DəDƏ qorqud a r a ş d ı r m a L a r ı
Yüklə 1,74 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NƏSİMİ BƏDİİ OBRAZ KİMİ AZƏRBAYCAN VƏ TÜRKMƏN ƏDƏBİYYATINDA XÜLASƏ
- Açar sözlər: Nəsimi, hürufizm, bədii obraz
- Kлючевые слова
- Key words:Nasimi, hurufism, art image
- РЕЗЮМЕ Гожайева Нармин Особенности двойной рифмы Низами Гянджеви
231
Nəsiminin bədii obraz olaraq canlandırılmasını biz Rəsul Rzanın "Son gecə" poemasında da açıq-aydın görürük. Onu da qeyd edək ki, məhz bu poemada Nəsimi bədii obraz olaraq bir qə- dər fərqli yönümdən işıqlandırılır. Nəsimi bu əsərdə "son gecə"sini yaşayır. Bir sözlə, belə bir şəraitdə də Nəsimi mübariz- dir. Həyatını qurtarmaq şansını belə dəyərləndirmir və bəşəri ideyalarını üstün tutaraq yolundan dönmür. Nəsimi bədii obraz olaraq Türkmən ədəbiyyatında da qələ- mə alınmışdır. Nurməhəmməd Əndəlibin "Risaleyi-Nəsimi" poe- ması (dastanı) bu baxımdan çox maraqlı əsərdir. Əsərdə Nəsimi öz əqidəsindən dönmür və sonda öz qardaşı tərəfindən edam edi- lir. Əsərdə Nəsimi xüsusi istedad sahibi, hətta peyğəmbər səviyyəsinə çatdırılır. Həm Azərbaycan, həm də Türkmən ədəbiyyatında canlandı- rılan Nəsimi obrazı bu və ya digər şəkildə dönməz, mübariz bir sənətkar kimi qələmə alınmışdır.
Seyidli Güllü NƏSİMİ BƏDİİ OBRAZ KİMİ AZƏRBAYCAN VƏ TÜRKMƏN ƏDƏBİYYATINDA XÜLASƏ Tezisdə biz Nəsiminin Azərbaycan və Türkmən ədəbiyya- tında yaradılmış bədii obrazını təhlil edirik. Ona həsr edilmiş əsərlərdə Nəsimi yalnız sənətkar olaraq deyil, eyni zamanda şəxsiyyət olaraq təsvir edilir.
Сеидли Гюллу ОБРАЗ НАСИМИ В ЛИТЕРАТУРЕ АЗЕРБАЙДЖАНА И ТУРКМАНА РЕЗЮМЕ
В тезисе мы анализироваем Насими как художествен- ный образ в литературе Азердбайджана и Туркмана. Произ- 232
видениях посвяшённой ему, мы видем Насими не только как поэтa, одновременно как личность. Kлючевые слова: Насими, хуруфизм, художественный oбраз
Seidli Gylly NASIMI AS ART IMAGE IN AZERBAIJAN AND TURKMAN LITERATURE. SUMMARY In this tezis we analyseNasimi as art image in Azerbaijan and Turkman literature. We analyseNasimi not only as craftsman, but also like personality in works devoted him. Key words:Nasimi, hurufism, art image
233
magistr
Nizami məsnəviləri kompozisiya etibarilə çox maraqlı qurulmuşdur. "Xəmsə"yə daxil olan poemalar kompozisiyasına, süjetinə görə bir-birindən fərqlənir. Poemaların kompozisiyasın- dakı oxşar cəhət budur ki, hər bir poemanın giriş hissələri, bədii müqəddimələri var. Hər birində mina-cat, nət, kitabın yazılma sə- bəbi, ithaf olunduğu şəxsə xitab verilir. Lakin bədii müqəddimə- lərdə bəzən ayrı-ayrı hissələr də verilir. Məsələn, "Xosrov və Şirin" poemasının girişində eşq haqında fikirləri, "Leyli və Məcnun"da söz haqqında, oğlu Məhəmmədə nəsihət və s. verilir. Bədii müqəd-dimələr əhvalatların başlanmasına qədər olan hissələrdir və əsərlərin əvvəlində verilir. Bəzən bu ardıcıllıq pozulur. Məsələn, "Xosrov və Şirin" poemasında əsasən giriş hissələrində verilən "Oğlu Məhəmmədə nəsihət","Peyğəmbərin meracı", şahı mədh və nəsihət kimi parçalar poemanın sonunda verilmişdir. Poemaların giriş hissələri təsvir olunan əhvalatların süjet xətti ilə əlaqəli deyil, müstəqil parçalardır.Onların ayrı- ayrılıqda da süjet xətti yoxdur. Nizami məsnəviləri üçün əsas səciyyəvi cəhətlərdən biri sü- jet xəttinin qurulmasında həm şifahi, həm də yazılı qaynaqlardan istifadə etməsidir. Sənətkarın özünün də qeyd etdiyi kimi, yazılı mənbələrdən daha çox Buxari, Təbəri və Firdovsinin əsərlərindən istifadə etmişdir. Folklordan isə daha çox nağıllardan, əfsanə- lərdən, dastanlardan, atalar sözü və məsəllərdən istifadə etmişdir. Lakin Nizami bu mənbələri əsərlərində olduğu kimi deyil, fərqli şəkildə,özünəməxsus xüsusiyyət-lərlə vermişdir.
234
Гожайева Нармин Особенности двойной рифмы Низами Гянджеви В тезисе говорится об особенностях формы, постанов- ки, художественном начале поет входящих в "Хемсе".
It is dealt with the characteristics of forms, the structure, fiction introductions of the poems including "xamsa" in the tezis.
235
Nərmin Qocayeva magistr
"YEDDi GÖZƏL" POEMASININ STRUKTUR XÜSUSİYYƏTLƏRİ ELMİ-NƏZƏRİ TƏHLİL MÜSTƏVİSİNDƏ Dahi sənətkarların yaratdıqları əsərlər hər zaman əbədi və yaşarı olur, çünkibu əsərlərdədərin hikmət, gözəllik, insanları xoş- bəxt etmək istəyi, bir sözləümumbəşəri ideyalartəbliğ olunur.Xll əsr Azərbaycan ədəbiyyatının qüdrətli sənətkarı, dahi şairi Nizami Gəncəvinin yaradıcılığı bu fikirlərəən yaxşı nümunədir. Böyük şairin bəşəriyyətə bəxş etdiyi sənət inciləri elə bir xəzinədir ki, ondan əsrlər boyu bəhrələnmək mümkündür. Onun yaradıcılığı təkcə Azərbaycan ədəbiyyatına deyil, həmçinin bir çox millətlərin ədəbiyyatının inkişafına təsir et- mişdir. Nizami Yaxın Şərq ədəbiyyatına yeni ideyalar gətirmişdir. Buna görə də ondan sonra gələn bir çox mütərəqqi şairlər onun təsirilə yazıb yaratmış, mövzularını tərar etməyə çalışmışlar.Dahi şairin zəngin ədəbi irsi bütün dövrlər üçün müasir məna daşımış, öz əhəmiyyətini saxlamış, hər zaman sevilmişdir. Nizaminin ədə- bi irsindən dövrümüzəqədərlirik şeirləri, "Xəmsə"kimi ölməz sənət abidəsi gəlib çatmışdır. Böyük şair dünya ədəbiyyatında məhz "Xəmsə" müəllifi kimi məşhurdur. "Xəmsə"yə daxil olan "Sirlər xəzinəsi", "Xosrov və Şirin", "Leyli və Məcnun", "Yeddi gözəl" və "İsgəndərnamə" poemalarında sənətkar öz ölməz və hu- manist ideallarını yüksək sənət dili ifadə etmişdir. Poemalar daxili məzmununa, bədii xüsusiyyətlərinə, mövzularına, quruluşuna gö- rə bir-birindən fərqlənir. Poemalardan dördüncüsü, yarı fantastik əsər olan "Yeddi gözəl"(1197) quruluşu ilə digər poemalardan fərqlənir. Yaxın Şərq ədəbiyyatında bu səpkidə ilk dəfə qələmə alınmış "Yeddi gözəl" poemasıtəkcə Şərq ədəbiyyatında deyil, elə Qərb ədəbiyyatınada təsir göstərmişdir. Poemanın özünəməxsus forma xüsusiyyətləri,mürəkkəb quruluşu, həcmi və başqa cəhət- ləri diqqəti cəlb edir. Poema Sasani padşahlarından Bəhram Gu- run həyatına, sərgüzəştlərinin təsvirinə həsr olunmuşdur. Bəhram Gurun əhvalatı maraqlı bir şəkildə yeddi gözəlin hekayətlərilə
Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|