Ders notlari

3.DANİEL DEFOE(1661-1731):Serüven dolu yaşamındaki tecrübelerinden yararlanarak birçok serüven romanı yazmıştır. En önemli eseri ROBİNSON CRUSOE’dur.

Diğer eserleri: KAPTAN SİNGLETON’UN HAYATI, VEBA YILI

4.JONATHAN SWİFT(1667-1745): İngiliz edebiyatının en büyük hiciv ustasıdır. Dönemindeki siyasi ve dinî kavgaları eleştirel bakışla eserlerine yansıtmıştır. En önemli eseri: GULİVER’İN GEZİLERİ

5.LORD BYRON (1788-1824): İngiliz edebiyatının önemli romantik şairlerindendir.

Şiir: DON JUAN Tiyatro: KABİL, SARDANAPAL

6.CHARLES DİCKENS(1812-1870): Realist akımın öncülerindendir. Romanlarındaki kişileri çevresinden gözlem yoluyla seçmiştir.

Romanları: OLİVER TWİST, DAVİD COPPERFİELD, ANTİKACI DÜKKÂNI, İKİ ŞEHRİN HİKÂYESİ, NİKOLAS NİEBLY, PİCKWİCK’İN KÂĞITLARI

7.RUDYARD KİPLİNG(1865-1936): Ünlü bir yazardır. Hikâye, roman, şiir türlerinde eser vermiş, gazetecilik yapmıştır.

Eserleri: KİM, SÖNEN IŞIK, ÇENGEL KİTABI

8.OSCAR WİLDE(1845-1900): Şiir, hikâye, deneme, oyun türlerinde eserler vermiştir.

Şiir: POEMS Roman: DORİAN GRAY’IN PORTRESİ

Tiyatro: ÖNEMSİZ BİR KADIN, İDEAL BİR KOCA, CİDDİ OLMANIN ÖNEMİ

9.GEORGE BERNARD SHAW(1858-1930): İrlanda kökenlidir. İngiliz tiyatrosunun önemli bir ismidir.

Oyunları: CANDİDA, SEZAR VE KLEOPATRA Roman: KARA KIZ

RUS EDEBİYATI:

19. yy.da romantizmin etkisiyle asıl ürünlerini vermeye başlamıştır. Batılı akımlar Rus edebiyatını derinden etkilemiş, birçok Rus şair ve yazar dünyaca tanınmış eserler ortaya koymuştur.

1.ALEKSANDER PUŞKİN(1799-1837): Romantizmin en önemli şairlerindendir. Şiir, manzum tiyatro, hikâye türlerinde eserler vermiştir.

Manzum Hikâyeleri: KAFKAS ESİRİ, ÇİNGENELER, BAHÇESARAY ÇEŞMESİ, EVGENİY ONEGİN

Roman: YÜZBAŞININ KIZI Tiyatro: BORİS GODONOV

Hikâye: MAÇA KIZI, BİYELKİN’İN HİKÂYELERİ, DUBROVSKİ

2.NİKOLAY VASİLYEVİÇ GOGOL(1809-1852): Rus realizminin kurucusudur. Romancı ve oyun yazarıdır.

Romanları: ÖLÜ CANLAR, TARAS BULBA

Tiyatroları: MÜFETTİŞ, KUMARCILAR, BİR EVLENME, MAYIS GECESİ

Hikâye: PETERSBURG HİKÂYELERİ

3.İVAN SERGENYEVİÇ TURGENYEV(1818-1883): Realist Rus romancılığının öncülerindendir.

Eserleri: BABALAR VE OĞULLAR, İLK AŞK, BAHAR SELİ, AREFE, DUMAN VE BAKİR TOPRAK, TAŞRALI KADIN

4. FYODOR MİKHAYLOVİCH DOSTOYEVSKİ(1821-1881): Rusların dünyaca ünlü romancısıdır. Realisttir. Dine ve geleneklere çok bağlıdır.

Romanları: SUÇ VE CEZA, KARAMAZOF KARDEŞLER, KUMARBAZ, BUDALA, İNSANCIKLAR, ÖLÜ BİR EVDEN ANILAR, CİNLER

5.LEV NİKOLAYEVİÇ TOLSTOY (1828-1910): Rusların dünyaca ünlü romancılarındandır. Realisttir.

Romanları: SAVAŞ VE BARIŞ(HARP VE SULH), ANNA KARENİNA, DİRİLİŞ, HACI MURAT, KAZAKLAR, İVAN İLYİÇ’İN ÖLÜMÜ, ÖLÜMDEN SONRA DİRİLME, KARANLIĞIN KUDRETİ

Oyun: YAŞAYAN ÖLÜ

6.ANTON ÇEHOV(1860-1904): Modern hikâyeciliğin (durum hikâyesi) kurucusudur. Realisttir.

Hikâyeleri: Hikâyeler(4 cilt), ALTI NUMARALI KOĞUŞ, KÖYLÜLER

Tiyatroları: MARTI, VİŞNE BAHÇESİ, VANYA DAYI, ÜÇ KIZ KARDEŞ

7.MAKSİM GORKİ(1868-1936): Realist bir sanatçıdır.

Romanları: ANA, ÜÇ KİŞİ… Hikâyeleri: TECRÜBELER VE HİKÂYELER

Tiyatro: AYAKTAKIMI ARASINDA

8.VLADİMİR MAYAKOVSKİ(1893-1930): Şair ve oyun yazarıdır. Fütürist bir şairdir.

Şiir: PANTOLONLU BULUT Tiyatroları: TAHTAKURUSU, HAMAM, GİZEMLİ GÜLDÜRÜ

ALMAN EDEBİYATI:

18.yy.ın II. yarısından sonra parlak bir döneme girer. Goethe, Schiller gibi isimler yetiştirir. Daha sonra Avrupa’daki edebî akımlardan etkilenir.

1. J. W. GOETHE (1749-1832): Alman romantizminin kurucusudur. Shakespeare, Schiller ve İranlı şair Hafız’dan etkilenmiştir.

Romanları: GENÇ WERTHER’İN ACILARI, WİLLİAM MEİSTER’İN ÇIRAKLIK YILLARI

Dramları: FAUST, EGMONT, STELLA

Şiir: BALADLAR, DOĞU-BATI DİVANI

2.FRİEDRİCH SCHİLLER(1759-1805): Romantik tiyatronun önemli sanatçılarındandır.

Dramları: WİLHELM TELL, HAYDUTLAR, DON CARLOS

3.HENRİCH BÖLL(1917-1985): Önemli bir yazardır. II. Dünya Savaşı’na da katılmıştır.

Romanları: TRENİN TAM SAATİYDİ, BABASIZ EVLER, ÂDEMOĞLU NEREDEYDİN

4.THOMAS MANN(1875-1955): 20. yy. Alman romancılardandır. Hitler’e karşı çıkmış, Almanya’yı terk etmiştir.

Romanları: BÜYÜLÜ DAĞ, KAFALAR, ALACA KARANLIKTA

5.BERTOLD BRECHT(1898-1956): Oyun yazarı ve şairdir. Epik tiyatro örnekleri vermiştir. Bazı oyunlarını Marksizm’in etkisinde yazmıştır.

Eserleri: ANA VE ÇOCUKLARI, SEZUAN’IN İYİ İNSANI, GALİLE, KAFKAS TEBEŞİR DAİRESİ

AMERİKAN EDEBİYATI: Dünya edebiyatını etkileyecek güçte sanatçılar yetiştirmiştir.

1.EDGAR ALLEN POE(1809-1849): Şair ve yazardır. Sembolist bir şairdir.

Şiir: ANNABEL LEE, KUZGUN Hikâye: KIZIL ÖLÜMÜN MASKESİ

Polisiye Roman: MORG SOKAĞI CİNAYETİ

2.MARK TWAİN(1835-1910): Hem gazeteci hem yazardır. Serüvenci bir kişidir. Realisttir.

Eserleri: TOM SAWYER’İN MACERALARI, HUCKLEBERRY FİNN’İN MACERALARI, ÇALINAN TAÇ,

“BİR CİNAYET, BİR SIR VE BİR EVLİLİK”

3.JACK LONDON(1876-1916): Yokluk, sıkıntı ve intiharla biten bir hayat.

Eserleri: BEYAZ DİŞ, DENİZ KURDU, VAHŞETİN ÇAĞRISI, GÜNEŞ ÇOCUĞU, BÜYÜK SERÜVEN, DEMİR ÖKÇE

3.ERNEST HEMİNGWAY(1899-1961):Kısa öykünün ustalarındandır. Amerika’nın en önemli yazarlarındandır. I. Dünya Savaşı’nda ağır yaralanmış ve yaşadığı ölüm korkusunu tüm eserlerine yansıtmıştır. Realisttir.

Romanları: SİLAHLARA VEDA, ÇANLAR KİMİN İÇİN ÇALIYOR, İHTİYAR ADAM VE DENİZ

Hikâyeleri: ZAMANIMIZDA, ON HİKÂYE, GÜNEŞ DE DOĞAR, İLKBAHAR SELLERİ, KADINSIZ ERKEKLER

4.JOHN STEİNBECK(1902-1968): Amerikan realizminin ve natüralizminin en önemli isimlerindendir. Toplum sorunlarını işlemiştir. Natüralist yönü ağırdır.

Eserleri: GAZAP ÜZÜMLERİ, FARELER VE İNSANLAR, SARDALYA SOKAĞI, UĞURLU PERŞEMBE, CENNET ÇAYIRLARI, CENNET YOLU, İNCİ, BİLİNMEYEN BİR TANRIYA, ALTIN KUPA, KENAR MAHALLE…

5. T.S. ELİOT(1888-1965): Realizm ve natüralizme tepki olarak çıkan ekspresyonizme (anlatımcılık) bağlıdır.

Şiir: TOPLU ŞİİRLER

Oyun: KATEDRALDE CİNAYET, AİLE TOPLANTISI

Deneme: ESKİ VE ÇAĞDAŞ DENEMELER

İSKANDİNAV ÜLKELERİ EDEBİYATI:

1.HENRİK İBSEN (1838-1908): Norveçlidir. Modern tiyatroya çok emek vermiştir. Natüralist bir sanatçıdır.

Tiyatroları: HORTLAKLAR, PEER GYNT, HALK DÜŞMANI, NORA, BİR BEBEK EVİ
2.KNUT HAMSUN(1859-1952): Norveçli oyun yazarı, romancı ve şairdir. Romantik bir sanatçıdır.

Eserleri: AÇLIK, PAN, DÜNYA NİMETİ, VİCTORİA
3.FRANZ KAFKA(1853-1917): Avusturya-Macaristan (Prag) doğumludur. Karamsar bir romancıdır. Egzistansiyalisttir.

Romanları: DAVA, ŞATO, YİTİK AMERİKA

Hikâyeleri: YARGI, DÖNÜŞÜM, CEZA SÖMÜRGESİ, AÇLIK CAMBAZI

BATI ETKİSİNDEKİ TÜRK EDEBİYATI

Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra dış devletlere öğrenciler gönderilmiştir. Bu öğrenciler, Batı edebiyatını öğrenip benimsemişler ve yurda döndüklerinde yeni bir edebiyatın oluşumunda etkili olmuşlardır. Edebiyat alanındaki bu hareketlilik günümüze kadar gelmiştir.

TANZİMAT EDEBİYATI

*İlk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval’in yayın hayatına girmesiyle başlar. (1860)

*Tanzimat Edebiyatı hazırlık dönemi sayabileceğimiz bir dönem dışında 2 dönemde incelenir:

HAZIRLIK DÖNEMİ (1839-1860): Bu dönemde Batı’dan çeşitli türlerde çeviriler yapılmış, Avrupa’yı gören aydınların gezi notları yayımlanmıştır.

İlk gazete örnekleri verilmiştir.

*İlk resmî gazete Takvim-i Vekayi (1831)

*İlk yarı resmî gazete Ceride-i Havadis(1840)

*Divan edebiyatından farklı bir edebiyatın oluşumuna zemin hazırlanmıştır.

*Yusuf Kâmil Paşa, Akif Paşa, Mütercim Asım, Sadık Rıfat Paşa bu dönemin önemli sanatçılarıdır.

1. TANZİMAT EDEBİYATI BİRİNCİ DÖNEM (1860-1880):

*Roman, öykü, gazete yazısı gibi türlerin ilk örnekleri edebiyatımıza girmiştir.

*Sanat toplum içindir.

*Sade dil kullanmayı hedeflemişler ama gerçekleştirememişler.

*Hecenin ulusal ölçü olduğunu kabul etmiş ama aruzdan vazgeçememişler.

*Klasisizmin ve romantizmin etkisinde kalmışlar.

*Romantikler: Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi
  Klasikler: Şinasi, Ahmet Vefik Paşa

*Fransız edebiyatından etkilenmişler.(veremli olma, hastalıklı oluş, duygusallık gibi)

*Divan edebiyatını eleştirmişler. Halk edebiyatını savunmuşlar ama uygulamamışlar.

*Şiirde estetik güzellik değil, içerik ön plana çıkmıştır.

*Edebiyatı fikirlerini aktarmak için bir araç olarak görmüşler.

*Şiirimizde ilk defa özgürlük, eşitlik, adalet, vatan, millet, hak, hukuk gibi kavramları işlemişler.

*Eski nazım şekilleriyle yeni kavram ve duyguları işlemişlerdir.

*Tiyatro, roman, hikâye, makale ve eleştiri gibi yazı türleri bu dönemde edebiyatımıza girmiştir.

*Noktalama işaretleri ilk defa bu dönemde kullanılmıştır.

*Bu dönem sanatçıları, edebiyatın yanında siyasetle de ilgilenmiştir.

Birinci Dönem Sanatçıları:

Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Vefik Paşa, Şemsettin Sami, Ali Süavi, Ahmet Cevdet Paşa

2. TANZİMAT EDEBİYATI İKİNCİ DÖNEM (1880-1896):

*Sultan Abdülhamit etkisinde oluşmuş bir dönemdir.

*“Sanat sanat içindir.” anlayışındadırlar.

*Batı edebiyatını savunmuşlardır. Batı edebiyatı örneklerini başarıyla ortaya koymuşlardır.

*Toplumsal konular yerine bireysel konular işlenmiştir.

*Dilde sadelikten uzaklaşılmıştır.

*Romanda realizm ve natüralizm, şiirde ise romantizmin etkilidir.

*Kölelik, cariyelik ve yanlış Batılılaşma bu dönem romanlarında işlenen konulardır.

*Bu dönem sanatçıları siyaset ve toplum sorunları ile ilgilenmemişler, yalnızca edebiyatla ilgilenmişlerdir.

*Bu dönemde kulak için uyak görüşü benimsenmiştir.

*Divan nazım biçimleri dışında biçimler denenmeye başlanmıştır.

*Şiirin konusu iyice genişletilmiştir.

*Bu dönemde oynanmak için değil, okunmak için tiyatrolar yazılmıştır.

*Sanatçıları: Abdülhak Hamit Tarhan, Recaizade Mahmut Ekrem, Samipaşazade Sezai, Muallim Naci, Nabizade Nazım, Direktör Ali Bey

TANZİMAT EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ:

1.Batı etkisinde gelişmiştir. Sanatçılar uygar, yenilikçi ve bilimsel gelişmelere açıktır.

2.Fransız kültüründen etkilenmiş; Montesquieu, Jean Jack Rousseau, Voltaire gibi düşünürleri örnek almışlar.

3.İlk defa özgürlük, eşitlik, adalet gibi konulara girilmiştir. (I. dönem)

4.Roman, hikâye, makale, deneme ve tiyatronun ilk örnekleri verilmiştir.

5.Edebiyat yoluyla ulusu aydınlatmaya, sorunlara çözüm bulmaya çalışmışlar. Divanın topluma yararlı olmadığını öne sürmüşler.

6.Tiyatro özel bir önem kazanmış ve eğitim yuvası sayılmıştır.(I.dönem)

7.Klasik Türk şiiri (divan) nazım şekillerini kullanmışlar.

8.İkinci dönemde beyit nazım birimi ve divan nazım şekilleri terk edilmeye başlanmıştır.

(Abdülhak Hamit Tarhan heceli ve serbest şiirler de yazmıştır.)

9.Şiirin içeriğinde değişiklik yapmışlar.

10.Birinci dönemde toplumsal, ikinci dönemde bireysel konular işlenmiştir.

11.Tanzimatçıların çoğu devlet adamıdır.

TANZİMAT’TA ŞİİR:

1.Şiirin konusu ve anlamı değiştirilmiş, fikrin gelişimine ve halkın eğitilmesine katkısından söz edilmiştir.

2.Divan şiiri yapmacık ve boş görülmüştür.

3.Şiiri konuşma diline yaklaştırmak istemiş ama başaramamışlar.

4.Aşk, ayrılık gibi bireysel konular yerine özgürlük, eşitlik, adalet gibi toplumsal konular işlenmiştir. (Bu durum I. dönem için geçerlidir. II. dönemde tekrar bireysel konular işlenmiştir.)

5.Heceye ilgi artmış, deneyenler olmuş ama aruzdan da vazgeçilememiştir.

6.Her iki dönemde de divan nazım şekilleri kullanılmış, II. dönemde biçimsel değişiklikler olmuştur.

7.Birinci dönemin dili daha sadedir.

8.Şiirde konu bütünlüğüne önem verilmiştir. Divan edebiyatındaki beyit güzelliği yerine bütün güzelliğine önem verilmiştir.

9.İkinci dönemde şiirin konusu iyice genişletilmiştir.

TANZİMAT’TA TİYATRO:

1.Tanzimat’a kadar bizde Batılı anlamda sahne tiyatrosu yoktur. Geleneksel Türk tiyatrosu vardır. Bunlar belli bir metne dayanmaz ve eğitici bir amaç taşımazdı.

2.Tiyatro Tanzimat’la birlikte bir okul sayılmış ve halkın eğitilmesinde kullanılmak istenmiştir.

3.Toplumda görülen aksaklıklar ve ibret verici olaylar ele alınmıştır.

4.Bu dönem tiyatroları telif, çeviri ve adaptasyon diye üç grupta toplanır.

5.Dil ve üslup günlük hayata yaklaştırılmıştır. İkinci dönemde dil doğallığını kaybetmiş, süslü ve yapmacıklı bir hâl almıştır.

6.I. dönemde oyunlar oynanmak için, II. dönemde okunmak için yazılmıştır.

7.I. dönem tiyatroları dil ve sahne tekniği bakımından II. dönemden daha başarılıdır.

8.Tiyatrolarda üç birlik kuralına uyulmuştur ancak A. Hamit Tarhan istisnadır.

9.İyiler hep iyi, kötüler hep kötüdür. Oyunlar öğütlerle biter.

10.İlk Türk tiyatrosu Şair Evlenmesi(Şinasi)

11.Sahnelenen ilk Türk tiyatrosu Vatan yahut Silistre (Namık Kemal)

12.Tiyatroda eğitici eserler Namık Kemal tarafından verilmiştir.

13.Tiyatroda komedi ve dram üzerinde durulmuştur.

14.Komedide klasisizm, dramda romantizm etkili olmuştur.

TANZİMAT’TA ROMAN VE HİKÂYE:

1.Roman edebiyatımıza Tanzimat’la girmiştir. Daha önce nesir alanında tarih, coğrafya, seyahatname, bilimsel eserler… vardı.

2.Roman ihtiyacını divan edebiyatındaki mesneviler karşılardı.

3.Bizde roman çevirilerle başlamıştır, sonra yerli romanlar yazılmıştır.

4.Eserler genel olarak duygusal, acıklı konular üzerine kurulmuştur.

5.Hikâye ve romanda konu  tarihten ve günlük yaşamdan alınır.

6.Tutsaklık, istek dışı evlilik, esir ticareti, cariyelik, yanlış Batılılaşma gibi konular işlenmiştir.

7.Konular hep İstanbul’dan seçilmiştir.

8.Romanlar teknik bakımdan zayıftır.

9.Tesadüflere yer verilmiş ve kahramanlara karşı tavır alınmıştır.

10.Yer yer uzun ve gereksiz betimlemeler yapılmıştır.

11.Romanlarda konu akışı kesilerek okuyucuya yersiz bilgiler verilmiştir.

12.Tanzimat romanlarında ve hikâyelerinde iyiler hep iyi, kötüler hep kötüdür.

13.İlk dönemde Fransa'nın etkisiyle romantizmin, ikinci dönemde ise realizmin etkisi vardır.

14.Roman ve öykülerde olaylar olmuş ya da olabilir izlenimi verir.

15.Roman ve öykülerde kahramanlar çoğunlukla bir görüşte âşık olur.

16.İlk çeviri roman TELEMAK (Fenelon’dan – Yusuf Kâmil Paşa)

17.İlk yerli roman TAAŞŞUK-I TALAT VE FİTNAT(Şemsettin Sami)

18.İlk edebî roman İNTİBAH (Namık Kemal)

19.Hikâyecilik halk arasında yaygındı. (Dede Korkut ve halk hikâyeleri gibi)

20.Tanzimatçılar hikâyeyi seven bir halk kitlesini hazır bulmuşlar ve halk hikâyeleriyle Batılı hikâye tekniğini birleştirerek yeni eserler vermişler.

21.Hikâyelerde de konu akışını kesip okura ansiklopedik bilgi verme çabası vardır.

22.Ahmet Mithat Efendi’nin 24 kitaplık hikâye serisi LETAİF-İ RİVAYAT‘ı Batılı anlamda ilk eserdir.

23.Modern anlamda hikâyecilik(kısa öykücülük) ise Samipaşazade SEZAİ’nin KÜÇÜK ŞEYLER’iyle başlar.

TANZİMAT’TA GAZETECİLİK
Tanzimat Edebiyatı’nın yazar ve şairlerinin pek çoğu gazete çıkarma işiyle de uğraşmıştır. Edebiyat çalışmalarıyla gazeteciliği yan yana yürütmüşlerdir. Edebiyat dergileri Türk basın hayatında daha sonraki dönemlerde ortaya çıktığı için edebiyat konulu yazılar, bu dönemde çıkarılan gazetelerde yayımlanmıştır. Bu dönemde çıkarılan başlıca gazeteler şunlardır:
*TAKVİM-İ VEKAYİ: 1831 yılında Saray’ın çıkardığı ilk resmî Türkçe gazetedir.

*CERİDE-İ HAVADİS: 1840'ta İngilizlerle ortak çıkarılan yarı resmî gazetedir. (William Churchill)

*TERCÜMAN-I AHVAL: 1860’ta Agâh Efendi ile Şinasi’nin birlikte çıkardıkları ilk özel Türkçe gazetedir. Tanzimat Edebiyatı bu gazete ile başlamıştır.
*TASVİR-İ EFKÂR: 1862’de Şinasi'nin tek başına çıkardığı gazetedir. Aynı gazeteyi 1865’ten sonra iki yıl Namık Kemal çıkarır.
*MUHBİR: 1866 yılında Ali Süavi çıkarır. Avrupa’ya gittikten sonra bu gazeteyi Avrupa’da çıkarmaya devam eder.

*İSTANBUL: 1867 yılında Ali Süavi çıkarır. Daha sonra bu gazeteyi Avrupa’da çıkarmaya devam eder.

*HÜRRİYET: 1869’da Londra’da Ziya Paşa ve Namık Kemal birlikte çıkarmışlardır. Daha sonra Ziya Paşa Cenevre’de tek başına çıkarmaya devam eder.

*BASİRET: 1869’da Ali Efendi tarafından çıkarılmıştır.

*İBRET: Avrupa'dan dönen Namık Kemal, 1871'de çıkarır.

*DEVİR: 1872’de Ahmet Mithat Efendi çıkarır.

*BEDİR: 1872’de Ahmet Mithat Efendi çıkarır.

*TERCÜMAN-I HAKİKAT: 1878’de Ahmet Mithat Efendi çıkarır.

*SABAH: 1876’da Şemsettin Sami tarafından çıkarılır.

*TERCÜMAN-I ŞARK: 1878’de Şemsettin Sami tarafından çıkarılır.

TANZİMAT’TA MİZAH VE YERGİ: Gerçek mizah ve yerginin ilk örnekleri verilmiştir.

*Ziya Paşa’nın Zafername’si başarılı bir yergi örneğidir.

*Şair Eşref’in Sultan Abdülhamid’e yergileri ünlüdür.

*İlk Türk mizah dergisi Diyojen’i Teodor Kasap ve arkadaşları çıkarmıştır. Direktör Ali Bey de bunlar arasındadır. TANZİMAT’TA ELEŞTİRİ: Modern eleştirinin ilk örnekleri verilir.

*İlk eleştiri Namık Kemal’in Tahrib-i Harabat adlı eseridir.(Ziya Paşa’nın Harabat’ına karşı)

*Recaizade-Muallim Naci eski-yeni tartışmaları ünlüdür.

TANZİMAT SANATÇILARININ ORTAK ÖZELLİKLERİ:

1.Hepsi bilim-fen taraftarı, din ile medeniyeti  birleştirmeye çalışan kişilerdir. Sanattan ziyade fikir adamıdır.

2.Fransız kültürüyle yetişmişler ve didaktiktirler.
3.Genellikle yüksek makam sahibidirler.
4.Çoğu; hak, adalet, özgürlük gibi konuları işlemiştir.
5.Hemen hepsi çok yönlüdür.
6.Batı’nın yeni türlerini (makale, roman, tiyatro, deneme) topluma tanıtmışlardır.

I.DÖNEM TANZİMAT SANATÇILARI

1. (İBRAHİM) ŞİNASİ(1826-1871): Tanzimat Edebiyatı’nın ilk sanatçısıdır. Mustafa Reşit Paşa tarafından Batı’ya gönderilen ilk öğrencilerdendir.

*Bazı görüşleri edebiyatımıza getirmiş, bunları yayarak yeni bir edebiyatın temellerini atmıştır.

*Gençliğinde Doğu ilimlerini, Fransa’da Batı edebiyatını öğrenmiştir.

*Fikirlerini yaymak için gazeteciliğe atılmıştır.

*İlk makaleyi yazmıştır.(TERCÜMAN-I AHVAL MUKADDİMESİ)

*Yetenekli bir sanatçı değildir. Edebiyatımızdaki önemi, yeni fikirlerle dolu olmasından ve bunları yayarak yeni edebiyatın temellerini atmasındandır.

*Halk diliyle sade şiirler yazmış, Türkçenin sadeleşmesi yolunda çalışmıştır.

(Bu şiirlerde de divan nazım şekillerini ve aruzu kullanmıştır.)

*Şiir alanında ilk eseri TERCÜME-İ MANZUME’dir. Bu eserde Racine, Fenelon ve La Fontaine’den çeviriler yapmıştır. (Fransızcadan şiir çevirileri)

*Klasisizmin etkisiyle şiirde akla ve sağduyuya önem vermiştir.

*İkinci eseri MÜNTEHABAT-I EŞ’AR ‘dır.(divan tarzı şiirler)

*İlk yerli tiyatro ŞAİR EVLENMESİ onundur.

*DURUB-I EMSAL-İ OSMANİYE (Osmanlı atasözleri) onundur.

*Bizde noktalamayı ilk kullanan odur.

*Romanı ve hikâyesi yoktur.

2.ZİYA PAŞA(1825-1880): Divan kültürüyle yetişmiş ve o yönde eserler vermiştir.

*Önce fikir yönüyle Batı’yı benimsemiş, Londra’da Hürriyet gazetesinde yayımladığı ŞİİR VE İNŞA adlı makalesinde en güzel şiirin halk şiiri olduğunu söylemiştir.

*Daha sonra HARABAT adlı bir antoloji yazmış, bunun ön sözünde en güzel şiirin divan şiiri olduğunu, halk şiirinin eşek anırması gibi olduğunu söylemiştir.

(Bu antolojide Türk, Arap, İran ve Orta Asya divan şairlerini tanıtmıştır.)

*Ziya Paşa ne eskiden ayrılabilmiş ne de yeniyi benimseyebilmiştir.

*Tanzimat Edebiyatı’nı meydana getiren dört etki onun şiirinde vardır:

a. Divan Şiiri b. Mahallileşme Cereyanı c. Âşık Tarzı d. Batı Etkisi

*Çoğu şiiri hem dil hem biçim bakımından divan şiiri sayılır. Ancak halk tarzı şiirleri de vardır.

*Âşık tarzında da divan tarzında da başarılıdır.

*Heceyle bir türkü yazmıştır.

*TERKİBİBENT ve TERCİİBENT’i Bağdatlı Ruhi’ninkinden sonra en güzeli sayılır. Eserleri:

ZAFERNAME: Girit Savaşı’nda yenilgiye sebep olan Ali Paşa’yı eleştirir.

DEFTER-İ ÂMÂL MUKADDİMESİ: J.J.Rousseau’dan esinlenerek yazdığı anı türündeki eseridir.

EMİLE: Rousseau’dan çevirdiği bir eserdir.

TARTUFFE(MOLİERE): İlk manzum tiyatro çevirisidir.

KÜLLİYAT-I ZİYA, EŞ’AR-I ZİYA: Şiir kitaplarıdır.

RÜYA: Siyasi eleştiri niteliği taşıyan, Türk edebiyatında ilk röportaj sayılabilecek eserdir.

VERASET MEKTUPLARI: Yöneticilerle ilgili eleştiri mektupları

*Romanı ve hikâyesi yoktur.

3.NAMIK KEMAL (1840-1888):Sanatçı yönü ağırdır. Yeni edebiyatın zaferini sağlamıştır.

*Şiiri sanat yanında millî mücadele aracı olarak kullanmış bir VATAN ŞAİRİ’dir.

*Tiyatro ve romanda romantiktir.

*Divan edebiyatına aşırı saldırıları olmuştur.

*Halka halk diliyle seslenmeyi amaçlamıştır. Tiyatrolarında da bunu yapmıştır.

*Dilin kurallarının belirlenmesi, halkın kullandığı sözcüklerin yazıya geçirilmesi ve dilin doğallaşması konusundaki görüşlerini gerçekleştirmek Millî Edebiyatçılara nasip olmuştur.

*Akif Bey, Gülnihal ve Celaleddin Harzemşah tiyatrolarında bazı kahramanları heceyle konuşturmuştur. Celaleddin Harzemşah’ta İslam birliğini savunmuştur.

*Ayrıca tüm jöntürkler gibi Osmanlıcılığı da savunmuştur.

*CELALEDDİN HARZEMŞAH’ın ön sözünde, Victor Hugo'nun Cromwell ön sözünü örnek alarak roman ve tiyatro üzerine görüşlerini açıklamış; trajediye karşı romantik dramı savunmuş, “üç birlik kuralı”na bağlı kalmamak gerektiğini ileri sürmüş, tiyatronun eğitici bir sanat olduğunu vurgulamıştır.

*Nesri şiirinden üstündür.

*En önemli eseri İNTİBAH romanıdır. (İlk edebî roman)

*İkinci romanı CEZMİ (İlk tarihî roman)

*En önemli tiyatro eseri VATAN YAHUT SİLİSTRE (sahnelenen ilk Türk tiyatrosu ) Bundan dolayı Magosa’ya sürgün edilmiştir.

*HÜRRİYET KASİDESİ ünlüdür.

*1876’da Tasvir-i Efkâr gazetesinde yayımladığı “Lisan-ı Osmani edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazatı Şamildir” makalesinde dil ve edebiyatla ilgili görüşlerini açıklamıştır.

Tiyatroları: VATAN YAHUT SİLİSTRE, GÜLNİHAL, AKİF BEY, KARA BELA, ZAVALLI ÇOCUK, CELALEDDİN HARZEMŞAH

Eleştiri: TAHRİB-İ HARABAT, TAKİP