DəDƏ qorqud a r a ş d ı r m a L a r ı
Yüklə 1,74 Mb.
|
20
Çəkdiyim eşqin bəlalarından bədənimi zəiflətmə nigarım bunu görüb mənə rişxənd edib vəfasızlıqla ittiham etməsin. Getdikcə hüsnün eylə ziyadə nigarımın, Gəldikcə dərdinə betər et mübtəla məni! Aşiq Tanrıdan nigarının parlaqlığını daha da artırmasını və onun gözəlliyinin üstünə nə qədər gözəllik bəxş edəcəksə, bir o qədər çəkdiyi eşq bəlasının ağırlıqlarından betərini ona nəsib etməsini diləyir. Füzuli qəzəllərinin əsas motivi hüsn ilə eşqdir. Çıxma yarım gecələr, əğyar tənindən saqın, Sən məhi-övci-məlahətsən, bu nöqsandır sənə.(1, səh 43) Əğyarın tənəsindən özünü qoru. Gecələr görünmə. Sən aydan da gözəlsən. Bu, sənə nöqsandır. Əğyar səni görüb ayla bəhs etdi- yini sanıb, rişxənd etməsin. Şair qəzəllərində hüsn ilə eşqi qarşı-qarşıya qoyur.
Sənin günəştək parlaq surətini görcək ixtiyarını əlindən getdi. Gölgətək bir yerdə durmağa səbrim qalmadı. Hüsn nə qədər parlaq nə qədər cazibədardırsa, bir o qədər və ondanda artıq eşqin ağırlıqları olur.Bu hüsn-camal qarşısında aşiq fələkləri, dağları, daşları yandıran ahlar çəkir, qəlbinin atəşi, ürə- yinin yanğısı selə,çoşqun çaya dönüb gözlərindən yağış kimi axır.
Həsrətindən gecələr yaralı canım od tutub yanır. Görəsən gizli yanmağım sənə aşikar olurmu?! Çəkdiyim ahları, fəryadları ay eşidir. Sən aya ahlarım, fəryadlarım yetirmi? Görkəmli tədqiqatçı alimlər Əlyar Səfərlinin (prof) və Xəlil Yusiflinin (prof) qeyd etdiyi kimi “insana, onun hüsnünə vurğun- luq Füzuli qəzəllərinin canıdır. Füzuli məşuqənin gözəlliyindən daha çox aşiqin həsrətini, kədərini, ahını, göz yaşını qələmə alır. Bütün intibah dövrü Şərqinin qabaqcıl humanist ziyalılarını təmsil
21
edən Füzuli qəhrəmanı qeyri-adi dərəcədə kədərli, qəmlidir. Za- manın bütün kədəri, dərdi, ahı, naləsi onun ruhuna hopmuşdur” (5, səh.416). Füzulinin qəhrəmanı onu cəlb edən məşuqənin hüsnü-camalı və onun vücudunun hər hansı bir xüsusatı gözəl- liyinin aşiqidir və çəkdiyi ağırlıqlar onun müqabilindədir. Mən qandanü mülaziməti- etibarü-cah, Qıl qabili- səadəti fəqrü fəna-məni! Öylə zəif qıl tənimi firqətində kim, Vəslinə mümkün ola yetirmək səba məni! (3, səh 213) Yarın vəslinə yetmək səadətini ruhların qovuşduğu məkanı mən yazığa rəva bil. Bədənimi eylə zəif qıl ki, mehin ona yetirmə- yə gücü çatsın. Naxvət qılıb nəsib Füzuli kimi mənə, Ya rəb,müqəyyəd eyləmə mütləq mana məni. (3,səh213) Füzuli kimi mənə qürur nəsib et ki, yarın vəslinə yetdikdən sonra çəkdiyim eşq bəlalarını məndən alma. “Söz”qəzəlində, “Ənisül-Qəlb” qəsidəsində Füzuli sözün fəl- səfi dəyərindən, onun hikmətindən bəhs edir. Sözün qeybdən gəl- diyini, söz sahibinin Tanrı olduğunu ifadə edir. Sözü gözəl ətirlər saçan nazlı nigara bənzədir. Gözəl sözlər könüllər fəth edir. Söz- lərdən ətrafa min-min gövhər saçır. Xəlqə ağzın sirrini hər dəm qılır izhar söz, Bu nə sirrdir kim, olur hər ləhzə yoxdan var söz. Artıran söz qədrini sidq ilə qədrin artırır, Kim nə miqdar olsa, əhlin eylər ol miqdar söz. Ver sözə ehya ki, tutduqda səni xabi-əcəl, Edə hər saət səni ol uyqudan bidar söz. Bir nigari-ənbərinxətdir könüllər almağa, Göstərir hərdəm niqabi-qeybdən rüxsar söz. Xazini –gəncineyi-əsrardır, hər dəm çəkər Rişteyi-izhara min-min gövhəri-əsrar söz. 22
Kim, sədəf tərkibi-təndir, lölöi-şəhvar söz. Gər çox istərsən, Füzuli, izzətin, az et sözü Kim, çox olmaqdan qılıbdır çox əzizi xar söz. (3,səh 44) Füzuli az danışmağı, az söz söyləməyi tövsiyyə etməklə sözə yüksək dəyər verir. Şairə görə yersiz söz söyləyən, mənasız söz deyən kəsin qiyməti olmaz.Söz sahibinin şəxsiyyətini anladır. Sö- zə ziynət vurarkən onda mənalar axtarmağı,“bər-bəzəkli” ancaq mənalar saçmayan, mərifətli deyilməyən sözün dəyərsizliyini söy- ləyir:
Sözə verdiyi dəyərlə Füzuli Nizamini də xatırladır. Nizami də sözün sahibinə nüfuz gətirməsini, onun yerində deyilməsini, sözlə sahibinin, şəxsiyyətinin müəyyən olunmasına işarə etmişdir. Azərbaycan, ərəb, fars dillərində yazıb-yaradan qüdrətli söz ustadı şərq şeirinin müxtəlif şəkillərində gözəl əsərlər yaratmışdır. Qəzələ üstünlük verməsinə baxmayaraq həm də o şeirin qitə, rü- bai, qəsidə, tərkibənd, tərcibənd, müsəddəs, müxəmməs, mürəbbe kimi janrlarında da əsərlər yazmışdır. Ümumiyyətlə, bütün janr- larda Füzuli ədəbi-bədiyyatı XVI əsr Azərbaycan ədəbiyyatının yeni mərhələsi və poetik salnaməsidir. Füzuli Nizamini, Xaqanini sevmiş onların yolunu davam et- dirmişdir. Elmi ədəbiyyatdan məlumdur ki, Füzuli “Leyli və Məc- nun” poemasını yazarkən Nizamini özünə müəllim bilmişdir. Xa- qaninin “Qasideyi Şiniyyə”sinə, “Ənisül Qəlb” əsərini nəzirə yaz- mışdır: Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|