Dekabr 2017-ci IL, cümə axşamı

---

7

7 dekabr 2017-ci il, cümə axşamı

 

ˆ

Bu gün iftixarla qeyd olunmalıdır ki, xalqımızın 

ümummilli lideri, dünya şöhrətli siyasi xadim Heydər 

Əliyevin titanik əməyi, qətiyyəti, möhkəm siyasi iradəsi 

sayəsində müasir Azərbaycan dövləti qurulmuş, ölkəmiz 

dünya məkanında öz layiqli yerini tutmuşdur.

Azərbaycanın hərtərəfli inkişafı, 

gələcək tərəqqisi üçün möhkəm əsasların 

yaradılması zəngin təcrübəyə, böyük 

istedada, parlaq zəkaya, ali mənəvi 

keyfiyyətlərə, yüksək siyasi idarəçilik 

və liderlik qabiliyyətinə malik Heydər 

Əliyevin sosial-iqtisadi strategiyasının 

həyata keçirilməsi nəticəsində mümkün 

olmuşdur. 

Hazırda Azərbaycanda sosial-iqtisa-

di, ictimai-mədəni həyatın elə bir sahəsi 

yoxdur ki, həmin sahənin inkişafı ümum-

milli liderin adı ilə bağlı olmasın.

Ümummilli liderin ölkənin gələcək 

inkişafı ilə bağlı qarşıya qoyduğu 

vəzifələrdən biri də məhkəmə-hüquq isla-

hatlarının aparılması nəticəsində milli qa-

nunvericiliyin təkmilləşdirilməsi məqsədi 

ilə dünyanın inkişaf etmiş demokratik 

ölkələrinin müsbət təcrübəsindən istifadə 

edərək yeni normativ hüquqi bazanın 

yaradılması idi. Bu baxımdan, 1995-

2003-cü illəri hazırlıq mərhələsi kimi 

dəyərləndirmək yerinə düşər. 

Dövlətimiz müstəqillik əldə 

etdikdən sonra cəmiyyətin bütün 

sahələrinin müasirləşdirilməsi və 

demokratikləşdirilməsi məqsədi ilə ulu 

öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi və 

təşşəbbüsü ilə geniş sahədə köklü islahat-

lar aparılmağa başlanıldı. Bu islahatlar 

kontekstində ilkin olaraq atılan addım ulu 

öndərin rəhbərliyi ilə hazırlanaraq, 1995-

ci ildə ilk Milli Konstitusiyamızın qəbul 

edilməsi ilə məhkəmə-hüquq islahatları-

nın əsas mərhələsinin  başlanılması oldu. 

Konstitusiyanın qəbulu  

Azərbaycanda demokratik quruluşun 

və hüquqi dövlətin möhkəm təməlini 

qoymuş, hüquqi islahatların aparılma-

sına zəmin yaratmışdır. Konstitusiya-

da  demokratik cəmiyyətin qurulması, 

fəaliyyət göstərməsi və inkişafı üçün 

bütün müddəalar öz əksini tapdı. Bu 

inkişafın əsas  komponentlərindən biri 

də hüququn aliliyini əldə rəhbər tutan 

ədalətli məhkəmə sisteminin yaradılması 

məqsədi ilə məhkəmə-hüquq sisteminin 

islahatıdır.

Ulu öndər tərəfindən əsası qoyulmuş, 

bugünkü həyatımızın reallıqlarını özündə 

əks etdirən  yeni Konstitusiyada insan 

amilinin daha çox önə çəkilməsi və Əsas 

Qanunun müddəalarının üçdə birinin  

insan hüquq və azadlıqlarına həsr olun-

ması Azərbaycanda bu məsələyə diqqətin   

əyani təzahürüdür.

Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan 

Şərqdə ilk dəfə olaraq ölüm cəzasını 

ləğv edən ölkə kimi  tarixə düşmüş, 

1993-cü ildə ölüm hökmü üzərində 

moratorium qoyulmuş, 1998-ci ildə 

isə bu cəza tamamilə ləğv edilmişdir. 

Qanunvericiliyə edilmiş bu dəyişiklik 

insan hüquqlarının qorunması sahəsində 

atılmış mühüm addımlardan biri idi.

Müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyi 

tarixində humanizm prinsiplərinin 

tətbiqinin əsasını qoymuş ulu öndər  

tərəfindən əfvetmə institutu 1995-ci ildə 

tamamilə fərqli şəkildə bərpa edildi. 

Həmin vaxt xidmət etdiyi hərbi hissələri 

özbaşına tərk etmiş, fərariliyə görə 

məhkum olunmuş təxminən 1000-ə 

yaxın hərbçi əfv edilmişdir. Əfv olu-

nan hərbçilərin fərariliyinin əsasında o 

dövrdə ordudakı hərc-mərclik, dövlət 

idarəçiliyindəki naşılıq, ölkədə baş alıb 

gedən  anarxiya – xaos dururdu. Həmin 

dövrdə amnistiya ilə bağlı xüsusi bir qa-

nunvericilik olmasa da, Heydər Əliyevin 

Milli Məclisə təqdim etdiyi amnistiya 

qərarları elə hazırlanmışdı ki, xüsusi icti-

mai təhlükə  kəsb etməyən məhkumların 

azadlığa buraxılmaları təmin olunurdu. 

Ümumiyyətlə, 1995-2003-cü illərdə 

ümummilli lider Heydər Əliyevin imza-

ladığı 32 əfv fərmanı ilə üç mindən artıq 

məhkum azadlığa buraxılmış, həmçinin 

ulu öndərin təşəbbüsü ilə Milli Məclisin 

bu dövrdə qəbul etdiyi yeddi “Amnistiya 

haqqında” qərar 60 mindən artıq şəxsə 

şamil edilmişdir. Ümummilli liderin 

müstəqil Azərbaycana rəhbərlik etdiyi 

vaxtdan  indiyədək ölkəmizdə 61 əfv 

fərmanı, 10 amnistiya aktı qəbul edi-

lib. Bu, hər şeydən əvvəl, Azərbaycan 

dövlətinin humanizm prinsiplərinə sadiq-

liyinin göstəricisidir.  

Heydər Əliyev siyasi xəttinə bütün 

fəaliyyəti ilə öz sədaqətini nümayiş 

etdirən Azərbaycan Respublikasının 

Prezidenti möhtərəm İlham Əliyev  də 

humanizm prinsiplərinə sadiq qaldığını 

bir-birinin ardınca imzaladığı əfv və  

amnistiya aktları barədə sərəncamları ilə 

təsdiqləyir. Bir faktı qeyd etmək yerinə 

düşər ki,  dövlət başçısının insan hüquq 

və azadlıqlarının qorunmasını həyata 

keçirdiyi strategiyanın prioriteti hesab 

etməsinin nəticəsi olaraq,  son  11 ildə 

36 minə yaxın məhkum azadlığa buraxıl-

mışdır.

Azərbaycanın Birinci vitse-preziden-

ti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti 

Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü 

ilə qəbul olunmuş 4 amnistiya aktı 40 

mindən çox cinayət törətmiş şəxsin öz 

azadlıqlarına qovuşmasına zəmin yarat-

mışdır. Bu əfvetmə və amnistiya aktları 

cinayət törəmiş şəxslərin yeni həyata baş-

layaraq cəmiyyətə inteqrasiyasına xidmət 

etmiş, cəzaçəkmə müəssisələrində cəza 

çəkən məhkumların vaxtından əvvəl islah 

olunması yolunda bir stimula çevrilmiş-

dir. 

Ümummilli liderin müstəqillik 

konsepsiyasının, sosial-iqtisadi inkişaf 

strategiyasının uzaqgörənliyi Azərbaycan 

Respublikasının Prezidenti cənab İlham 

Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkəmizin qa-

zandığı böyük uğurlarda bir daha tarixi 

təsdiqini tapdı. 

Hazırda Azərbaycanın dünyada 

analoqu olmayan sürətli iqtisadi inkişafı, 

1,6 milyondan artıq yeni iş yerlərinin 

açılması, enerji sahəsi ilə yanaşı, qeyri-

neft sektorunun önəmli şəkildə tərəqqisi, 

milli sahibkarlığın formalaşması və 

inkişafı, əhalinin aztəminatlı hissəsinin, 

bütövlükdə isə hər bir vətəndaşın 

maddi rifah halının yüksəlməsi, 

Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qara-

bağ münaqişəsinin beynəlxalq hüquq 

normaları çərçivəsində ədalətli həlli 

istiqamətində atılan addımlar, diaspor və 

lobbiçilik fəaliyyətinin genişləndirilməsi, 

Azərbaycanın milli mənafeyinə cavab 

verən balanslaşdırılmış xarici siyasətin 

yürüdülməsi, Qərbə inteqrasiya pro-

sesinin sürətləndirilməsi vahid siyasi 

platformaya söykənən, çoxşaxəli və ge-

nişmiqyaslı qlobal strateji xəttin prioritet 

istiqamətləridir.

Fəxrlə qeyd olunmalıdır ki, cənab 

Ali Baş Komandanın rəhbərliyi altında 

gündən-günə qüdrətlənən Milli Ordumu-

zun düşmənin təxribatlarının qarşısını 

qətiyyətlə alması, ötən il minlərlə hektar 

torpağımızın işğaldan azad olunması, 

o cümlədən Cocuq Mərcanlı kəndinin 

qısa zamanda bərpası və orada aparılan 

misilsiz quruculuq işləri böyük qayıdışın 

başlanğıcı olmaqla xalqımızı yüksək 

qələbələrə ruhlandırır.

Cəza siyasətinin  

humanistləşdirilməsi dövlətimizin 

əsas qayələrindəndir

Məlum olduğu kimi dövlət başçı-

sı cənab İlham Əliyevin fəaliyyətinin 

ilk günlərindən ədalət mühakiməsinin 

səmərəsinin artırılmasına xüsusi diqqət 

yetirməsi nəticəsində ölkəmizin məhkəmə-

hüquq sisteminin müasirləşdirilməsi üzrə 

ardıcıl tədbirlər görülmüşdür. Hələ ötən 

ilin may ayında ölkə Prezidentinin qanun-

vericilik təşəbbüsü əsasında Milli Məclis 

tərəfindən qəbul edilmiş “Azərbaycan 

Respublikasının Cinayət Məcəlləsində 

dəyişikliklər edilməsi haqqında” 6 may 

2016-cı il tarixli Qanunla CM-nin 37 

maddəsində, o cümlədən, 20 maddənin 

sanksiyasında dəyişikliklər edilərək 

cəzalar yüngülləşdirilmiş, 18 maddədə 

“xeyli miqdar”ın, 24 maddədə isə “kül-

li miqdar”ın məbləği artırılaraq həmin 

normalar liberallaşdırılmış, 4 maddəyə 

məsuliyyəti yüngülləşdirən və əməli 

dekriminallaşdıran yeni “qeyd” hissələri 

əlavə edilmişdir. Çox sevindirici haldır ki, 

həmin qanunun müddəaları sui-istifadə 

amili kimi deyil, daha ədalətli və humanist 

qərarların qəbul edilməsinə şərait yarada-

raq,  praktiki cəhətdən özünü doğrultmuş-

dur. 

Bunun davamı olaraq ölkə başçısı 

tərəfindən 2017-ci il 10 fevral tarixində 

imzalanan  “Penitensiar sahədə fəaliyyətin 

təkmilləşdirilməsi, cəza siyasətinin 

humanistləşdirilməsi və cəmiyyətdən 

təcridetmə ilə əlaqədar olmayan alter-

nativ cəza və prosessual məcburiyyət 

tədbirlərinin tətbiqinin genişləndirilməsi 

barədə” sərəncam insan hüquqlarının 

effektiv təmini istiqamətində həyata 

keçirilən islahatlar mahiyyətcə hərtərəfli 

olmaqla, insan hüquq və azadlıqlarının 

əsas prinsiplərini, azadlıq hüququnun 

təmini baxımından isə strateji, yeni və 

kompleks yanaşmaları, əsaslı dəyişiklik 

və əməkdaşlığı özündə ehtiva etmişdir. 

Həyata keçirilən hüquqi islahatlar insan 

hüquqlarının genişləndirilməsi baxımından 

həbs və ya məhkum olunmuş şəxslərin 

hüquqlarını əhatə etməklə dövlətin sosial 

məsuliyyətliliyini daha da artırmışdır. 

Cinayət törətmiş, hüquq pozuntusuna yol 

vermiş şəxsin azadlıq hüququ ilə bağ-

lı məhdudiyyətlərin tətbiq edilməsinin 

qarşısının alınması, bu  istiqamətdə 

cinayət təqibi və cəza icra siyasətinin 

humanistləşdirilməsi, şəxsin cəmiyyətdən 

təcrid olunması təcrübəsindən getdikcə im-

tina edilməsi sahəsində mövcud çətinliklər 

və zərurət məlum sərəncam əsasında 

önə çəkilməklə yanaşı, icrası da dövlət 

siyasətinin tərkib elementinə çevrilmişdir.

Cəza siyasətini həyata keçirən dövlət 

orqanları üçün “yol xəritəsi” rolunu oy-

nayan proqram xarakterli sərəncamda üç 

əsas istiqamət müəyyən edilmişdir:

 – cinayət və cinayət prosessual 

qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi; 

yəni cinayət qanunvericiliyinin humanizm 

prinsipləri əsasında liberallaşdırılmasını, 

cinayətlərin, xüsusilə iqtisadi fəaliyyət 

sahəsində cinayətlərin dekriminallaşdı-

rılmasını, həmçinin cinayət-prosessual 

qanunvericiliyinin prinsiplərinə uyğun 

olaraq  cəzanın və qətimkan tədbirinin 

məqsədlərinə şəxsi cəmiyyətdən təcrid 

etmədən nail olmaq üçün alternativ cəza 

və prosessual məcburiyyət tədbirlərinin 

tətbiqinin genişləndirilməsi baxımından 

təkmilləşdirilməsi;

– cəmiyyətdən təcrid etmədən 

məhkumların islahını təmin edən institusi-

onal islahatların həyata keçirilməsi; başqa 

sözlə, azadlıqdan məhrum etmə cəzasının 

çəkilməmiş hissəsini daha yüngül cəza 

ilə əvəz etmə, cəzanın çəkilməmiş 

hissəsindən şərti olaraq vaxtından əvvəl 

azad etmə və şərti məhkum etmə institut-

larının daha geniş tətbiq edilməsi;

– penitensiar sahədə fəaliyyətin 

təkmilləşdirilməsi və cəza siyasətinin 

humanistləşdirilməsi ilə bağlı əlavə 

tədbirlərin görülməsi; yəni  cəmiyyətdən 

təcridetmə ilə əlaqədar olmayan cəzaların 

icrasına effektiv nəzarətin təşkil edilməsi 

və bu sahədə idarəetmənin səmərəliliyinin 

artırılması məqsədilə Azərbaycan Res-

publikası Ədliyyə Nazirliyinin Probasiya 

xidmətinin yaradılaraq fəaliyyətinin təşkil 

edilməsidir. 

Konkret olaraq adıçəkilən sərəncamın 

10.1-10.4-cü bəndlərinin icrası ilə bağlı 

cəza siyasətinin humanistləşdirilməsi 

məqsədilə “Azərbaycan Respublikası-

nın Cinayət Məcəlləsində dəyişikliklər 

edilməsi haqqında” həmin məcəlləyə 

bütövlükdə 300-ə yaxın dəyişikliyi 

nəzərdə tutan qanun layihəsi hazırlanmış, 

həmin  qanun layihəsi Azərbaycan Res-

publikasının Prezidenti Administrasiyası 

tərəfindən daha da təkmilləşdirildikdən 

sonra Azərbaycan Respublikasının Prezi-

denti tərəfindən Milli Məclisə göndərilmiş 

və 20 oktyabr 2017-ci il tarixdə qəbul 

edilmişdir.

Qeyd edilməlidir ki, sərəncamın 

qəbulundan dərhal sonra Respubli-

ka Hərbi Prokurorluğunun  təcrübəli 

əməkdaşlarından ibarət müvafiq komissiya 

yaradılmış, Cinayət və Cinayət-Prosessual 

məcəllələrinə mühüm dəyişiklikləri 

nəzərdə tutan yeni qanun layihələrinin  

hazırlanmasında yaxından iştirak  

edilmişdir.

Demokratik və liberal  

siyasətin təzahürü

20 oktyabr 2017-ci il tarixli Qanunun 

Azərbaycan Respublikasının Cinayət 

Məcəlləsinə (bundan sonra CM) gətirdiyi 

yenilikləri iki qrupa ayırmaq olar. 

Birincisi: cinayət məsuliyyəti və 

cinayət məsuliyyətindən azad etmə 

institutlarının, eləcə də ayrı-ayrı 

qəbildən olan cinayətlərin anlayışlarının 

təkmilləşdirilməsinə yönələn yeniliklər; 

İkincisi: cəza təyin etmə və 

cəzadan azad etməyə dair normala-

rın humanistləşdirilməsinə yönəlmiş 

yeniliklərdir.

 Adıçəkilən Qanunda CM-də nəzərdə 

tutulmuş qəsdən böyük ictimai təhlükə 

törətməyən, ehtiyatsızlıqdan törədilən və 

bir sıra digər cinayətlər, ümumilikdə 18 

cinayət tərkibi dekriminallaşdırılmışdır. 

Bununla yanaşı dəyişikliyə əsasən 

mülkiyyət əleyhinə olan cinayətlərə görə 

cinayət məsuliyyətindən azad etmə zamanı 

7 maddə üzrə şəxsin zərərçəkmiş şəxslə 

barışmaq və ona dəymiş ziyanı tamamilə 

ödəmək şərti ilə cinayət məsuliyyətindən 

azad edilməsi müəyyən edilmişdir (CM-

nin dələduzluğa görə cinayət məsuliyyəti 

nəzərdə tutan 178.1- ci, mənimsəmə və 

ya israf etməyə görə cinayət məsuliyyəti 

nəzərdə tutan 179.1-ci, özgənin əmlakını 

qəsdən məhv etmə və ya zədələməyə görə 

cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutan 186.1-ci  

maddələri və s.).

CM-nə edilmiş daha bir dəyişiklik 

“Mülkiyyət əlehinə olan cinayətlər” 

fəslində cinayət məsuliyyətinin yaranma-

sı üçün əmlakın mülkiyyətçisinə və ya 

digər sahibinə vurulan ziyanın məbləği, 

habelə “xeyli miqdar” və “külli miqdar” 

məbləğlərinin əhəmiyyətli dərəcədə artı-

rılması və tamamilə yeni “xüsusilə külli 

miqdar” normasının təsis edilməsi ilə bağ-

lıdır. Belə ki, 1 dekabr 2017-ci il tarixdən 

qüvvəyə minmiş dəyişikliyə qədər  

mövcud olan CM-nin 177-ci maddəsinin 

“Qeyd hissəsi”nə əsasən həmin 

Məcəllənin 177.1-ci (oğurluq), 178.1-ci 

(dələduzluq) və 179.1-ci (mənimsəmə və 

israf etmə) maddələrində nəzərdə tutulmuş 

məsuliyyət əmlakın mülkiyyətçisinə və ya 

digər sahibinə yüz manatdan yuxarı, lakin 

üç min manatdan artıq olmayan məbləğdə 

ziyan vurulduğu hallarda yaranırdısa, 

hazırki dəyişikliyə əsasən bu məbləğ 

təxminən beş dəfə artırılaraq beş yüz 

manatdan yuxarı, lakin beş min manatdan 

artıq olmayan məbləğdə ziyan vurulduğu 

hallarda yaranır.

Eyni zamanda əvvəlki qanuna görə 

CM-nin 177-187-ci, 189-cu və 189-1-ci 

maddələrində “xeyli miqdar” dedikdə 

üç min manatdan yuxarı, lakin on min 

manatdan yuxarı olmayan məbləğ, “külli 

miqdar” dedikdə isə on min manatdan 

yuxarı olan məbləğ başa düşülürdüsə, yeni 

dəyişikliyə əsasən bu məbləğ əhəmiyyətli 

dərəcədə artırılaraq  CM-nin 177-182-

ci, 185-187-ci və 189-1-ci maddələrində 

“xeyli miqdar” dedikdə beş min manat-

dan yuxarı, lakin əlli min manatdan artıq 

olmayan məbləğ, “külli miqdar” dedikdə 

isə əlli min manatdan yuxarı, lakin beş yüz 

min manatdan artıq olmayan məbləğ başa 

düşülür.

Bundan başqa, dəyişikliyə əsasən 

CM-nin həmin fəslinin yuxarıda qeyd 

olunan maddələrinə qanunvericilikdə yeni 

“xüsusilə külli miqdar” norması daxil edil-

mişdir ki, bu da əmlakın mülkiyyətçisinə 

və ya digər sahibinə beş yüz min manat-

dan artıq olan ziyanın vurulmasını özündə 

ehtiva edir.

Qanuna edilən bu kimi liberal 

dəyişikliklər həmin qəbildən olan 

cinayətləri törətmiş şəxslər barəsində is-

tintaq orqanları və məhkəmələr tərəfindən 

onların dövlətə və cəmiyyətə vurduqları 

ziyana mütənasib daha ədalətli qərar qəbul 

edilməsinə şərait yaradacaqdır.

Adıçəkilən qanuna dəyişikliklər 

edilərkən ehtiyatsızlıqdan törədilən 

cinayətlər də diqqətdən kənarda qalmamış-

dır. Ehtiyatsızlıqdan törədilən cinayətlərin 

arasında statistikaya görə daha çox CM-

nin 263-cü, yəni yol hərəkəti və nəqliyyat 

vasitələrinin istismarı ilə bağlı törədilən 

cinayətlərə rast gəlindiyindən, həmin 

maddəyə əlavə edilmiş “qeyd” hissəsinin 

2-ci bəndinin əhəmiyyətindən danışmaq 

yerinə düşərdi. Belə ki, maddəyə edilmiş 

müvafiq qeydə görə CM-nin 263.1 və  

263.1-1-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş 

cinayəti törətmiş şəxsin zərərçəkmiş şəxslə 

barışdıqda və ona dəymiş ziyanı tamamilə 

ödədikdə cinayət məsuliyyətindən azad 

edilməsinin nəzərdə tutulması, həm 

cinayət törətmiş şəxsin, həm də cinayətdən 

zərərçəkmiş şəxsin hüquqlarına dövlətin 

humanist münasibətinin təzahürü kimi 

qiymətləndirilməlidir. 

Qanunda nəzərdə tutulan 

dəyişikliklərdən biri də 

Probasiya Xidmətinin 

yaradılması və elekt-

ron nəzarət vasitələrinin 

tətbiqi ilə bağlı azadlı-

ğın məhdudlaşdırılması 

növündə cəzanın yeni və 

daha mükəmməl məzmunda 

bərpa edilməsidir. Belə 

ki, 1 sentyabr 2000-ci ildə 

qüvvəyə minmiş Azərbaycan 

Respublikasının Cinayət 

Məcəlləsində azadlığın 

məhdudlaşdırılması cəza 

növü kimi nəzərdə tutul-

sa da, həmin cəza növünə 

məhkum olunmuş şəxslərin 

xüsusi müəssisələrdə 

nəzarət altında saxlanıl-

ması müəyyən edilmişdir 

(sonradan “Azərbaycan 

Respublikasının Cinayət 

Məcəlləsində dəyişikliklər 

edilməsi haqqında” 31 

may 2011-ci il tarixli 

Qanunla həmin cəza növü 

CM-dən çıxarılmışdır). Lakin CM-nə 

edilmiş yeni dəyişikliyə əsasən azadlığın 

məhdudlaşdırılması cəzası məhkumun 

cəmiyyətdən tam təcrid olunmadan 

yaşayış yeri üzrə nəzarət altında saxlanıl-

masından ibarət olacaqdır. Bu isə həmin 

cəzaya məhkum olunmuş şəxslərin öz ailə 

üzvlərindən və yaxınlarından ayrılmadan 

islah olunmalarına müsbət təsir edəcəkdir.

Eyni zamanda, CM-nin ümumilikdə 

140-dan artıq maddəsinə azadlığın 

məhdudlaşdırılması alternativ cəza növü 

kimi sanksiyalara daxil edilmişdir. Bun-

dan əlavə, daha 80 cinayət normasının 

sanksiyasına azadlıqdan məhrumetməyə 

alternativ olan cərimə və digər cəzalar 

daxil edilməsi, qanuna əsasən CM-də 

nəzərdə tutulmuş sanksiyaların təftiş 

edilərək 80-dən artıq cinayətə görə 

müəyyən edilmiş azadlıqdan məhrumetmə 

cəzasının hədlərinin azaldılması və bunun 

nəticəsi olaraq 35 cinayət əməlinin az 

ağır cinayət kateqoriyasından böyük 

ictimai təhlükə törətməyən cinayətlər 

kateqoriyasına, 6 cinayət əməlinin isə 

ağır cinayətdən az ağır cinayətlər kate-

qoriyasına keçirilməsi, cəza siyasətinin 

humanistləşdirilməsinə yönələn tədbirlər 

kimi dəyərləndirilməlidir.

Qanunda mülkiyyət əleyhinə və 

iqtisadi fəaliyyət sahəsində törədilən bir 

sıra cinayətlərə münasibətdə qanunveri-

cilik mümkün qədər liberallaşdırılmışdır. 

Bu sahədə törədilən əməllərin ictimai 

təhlükəliliyi əksər hallarda maddi ziyanın 

vurulması ilə əlaqədar olduğundan, yeni 

normalara əsasən bu kateqoriyadan olan 

bir sıra cinayətləri törətmiş şəxslərin vu-

rulmuş ziyanı tamamilə ödədikdə cinayət 

məsuliyyətindən azad edilmələri, daha 

böyük məbləğdə (xeyli və külli miqdarda) 

ziyan vurmuş və ya qeyri-qanuni gəlir əldə 

etmiş şəxslərin isə dəymiş ziyanı tamamilə 

ödədikdə və bundan əlavə, cinayət 

nəticəsində vurulmuş ziyanın bir misli 

(bəzi cinayətlərə görə iki misli) miqdarın-

da dövlət büdcəsinə ödəniş etdikləri halda 

cinayət məsuliyyətindən azad edilmələri, 

eyni zamanda, zərərçəkmiş şəxslə barışma 

institutu daha da təkmilləşdirilərək, 20-

dən artıq cinayət üçün zərərçəkmiş şəxslə 

barışmaqla və ziyanın ödənilməsi şərti ilə 

cinayət məsuliyyətindən azadetmə imkanı 

müəyyən olunmuşdur.

Qanunda nəzərdə tutulmuş kon-

septual məsələlərdən biri də cinayət 

qanunvericiliyində narkotik vasitələrin 

əldə edilməsi və saxlanılması cinayətini 

törətmiş şəxslərə qarşı münasibətin 

dəyişdirilməsidir. Bu şəxslər ilk növbədə 

narkomanlıq xəstəliyinə düçar olmuş 

insanlar kimi qəbul edildiyindən, satış 

məqsədi olmadan narkotik vasitə əldə 

etmə cinayəti törətmiş, əməlində başqa 

cinayət tərkibi olmayan narkomanlıq 

xəstəliyinə düçar olmuş şəxsə stasionar 

qaydada tibbi xarakterli məcburi müalicə 

tədbirləri tətbiq edilməsi, şəxs sağaldıq-

dan sonra isə cinayət məsuliyyətindən 

azad edilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Lakin 

mövcud qanunun normasından sui-

istifadə edilməsinin qarşısının alınması 

məqsədi ilə bu qaydada məsuliyyətdən 

azad edilmək imkanı şəxsə yalnız bir 

dəfə verilmişdir. Həmçinin qanuna edilən 

dəyişikliklə müalicədən yayınan şəxslərin 

cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi 

məsələsi də öz əksini tapmışdır.

Dəyişikliklərin cinayət qanununa 

gətirdiyi daha mühüm bir yenilik cinayət 

törətmiş və azyaşlı uşaqları olan qadınla-

rın və uşağını təkbaşına böyüdən kişilərin 

cəzasının icrasının təxirə salınması ilə 

bağlıdır. Əvvəllər səkkiz yaşınadək uşaq-

ları olan belə şəxslərin cəzasının icrası 

təxirə salınırdısa, indi on dörd yaşınadək 

uşaqları olan məhkumların cəzalarının 

icrası təxirə salınır. Bu dəyişiklik 

ölkəmizin gələcəyi olan uşaqların valideyn 

himayəsi altında cəmiyyətə faydalı, fiziki 

və ruhi cəhətdən sağlam insanlar kimi 

böyümələrinə imkan yaradacaqdır. 

Eyni zamanda, yeni qanunda ömür-

lük azadlıqdan məhrumetmə növündə 

cəza çəkən məhkumların cəzalarının 

məhkəmə qaydasında müəyyən müddətə 

azadlıqdan məhrumetmə cəzası ilə əvəz 

edilməsi üçün daha konkret tələb – on-

ların cəza çəkdikləri dövrün son beş ili 

ərzində cəzanın çəkilməsi qaydalarına 

əməl etmələri hallarının nəzərə alınma-

sı müəyyən olunur. Bu müddəa imkan 

verir ki, məhkəmə həmin məhkumların 

cəza çəkdikləri iyirmi beş ilin istənilən 

dövründə deyil, yalnız son beş ilində 

cəzanın çəkilməsi qaydalarına əməl 

etmələri hallarını nəzərə alsın. Bu ilkin 

olaraq vəzifəli şəxslərin həmin qanunun 

tətbiqi zamanı sui-istifadə amillərinə yol 

verməsinin qarşısını əhəmiyyətli şəkildə 

alacaqdır.

  Digər tərəfdən, belə məhkumların 

cəzası əvvəllər 15 ilədək müddətə azad-

lıqdan məhrumetmə cəzası ilə əvəz 

edilə bilərdisə, indi bu müddət 10 ilədək 

müəyyən olunmuşdur. Ömürlük azadlıq-

dan məhrumetmə növündə cəza çəkən 

məhkumların CM-nin 57.3-cü maddəsində 

nəzərdə tutulan hüquqları, yəni onların 

cəzadan şərti olaraq vaxtından əvvəl 

azad edilmələrinə imkan verən müddəa, 

nəhayət ki, gerçəkliyə çevrildi. Bununla 

bağlı CM-in 76.1-ci maddəsinə edilmiş 

dəyişiklik, habelə CM-nə əlavə edilmiş 

76.4-1-ci maddə həmin məhkumların hü-

quqlarının təmin olunmasına yönəlmişdir.

 “Azərbaycan Respublikasının Cinayət 

Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi 

haqqında” Azərbaycan Respublikasının 

2017-ci il 20 oktyabr tarixli Qanununun 

mahiyyətinin düzgün dərk edilməsi və 

tətbiqi mexanizmlərinin dürüst müəyyən 

olunması məqsədi ilə  Respublika Hərbi 

Prokurorluğunun təcrübəli əməkdaşları 

tərəfindən əməli köməklik göstərilərək 

ərazi hərbi prokurorluqlarında mütəmadi 

olaraq praktik təlimlərin keçirilməsi Res-

publika Hərbi Prokurorluğunun tədbirlər 

planının tərkib hissəsidir. 

Qeyd olunmalıdır ki, cinayət 

qanunvericiliyinə edilmiş mütərəqqi əlavə 

və dəyişikliklər yeni qəbul edilmiş qanu-

nun təsiri altına düşən bir sıra kateqoriya 

cinayətlər üzrə təqsirləndirilən şəxslərin 

cinayət məsuliyyətindən azad edilməsinə, 

həmçinin cəza çəkən məhkumların 

cəzalarının azaldılmasına və yaxud 

cəzadan tamamilə azad edilməsinə şərait 

yaradacaqdır.

Əminliklə demək olar ki, 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 

cənab İlham Əliyevin hüquq sistemi-

nin müasirləşdirilməsi konsepsiyası 

çərçivəsində həyata keçirdiyi bu islahatlar 

ədalət mühakiməsini keyfiyyətcə yeni 

səviyyəyə qaldıraraq, hüquq sisteminin 

davamlı inkişafına, istintaq orqanları 

və məhkəmələr tərəfindən qəbul edilən 

qərarların daha dürüst tətbiq edilməsinə 

rəvac verəcəkdir.

“Humanizm prinsipləri ölkəmizin daxili  siyasətinin 

prioritetlərindən biridir...” 

İlham ƏLİYEV   

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Cinayət Məcəlləsinə edilən dəyişikliklər dövlətimizin 

humanizm prinsiplərinə sadiqliyinin təzahürüdür

Xanlar VƏLİYEV,  

Azərbaycan Respublikasının hərbi prokuroru,  

ədliyyə general-leytenantı, Əməkdar hüquqşünas,  

hüquq elmləri namizədi