danışılır.
Bu hekayədə Fətulla, Firuzə, Ələkbər, papaqcı Cəfər Norveçli
Martinus Asbyornsen, bəstəkar Blyumentallar, skripkaçı Q.Salo-
nun, N.Amatilərin, Stradivarinin və balabanın 1500-ci ildəki
sahibi Fətullanın babalarından biri olan Məhəmməd İbn Yusif ibn
Mütəllibin adı çəkilir.
“Payız yağışı” – ktematonimlərdən – Sovet İttifaqı “Reqal Y.
N. Plaza” oteli, Bakının Basin küçəsi, “Mersedes” maşını, Bakı,
İbsen, Nyu-York, Manhettim, BMT, Avropa, Azərbaycan kimi
toponimlərin adı çəkilir.
Yazıçının bu iki hekayəsində yazıçı bir növ Azərbaycanın mil-
li sərvətlərinin təəssubkeşliyini çəkən, onun qeydinə qalan vətən-
pərvər bir yazıçı kimi çıxış etməklə bərabər həm də bir tənqidçi
kimi də çıxış edir.
“Sovet İttifaqı dağılandan sonra sərhədlər açılmışdı, Bakıya
gəlib gedən xaricilər əntiq əşyaları – qədim Azərbaycan xalqları-
nın, zərgər işlərini, misgərlik nümunələrini, lap elə müasir rəs-
samların əsərlərini su qiymətinə alırdılar, xaricə aparıb on qat,
hətta yüz qat artıq qiymətə satırdılar, ya da çox az pulla özlərinə
zəngin, qiymətli şəxsi kolleksiyalar düzəldirdilər...”
“...Əlbəttə, həmişə belə olmayacaqdı, fürsətdən istifadə etmək
lazım idi. Düzdü, belə getsəydi, bir-iki ildən sonra Azərbaycanda
daha heç nə qalmayacaqdı, amma bu, sonranın problemi idi və bu
problemlə, qoy gələcəyin adamları və azərbaycanlıların özü
məşğul olsun” [1, 85]. Doğrudur bu sitatlar mövzudan kənar
görünə bilər. Amma bu sitatlar Elçinin nə qədər milli, vətənpərvər
və hissiyatlı, bir yazıçı olduğunu ortaya çıxarır.
Ümumiyyətlə, Elçin yaradıcılığı müxtəlif və rəngarəng antro-
ponimik leksikaya malikdir. Onomastik mənbələrdə də antroponi-
mik kateqoriyaya dair külli miqdarda dil faktları özünü göstərir.
Bunların hər biri müəyyən məqsəd üçün işlənir və xüsusi vəzifə
daşıyır. Elə buna görə də antroponim anlayışına şəxslə bağlı hər
bir xüsusi ad kateqoriyası daxildir. Məs.: şəxs adları, familyaları,
ata adları, ləqəblər, təxəllüslər və titullar.