Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
102 Kassa vəsaitlərinin səmərəli istifadəsinin tənzimlənməsi və bank tərəfindən nağd pulların verilməsini qaydaya salmaq üçün, nəğd pulların həcmi və vaxtı haqqında hər rübdə nəğd pulların əməkhaqqı ödənilməsi üçün, təqaüd, təminatların ödənilməsi, sahibkarların (gündəlik) gəliri və digər tədbirlər üçün cədvəllər tərtib olunur Müəssisələrə (sahibkarlara), fiziki şəxslərə nağd pulların verilməsi bir qayda olaraq onların əmanət hesabından bank kassasına daxil olunmuş cari nağd pulları hesabına yerinə yetirilir. Müəssələrin (sahibkarların) kassalarından nağd pulların verilməsi məxaric kassa orderləri üzrə və ya tam rəsmiləşmiş başqa sənədlərə görə yerinə yetirilir: ödəmə cədvəli, çeklər, pul verilməsi üçün ərizələr, hesablar və s. Bu şərtlə ki, bu sənədlərə məxaric kassa orderlərinin rekvizitləri olan möhür vurulsun. Müəssisələrdə bütün mədaxil olunan və ödənilən nağd pullar kassa kitabında yazılır. Hər müəssisə (sahibkar) ancaq bir kassa kitabı aparır. Bu kitab nömrələnməli, iplə bağlanmalı və mastika və ya surqucla möhürlənməlidir. Kitabdakı vərəqlərin sayı rəhbərin və mühasibin imzaları ilə təsdiq olunmalıdır. Kassa kitabında nəzərdə tutulmamış düzəlişlər və ya təmizlənmə aparmaq qadağandır. Kitabda aparılan yazılar ya əl il və ya avtomatik surətdə aparılmalıdır; kassir bu yazıları dərhal hər order üzrə pulların verilməsi və ya alınması və ya orderi əvəz edən başqa sənədlər üzrə qeyd etməlidir. Hər gün iş gününün sonunda kassir gün ərzində yerinə yetirilmiş əməliyyatlar üzrə cəmi he- sablayır və növbəti günə kassada qalan pulları müəyyən edir. Banklara bir vəzifə olaraq müəssisələr, sahibkarlar (bank müştəriləri) tərəfindən kassa əməliyyatlarının aparılması qaydalarına əməl edilməsini yoxlamaq tapşırılır. Bank rəhbərinin sərəncamına əsasən müəssisələrin he- sablarının açılmasına görə xususi plan – cədvəllər hər ay və hər rüb yoxlanılmalıdır. 103 Nəğd pulların əməliyyat həcminə (müştəri tərəfindən aparılan əməliyyat) xüsusi diqqət yetirilməlidir; kassa əməliyyatı zamanı operativ informasiya və qaydalar nəzərə alınır. Kassa nizam-intizamı müəssisələrin kassa əməliyyatının yerinə yetirilməsi qaydalarına əməl edilməsi deməkdir. Yox- lamanın nəticələri, onlara əməl edilməsi aktla rəsmləşdirir. Bu aktda aşağıdakı suallar qeyd olunur: 1. Bankdan alınmış mədaxil nəğd pulların tamlığı (bütövlüyü) 2. Nəğd pulların bankın, kassasına təhvil verilmə qaydası; 3. Bankdan alınmış nəğd məbləğin məqsədyönlü istifadəsi; 4. Müəssisənin kassasına mədaxil olunmuş nəğd pulların istifadəsinin düzgünlüyü; 5. Müəssisələr arasında aparılmış hesablaşmaların əsaslan- dırıması; 6. Bank tərəfindən təyin olunmuş nəğd pulların limiti üzrə müəssisənin kassasında qalıgın həcminə əməl edilməsi; 7. Pul mədaxilinin köçürmə qaydaları; 8. Kassa kitabının aparılması və kassa sənədlərinin rəsmiləşdirilməsi və s; Banklarda mədaxil olunmuş nağd pulların tamlığı bir ay müddətİndə bankın və müəssisənin məlumatlarının müqayisəsinə görə qiymətləndirilir. Kassa kitabına görə bu məlumatlarda fikir ayrılığı (yəni uyğunsuzluq) olarsa, onun səbəbi aydınlaşmalıdır. Bank nümayəndəsi tərəfindən müəssisənin kassasında faktiki nəğd pulların olması yoxlanılmır, amma onun (nümayəndənin) hüququ var ki, bank rəhbərliyinə məlumat versin ki, kassada təftiş aparmağa zərurət var və bank rəhbəri buna icazə versin. Pulların bank kassasına təhvil verilmə qaydasını yoxlayar- kən daxil olan pul vəsaiti haqqında və müəssisə tərəfindən daxili tələbatlar üçün buraxılmış nəğd pullar haqqında və onların banka qaytarılması məlumatları ilə müqayisə edirlər. Əməkhaqqlarının ödənilməsi üçün verilmiş pul vəsaitlərinin istifadə edilməmiş hissəsinin bankın kassasına vaxtında qaytarılması yoxlanılır. 104 Banka faktiki təhvil verilmiş mədaxilin tarixləri öyrənilir və bank tərəfindən razılaşdırılmış tarixlərlə müqayisə olunur. Xərclərin təyin olunmuş məbləği (qəbul olununb- xərclənib) aşağıdakı qaydada öyrənilir; a) əməkhaqqının ödənilməsi üçün; b) əməkhaqqının başqa növ ödənişləri; (əməkhaqqı fonduna daxil olmayan); v) pensiyaların (təqaüdlərin) və xəstəliyə görə ödənişlər; q) kənd təsərrüfatı məmulatlarının alınması; d) əhalidən təkrar xammal əşyalarının alınması; e) ezamiyyət və təsərrüfat xərcləri; Qeyd olunduğu kimi müəssisələrə, təşkilatlara bankın razılığı ilə müəsissənin kassasına daxil olan nəğd puldan yerində xərclərin ödənilməsinə icazə verilə bilər. Bank nəğd pulların mədaxildən xərclənmə qaydalarına əməl etməsini müəssisənin mühasibat və kassa əməliyyatlarının uçot sənədlərinə əsasən yoxlayır ki, həmin sənədlərdə də pulların nə məqsədlə verilməsi göstərilir. Müəssisə tərəfindən nağd pulun həddən artıq məbləğdə verilmə faktları aşkar edilərsə, kassa əməliyyatları üzrə ilkin hesabat sənədlərinin qeydlərinə baxılır (kassa kitabı, mədaxil, məxaric sənədləri) Digər tərəfdən bu faktlar təssərrufatçılıq subyekti və nəğd pulların istifadəsi, yəni xərclənmə hesabını verən şəxslər arasında olarsa (məmulat çekləri, hesablar, faktura-hesablar), onda bank limitlərin artma tarixini göstərilməklə, bank tərəfindən təyin olunmuş kassanın (limitin) son qalığını hər gün yoxlamaq məcburiyyətində qalır. Bankın yoxlaması zamanı müəsissənin kassa kitabının və başqa kassa sənədlərinin düzgün aparılmasına diqqət yetirilir. Müəssisiənin kassasından nəğd pulun verilməsi və qəbulu zamanı, təyin olunmuş əməliyyat qaydalarına necə riayət olunmasını araşdırmaq bank üçün zəruridir. Bank ilkin sənədlərin uçotunun necə aparılması mədaxil və məxaric kassa orderlərinin, mədaxil- Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|